Tirer le meilleur profit d’un brevet: Le droit sur les redevances après expiration
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
TIRERLEMEILLEURPROFITD’UNBREVET:LEDROITSURLES
REDEVANCESAPRÈSEXPIRATION
JUSTINFREEDIN*
ROBIC,
S.E.N.C.R.L.
A
VOCATS,AGENTSDEBREVETSETDEMARQUESDECOMMERCE
Lorsdelanégociationd’uneconventiondelicence,laduréedel’accordestun
aspectimportantsurlequelilfautsepencher;lesdeuxpartiesontintérêtàconnaitre
précisémentquandcommenceleurententecommercialeetàquelmomentelle
prendfin.Dansunelicenced’exploitationdebrevet,unconcédantdelicencepeut
souhaiterpercevoirdesredevanceslepluslongtempspossibleafind’entirerleplus
profit.Malheureusementpourleconcédant,lemonopoleaccordéparunbrevetest
limitédansletemps.
Or,bienqueladuréed’unbrevetsoitlimitéeparlegouvernement,unconcédantet
undétenteurdelicenceonttoutelibertécontractuellepourdéfinirladuréedeleur
conventiondelicence,etce,demultiplesfaçons.Quecesoitintentionnelounon,la
duréenégociéeparlespartiespeutpotentiellements’étendreau-delàdeladuréede
vied’unbrevet.AuxÉtats-Unis,unetellepratiqueestinterditeetleconcédantne
peutpercevoirdesredevancesissuesdel’exploitationd’unbrevetsuiteàl’expiration
ouàl’invalidationdecelui-ci.Cependant,auCanada,cestypesd’ententessont
autorisés.Leconcédantpeuteffectivementcontinueràbénéficierd’unbrevetexpiré
ouinvalidejusqu’autermedelaconventiondelicence.
LedroitauxÉtats-Unis
©CIPS,2015.*DeROBIC,S.E.N.C.R.L.,uncabinetmultidisciplinaired’avocatsetd’agentsdebrevetsetdemarques
decommerce.PubliédansleBulletinAutomne2015(vol.19no1)ducabinet.Publication068.197F.
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
2
AuxÉtats-Unis,iladepuislongtempsétéétabliqu’unaccordpourlepaiementde
redevancescouvrantl’exploitationd’unbrevetexpiréestillégal.Bienquececiaitété
clairementdéfiniparladécisiondelaCoursuprêmeaméricaineBrulottevThysCo
[379US29(1964)
(Brulotte)en1964,unedécisionplusrécenteKimblevMarvelEntertainmaentLLC
[135SCt2401(2015),
loienmatièredepropriétéintellectuellelorsquel’onnégocieunelicencedebrevet.
Curieusement,lesdeuxpartiesdansl’affaireKimbleontadmisnepasconnaîtrela
décisionBrulottelorsdelamiseenvigueurdeleurconventiondelicence.Celle-cia
doncéténégociéedansl’optiquequeMarvelcontinueraitàpayerdesredevances
jusqu’àl’épuisementdesarticlesdeventesouslicence,sansdated’échéance
prédéterminéemettantfinauxpaiementsderedevances,etsansstipulations
concernantl’expirationoul’invaliditédubrevet.Enconséquence,letermedela
licenceafiniparoutrepasserceluidubrevet.
LaCourasuiviladécisiondel’affaireBrulotteetajugéqueKimblenepouvaitpas
percevoirdesredevancespourdesventesayanteulieuaprèsl’expirationdubrevet.
Toutenreconnaissantquel’arrêtBrulottepuisseempêcherdespartiesdeconclure
lesaccordsqu’ellessouhaitent,ellefitremarquerquelespartiespeuventtrouverdes
moyensdecontournerladécisionBrulottetoutenparvenantauxmêmesfins.Par
exemple,lespartiespeuvent:(1)différerlespaiementspourl’exploitationd’unbrevet
avantsonexpirationdanslapériodesuivantsonexpiration,(2)demanderle
paiementderedevancespourdesbrevetsmultiplesjusqu’àcequeledernierdeces
brevetsexpire,(3)lierlesredevancesàdesdroitsnon-brevets,ou(4)concluredes
ententescommercialespourpartagerlesrisquesetlesavantagesautrementquepar
lepaiementderedevances.
Ledroitcanadien
AuCanada,lesrèglessonttrèsdifférentes;unconcédantdelicencepeutrecevoir
desredevancespourl’exploitationd’unbrevetmêmeaprèsl’expirationdecelui-ci.La
formulationdesdispositionsdelaconventiondelicenceconstituelefacteur
déterminant.Silaconventiondelicenceprévoituntermequin’estpasliéàlavalidité
d’unbrevet,laconventiondelicencedemeureraenvigueurmêmesilebrevetest
expiréousevoitinvalidéd’unequelconquefaçon.Toutefois,enl’absencedetoute
dispositionexpresse,ilyaprésomptionquelalicencesepoursuivejusqu’à
l’expirationdubrevet,maispasau-delàdecetteéchéance[CulzeanInventionsLtd.
v.MidwesternBroomCompanyLtd.,MidwesternMarketingCanadaLtd,1984CanLII
2276(SKQB;1984-01-13),
DanslacauseCoylevSproule[1941CanLII69(ONSC;1941-05-07),
datantde1942,laHauteCourdejusticedel’Ontarioaréitéréunprincipeétabli
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
3
depuisplusieursannéesdanslacauseDuryeavKaufman(1910),21OLR161,qui
stipulequec’estlaconventiondelicencequirégitlepaiementderedevances.La
validitéd’unbrevetn’estenrienliéeàunequelconqueobligationdepayerdes
redevances,àmoinsquelaconventiondelicencecomporteunegarantieexpresse
ouimplicitedelavaliditédubrevet,ouàmoinsqu’ilyaitfraude.Ceprincipeaparla
suiteétéappliquédansl’arrêtTrubenizingProcessCorpvJohnForsythLtd[1943
CanLII10(SCC;1943-06-09),
1943,oùlaCourapréciséquel’obligationdepayerdesredevancesémanedela
licence.LaCourastipuléque,saufdispositioncontraire,lepaiementderedevances
estunengagementindépendantsanslienaveclavaliditédubrevetconcédépar
licence.
Deplus,ilaégalementétéjugéquecontesterlavaliditéd’unbrevetn’estpeut-être
pasunedéfenseinvocableparundétenteurdelicencedansuneactionen
contrefaçon.DansCoyle,laCourarefusédelaisserundétenteurdelicence
d’invoquerl’invaliditéd’unbrevetdanslebutdejustifierlenon-paiementde
redevances.SelonlaCour,enconcluantunaccorddeconventiondelicence,le
détenteurdelicenceareconnuquelebrevetétaitvalide.Parconséquent,le
détenteurdelicencenepouvaitattaquerlavaliditédubrevetpendantladuréedela
conventiondelicence.
DanslacauseplusrécenteCulzeanInventionsLtdvMidwesternBroomCompany
Ltd[1984CanLII2276(SKQBl1984-01-13),
datantde1984,laCouradéclaréqu’enl’absencedetoutedispositionexpresse,ily
aprésomptionquelalicencesepoursuivejusqu’àl’expirationdubrevet,maispas
au-delàdecetteéchéance.Cependant,unestipulationexpressequantàladurée
prime.DansCulzean,laconventiondelicenceprévoyaituntermeallantjusqu’au31
mars1980,soitcinqansaprèsl’expirationdubrevetle25mars1975.Ainsi,la
conventiondelicenceprévoyaitexpressémentuneéchéancequin’étaitpasliéeà
l’expirationdubrevet.Puisqu’iln’yavaitaucunepreuvequelalicencesoitcontraireà
l’intérêtpublic,laCouramaintenuquelalicenceétaitvalideetdemeuraiteffective
mêmeaprèsl’expirationdubrevet.
Conclusion
Ilestévidentqueledroitrégissantleslicencesd’exploitationdebrevetsesttrès
différentauxÉtats-UnisetauCanada.Afind’évitertoutesurprise,ilestimportant
queleconcédantdelicencedemêmequeledétenteurdelicences’entendentsurle
choixdelajuridictionquirégitleurconvention.AuCanada,lespartiesbénéficieront
d’uneplusgrandelibertédanslanégociationdeladuréedeleurconvention.Bien
quelespartiespuissents’entendresurlepaiementderedevancescouvrant
l’exploitationd’unbrevetaprèssonexpiration,laprudencedevraitêtredemiselors
delaconclusiond’untelaccord.AuCanada,laCouradémontrédansl’affaire
Culzeanqu’ellepourraitpotentiellementinvoquerdesprincipesd’équitédanslebut
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
4
derendredetellesclausesinvalidessicelles-cisontcontrairesàl’intérêtpublic,par
exempleenétantdéraisonnables,abusives,ousiellesrestreignentlelibre-échange
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
5
Pourdesservicesdeconseilsdansledomainedelapropriété
intellectuelleetdestechnologiesdel’informationetdescommunications
(incluantlesservicesd’agentsdebrevetsetdemarquesdecommerce)
demêmequedesservicesjuridiques.
ROBIC,ungrouped’avocatsetd’agentsdebrevetsetdemarquesde
commercevouédepuis1892àlaprotectionetàlavalorisationdelapropriété
intellectuelledanstouslesdomaines:brevets,dessinsindustrielsetmodèles
utilitaires;marquesdecommerce,marquesdecertificationetappellations
d’origine;droitsd’auteur,propriétélittéraireetartistique,droitsvoisinsetde
l’artisteinterprète;informatique,logicielsetcircuitsintégrés;biotechnologies,
pharmaceutiquesetobtentionsvégétales;secretsdecommerce,know-howet
concurrence;licences,franchisesettransfertsdetechnologies;commerce
électronique,distributionetdroitdesaffaires;marquage,publicitéet
étiquetage;poursuite,litigeetarbitrage;vérificationdiligenteetaudit.ROBIC,
agroupoflawyersandofpatentandtrademarkagentsdedicatedsince1892to
theprotectionandthevalorizationofallfieldsofintellectualproperty:patents,
industrialdesignsandutilitypatents;trademarks,certificationmarksand
indicationsoforigin;copyrightandentertainmentlaw,artistsandperformers,
neighbouringrights;computer,softwareandintegratedcircuits;
biotechnologies,pharmaceuticalsandplantbreeders;tradesecrets,know-
how,competitionandanti-trust;licensing,franchisingandtechnology
transfers;e-commerce,distributionandbusinesslaw;marketing,publicityand
labelling;prosecutionlitigationandarbitration;duediligence.
®/MD
COPYRIGHTER
TM/MC
IDEASLIVEHERE
®/MD
ILATOUTDEMÊMEFALLUL’INVENTER!
®/MD
LAMAÎTRISEDESINTANGIBLES
®/MD
LEGERROBICRICHARD
®/MD
NOSFENÊTRESGRANDESOUVERTESSURLEMONDEDESAFFAIRES
®/MD
PATENTER
®/MD
oumarquestylisée«R»stylisé
®/MD
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
6
ROBIC®/MD
oumarquestyliséeROBIC++++
®/MD
oumarquestyliséeROBIC+DROIT+AFFAIRES+SCIENCES+ARTS
®/MD
oumarquestyliséeROBIC+LAW+BUSINESS+SCIENCE+ART
®/MD
THETRADEMARKERGROUP
TM/MC
TRADEMARKER
TM/MC
VOSIDÉESÀLAPORTÉEDUMONDE,DESAFFAIRESÀLAGRANDEURDE
LAPLANÈTE
®/MD
YOURBUSINESSISTHEWORLDOFIDEAS;OURBUSINESSBRINGSYOUR
IDEASTOTHEWORLD
®/MD
MarquesdecommercedeROBIC,S.E.N.C.R.L.poursesservicesde
conseilsdansledomainedelapropriétéintellectuelleetdes
technologiesdel’informationetdescommunications(incluantles
servicesd’agentsdebrevetsetdemarquesdecommerce)demême
quesesservicesjuridiques
************************************************************************************************
**
Forservicespertainingtointellectualproperty,technologyand
communicationlawandrelatedmatters(includingpatentandtrade-mark
agencyservices)aswellaslegalservices.
ROBIC,ungrouped’avocatsetd’agentsdebrevetsetdemarquesde
commercevouédepuis1892àlaprotectionetàlavalorisationdelapropriété
intellectuelledanstouslesdomaines:brevets,dessinsindustrielsetmodèles
utilitaires;marquesdecommerce,marquesdecertificationetappellations
d’origine;droitsd’auteur,propriétélittéraireetartistique,droitsvoisinsetde
l’artisteinterprète;informatique,logicielsetcircuitsintégrés;biotechnologies,
pharmaceutiquesetobtentionsvégétales;secretsdecommerce,know-howet
concurrence;licences,franchisesettransfertsdetechnologies;commerce
électronique,distributionetdroitdesaffaires;marquage,publicitéet
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
7
étiquetage;poursuite,litigeetarbitrage;vérificationdiligenteetaudit.ROBIC,
agroupoflawyersandofpatentandtrademarkagentsdedicatedsince1892to
theprotectionandthevalorizationofallfieldsofintellectualproperty:patents,
industrialdesignsandutilitypatents;trademarks,certificationmarksand
indicationsoforigin;copyrightandentertainmentlaw,artistsandperformers,
neighbouringrights;computer,softwareandintegratedcircuits;
biotechnologies,pharmaceuticalsandplantbreeders;tradesecrets,know-
how,competitionandanti-trust;licensing,franchisingandtechnology
transfers;e-commerce,distributionandbusinesslaw;marketing,publicityand
labelling;prosecutionlitigationandarbitration;duediligence.
®/MD
COPYRIGHTER
TM/MC
IDEASLIVEHERE
®/MD
ILATOUTDEMÊMEFALLUL’INVENTER!
®/MD
LAMAÎTRISEDESINTANGIBLES
®/MD
LEGERROBICRICHARD
®/MD
NOSFENÊTRESGRANDESOUVERTESSURLEMONDEDESAFFAIRES
®/MD
PATENTER
®/MD
orstylizedR
®/MD
ROBIC®/
MD
orstylizedROBIC++++
®/MD
orstylizedROBIC+DROIT+AFFAIRES+SCIENCES+ARTS
®/MD
orstylizedROBIC+LAW+BUSINESS+SCIENCE+ART
®/MD
THETRADEMARKERGROUP
TM/MC
TRADEMARKER
TM/MC
VOSIDÉESÀLAPORTÉEDUMONDE,DESAFFAIRESÀLAGRANDEURDE
LAPLANÈTE
®/MD
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
8
YOURBUSINESSISTHEWORLDOFIDEAS;OURBUSINESSBRINGSYOUR
IDEASTOTHEWORLD
®/MD
Trade-marksofROBIC,LLPforitsservicespertainingtointellectual
property,technologyandcommunicationlawandrelatedmatters
(includingpatentandtrade-markagencyservices)aswellaslegal
services