Quelles sont les conséquences au Canada de la communication publique d’une invention ?
QUELLESSONTLESCONSÉQUENCESAUCANADA
DELACOMMUNICATIONPUBLIQUED’UNEINVENTION?
MICHELBÉLANGER*
ROBIC,
SENCRL
A
VOCATS,AGENTSDEBREVETSETDEMARQUES
Çayest!Eurêka!Aprèsbeaucoupdetravailetd’investissements,vousavezenfin
trouvélasolutionquivouspermettrad’avoirunavantagevis-à-visdevosconcurrents.
Ilvoustardedecommuniquerlabonnenouvelleaumondeentier,notammentau
moyendeconférencesoud’articlesatteignantleplusgrandpublicpossible.Cela
vousbrûleleslèvres.Attention!Sivousenvisagezdedemanderuneprotectionsous
laLoisurlesbrevetsduCanada
1,dites-vousquelesilenceestd’or,dumoins
jusqu’audépôtd’unepremièredemandedebrevets.
Commedéjàmentionnédansunarticleprécédent
2,l’inventiondécriteetrevendiquée
doitsatisfaireàplusieurscritèresclairementdéfinisdanslaLoisurlesbrevetsdu
Canada
1,dontnotammentceuxdelanouveauté3etdel’évidence4euégardàcequi
estdéjàconnudupublicavantladatededépôtouladatedeprioritéd’unedemande
antérieuredéposéeauCanadaouailleursdansunpaysmembredelaConvention
deParis
5.Ledéfautdesatisfaireauxcritèresdenouveautéet/oud’évidenceestun
empêchementlégalàl’obtentiond’unbrevetd’invention.
Communicationaccessibleaupublic
Unecommunicationaccessibleaupublicconsisteentouteformededivulgation
suffisantequipermetlaréalisationd’uneinvention,peuimportequecette
communicationaiteulieuauCanadaouailleurs,devant5ou500personnes.Par
exemple,ilpeuts’agird’unecommunicationpubliquefaiteparvoieécrite,imprimée,
©CIPS,2010.*DeROBIC,
SENCRL,uncabinetmultidisciplinaired’avocats,d’agentsdebrevetsetd’agentsde
marquesdecommerce.Publiéà(Printemps2010),25:1Chimiste18-19.Publication060.019F.
1Loisurlesbrevets(L.R.C.1985,ch.P-4)
2Bélangeretal.«Àquiappartientuneinventionréaliséeparunemployé»,Chimiste,2009,Vol.24,
no.3,pp19-23.3Article28.2delaLoisurlesbrevets.
4Article28.3delaLoisurlesbrevets.
5LaConventiondeParispermetderevendiquerladatededépôtd’unepremièredemandeantérieure
déposéedansundespaysmembres,pourautantquecelle-cinesoitpasvieilledeplusde12mois.
2
électronique,orale,etc.Ilpeutaussis’agird’uneutilisationpubliquedel’inventionou
encored’uneventedecelle-ci.Cequiimporte,c’estqueladivulgationsoitaccessible
etsuffisantepourpermettrelaréalisationdel’inventionparunepersonneversée
dansl’art.
Parexemple,larétro-ingénieried’unproduitchimique,effectuéeparunepersonne
verséedansledomainedel’inventionetsansexerciced’uneactivitéinventive,fera
ensortequelaventeoul’usagepublicduditproduitconstitueraunecommunication
accessibleaupublic
6.
Ilestànoterquelescourscanadiennesontdéjàétéindulgenteslorsquedesessais
devaientobligatoirement,deparleurnature,êtreeffectuésavecuncertaindegréde
divulgationpublique,notammentpourvaliderlebonfonctionnementd’uneinvention.
Pensonsparexempleàunéquipementdegrandedimensiondevantêtretestésurle
terrain.Toutefois,detelsessaisdoiventêtrelimitésauxobjectifsdel’expérimentation
etdesprécautionsdoiventêtreprisespournepasclairemententraînerune
communicationpubliquedel’invention.
Délaidegrâce
IlestimportantdesignalerqueleCanadacommequelquesraresautrespays
7,a
prévuunassouplissementauxdispositionsvisantlanouveautéetl’évidence.Ainsi,
lesarticles28.2(1)(a)
8et28.3(a)9delaLoisurlesbrevetsduCanadaautorisent
qu’uneinventionpuisseêtrerendueaccessibleaupublicauCanadaouailleurs,pour
autantquecelasoitfait:
·parledemandeurouparuntiersayantobtenul’informationdirectementou
autrementdecedemandeur;et
·dansl’annéeprécédantladatededépôtdelademandeauCanada.
Rappelonsqueledemandeurestceluiquidéposelademandedebrevetd’invention.
Ilpeuts’agirdel’inventeuroud’unepersonnephysiqueoumoraleayantacquisles
6BakerPetroliteCorp.c.CanwellEnviro-IndustriesLtd2002CAF158.
7Parexemple:Australie,Brésil,États-UnisetJapon.
8
L’article28.2(1)(a)delaLoiprévoitcequisuit:«L’objetquedéfinitlarevendicationd’unedemande
debrevetnedoitpas:a)plusd’unanavantladatededépôtdecelle-ci,avoirfait,delapartdu
demandeuroud’untiersayantobtenudeluil’informationàcetégarddefaçondirecteouautrement,
l’objetd’unecommunicationquil’arenduaccessibleaupublicauCanadaouailleurs;».
9
L’article28.3(a)delaLoiprévoitcequisuit:«L’objetquedéfinitlarevendicationd’unedemandede
brevetnedoitpas,àladatedelarevendication,êtreévidentpourunepersonneverséedansl’artou
lasciencedontrelèvel’objet,euégardàtoutecommunication:a)quiaétéfaite,plusd’unanavantla
datededépôtdelademande,parledemandeurouuntiersayantobtenudeluil’informationàcet
égarddefaçondirecteouautrement,demanièretellequ’elleestdevenueaccessibleaupublicau
Canadaouailleurs;».
3
droitsdel’inventeur.Ilpeutaussiyavoirunouplusieursinventeursdemêmequ’un
seuldemandeuroudescodemandeurs.
Deplus,ilestimportantdenoterquel’onnepeutpassebasersurunedatede
prioritéconventionnellepoureffectuerlecalculdudélaidegrâce.C’estuniquement
ladatededépôtdelademandecanadiennerégulièreoudelademandecanadienne
issued’unedemandeinternationalequidoitêtreutiliséepoureffectuercecalcul.Par
exemple,imaginonslescénariosuivant:
·UninventeurAdivulgueetvendunnouveausavonécologiquepourlenettoyage
descoquesdebateauxle1
erfévrier2010lorsduSalondubateaudeMontréal.Il
s’agitalorsdelapremièredivulgationpubliquedesoninvention.
·Suiteausuccèsqu’ilaobtenu,le14février2010ilmandatesonagentde
brevetsdedéposerunedemandedebrevetsauxÉtats-Unisoùsetrouveson
marchéleplusimportant,puisindiqueàcelui-ciqu’ilvaultérieurement
considérerledépôtd’unedemandeparallèleauCanadaetpeut-êtredans
d’autrespays.
·Lademandeétats-unienneestdéposéele15février2010,etsonagentde
brevetsl’informeque:
a)MalgrélefaitquelaConventiondeParisluiaccordejusqu’au15février
2011pourdéposersademandecanadienneetrevendiquerladate
prioritairedu15février2010desademandeétats-unienne,laventede
sonsavonle1
erfévrier2010faitensortequesadatelimitepourledépôt
d’unedemandecanadienneestmaintenantdevancéeaumardi1erfévrier
2011poursatisfaireauxconditionsédictéesparl’article28.2(1)(a)dela
Loisurlesbrevets.
b)Lacommunicationpubliquedesoninventionle1
erfévrier2010leprive
irrémédiablementdesesdroitsdebrevetsdanslespaysoùlanouveauté
absolueestrequise,c’est-à-direlaquasi-totalitédespays.
c)Ilresteencoreunepossibilitédedépôtdansquelquespaysquicommele
CanadaetlesÉtats-Unis,accordentunepériodedegrâcelorsqu’ilya
communicationpubliqued’uneinventionparl’inventeuravantledépôt
d’unedemandedebrevets.
Conséquencespossibles
AuCanada:
MêmesileCanadaautorisedanscertainessituationsqu’uneinventionpuisseêtre
rendueaccessibleaupublicavantledépôtd’unedemandedebrevet,ledépôtd’une
demandedebrevetsauCanadaau-delàdudélaidegrâcedeunanconstitueraun
empêchementlégalàl’obtentiond’unbrevetcanadien.
Deplus,rappelonsqueleCanadafonctionnesuivantunsystèmedepremier
déposant.Ainsi,advenantqu’unvisiteurduSalondubateauayantprisconnaissance
del’inventionaveclesavonécologiquedépose,le10février2010,avantl’inventeur
4
AetensonnomunedemandedebrevetsauCanada,cettedemandesera
opposableàlademandequel’inventeurApourraitdéposerparlasuiteàl’intérieur
dudélaidegrâce,envertudesdispositionsdesarticles28.2(1)(c),28.2(1)(d)et
28.3(b)delaLoisurlesbrevets.Enpareillesituation,ilincomberaalorsàl’inventeur
Ad’engagerdecoûteusesprocédurespourfairecorrigerlasituationenvud’obtenir
unbrevetd’invention.
Danslesautrespays:
EncequiatraitàdespaysautresqueleCanada,rappelonsquelaquasi-totalitédes
paysdumondeappliquedefaçonrigoureuselecritèrede«nouveautéabsolue».
Ainsi,lefaitderendreuneinventionaccessibleaupublic(peuimportelemoyen)
avantledépôtd’unedemandedebrevets,constitueraunempêchementlégalà
l’obtentiond’unbrevetd’inventiondanscespays.Ilexistetoutefoisquelquesrares
pays
10qui,commeleCanada,accordentunepériodedegrâcedanslescasde
communicationspubliquesd’uneinventionparl’inventeuravantledépôtd’une
demandedebrevets.Àcesujet,ilfautcependantnoterqueladuréedudélaigrâce
etlesconditionsquis’yrattachentpeuventvarierdefaçonsimportantesd’unpaysà
l’autre.
Conclusion
Parconséquent,avantdeleverlesecretsuruneinvention,ilestprimordialdebien
évalueretplanifiers’ilyauradesdépôtsdedemandesdebrevetssusceptiblesde
devoirêtreeffectuéspouréviterd’involontairementetirrémédiablementsepriverde
droitsdebrevets.
Enoutre,danslecasoùvousdécideriezderendrevotreinventionaccessibleau
publiqueavantd’effectuerledépôtd’unedemandedebrevetsauCanada,ilexiste
desoutilspeudispendieuxvouspermettantdevousvoirereconnaîtreunedatede
dépôtpourvotreinventionetéviterqu’untierss’accaparevotreinvention.Par
exemple,detelsoutilspeuventconsisterenunedemandeprovisoire(danslecasoù
vousvoulezgarderlaporteouvertepourledépôtdedemandesrégulièresdebrevets
subséquentes)ouencoreunepublicationdéfensive(danslecasoùvousvoulez
simplementprévenirdestiersdedéposerunedemandedebrevetssurvotre
invention).
Unagentdebrevetsdûmentenregistréauprèsdel’officedelapropriétéintellectuelle
duCanadapeutvousaideràbienprépareretplanifierdesdépôtsdebrevetset/ou
sécuriservosdroitsdebrevets.
10Parexemple:Australie,Brésil,États-UnisetJapon.
5
ROBIC,ungrouped’avocatsetd’agentsdebrevetsetdemarquesdecommerce
vouédepuis1892àlaprotectionetàlavalorisationdelapropriétéintellectuelledans
touslesdomaines:brevets,dessinsindustrielsetmodèlesutilitaires;marquesde
commerce,marquesdecertificationetappellationsd’origine;droitsd’auteur,
propriétélittéraireetartistique,droitsvoisinsetdel’artisteinterprète;informatique,
logicielsetcircuitsintégrés;biotechnologies,pharmaceutiquesetobtentions
végétales;secretsdecommerce,know-howetconcurrence;licences,franchiseset
transfertsdetechnologies;commerceélectronique,distributionetdroitdesaffaires;
marquage,publicitéetétiquetage;poursuite,litigeetarbitrage;vérificationdiligente
etaudit.ROBIC,agroupoflawyersandofpatentandtrademarkagentsdedicated
since1892totheprotectionandthevalorizationofallfieldsofintellectualproperty:
patents,industrialdesignsandutilitypatents;trademarks,certificationmarksand
indicationsoforigin;copyrightandentertainmentlaw,artistsandperformers,
neighbouringrights;computer,softwareandintegratedcircuits;biotechnologies,
pharmaceuticalsandplantbreeders;tradesecrets,know-how,competitionandanti-
trust;licensing,franchisingandtechnologytransfers;e-commerce,distributionand
businesslaw;marketing,publicityandlabelling;prosecutionlitigationandarbitration;
duediligence.
COPYRIGHTER
IDEASLIVEHERE
ILATOUTDEMÊMEFALLUL’INVENTER!
LAMAÎTRISEDESINTANGIBLES
LEGERROBICRICHARD
NOSFENÊTRESGRANDESOUVERTESSURLEMONDEDESAFFAIRES
PATENTER
R
ROBIC
ROBIC+DROIT+AFFAIRES+SCIENCES+ARTS
ROBIC++++
ROBIC+LAW+BUSINESS+SCIENCE+ART
THETRADEMARKERGROUP
TRADEMARKER
VOSIDÉESÀLAPORTÉEDUMONDE,DESAFFAIRESÀLAGRANDEURDELA
PLANÈTE
YOURBUSINESSISTHEWORLDOFIDEAS;OURBUSINESSBRINGSYOUR
IDEASTOTHEWORLD
MarquesdecommercedeROBIC,
SENCRL(«ROBIC»)
6