Protégez ces données que je ne saurais voir!
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
PROTÉGEZCESDONNÉESQUEJENESAURAISVOIR!
PIERRE-MARCGENDRON*
ROBIC,
S.E.N.C.R.L.
A
VOCATS,AGENTSDEBREVETSETDEMARQUESDECOMMERCE
«Pardepareilsobjetslesâmessontblessées;et
celafaitvenirdecoupablespensées.»—Tartuffe,
III,2(v.860-862)
Lestechnologiesmobilesontcomplètementbouleversénoshabitudesdevie.Jadis
unoutilpermettantd’accéderàInternetdemanièresporadique,lesappareilsmobiles
permettentdésormaisdefairepratiquementtoutcequisefaisaitsurunordinateur.
Dansunesériededeuxarticles,nousvousproposonsuneanalysedesenjeuxliésà
lacybersécuritéainsiqu’unsurvoldesmeilleurespratiquesenmatièrede
gouvernanced’entrepriseliéeàlacybersécurité.
D’unpointdevuecommercial,lestechnologiesmobilesetl’informatisationdes
entreprisespermettentdorénavantderecueilliretd’analyserunemultitudede
renseignementssurlesconsommateurs.
Cesdonnées,lorsquecombinéesentreelles,permettentd’établirdesprofilstrès
précissurlesconsommateursafindeprédireleurscomportements.Certaines
entreprisesn’hésitentpasàmodifierlesproduitsaffichéssurlapaged’accueilde
leursiteInternetoulesmotsaffichéssurlesinterfacesdeleursiteInterneten
fonctiondesprofilsqu’ellesdétiennentsurleursusagers.Cesdonnéessontd’une
grandevaleurpourlesentreprises,desortequ’ellesdéveloppentetutilisentdeplus
enplusdeméthodesafindelesrecueillir.Or,d’unpointdevuejuridique,ces
donnéespeuventreprésenterdesrenseignementspersonnels,etparconséquent,
pourraientdevoirêtreprotégéesparlesentreprisesquienfontlacollecte.D’ailleurs,
cesprofilsconstituentdesciblesdechoixpourdespiratesinformatiquesquidésirent
mettrelamainsurdesrenseignementspersonnels.
Laquestionàseposeràl’heureactuellerelativementàunecyberattaquen’estpas:
est-cequemonentrepriseseravictimed’uneattaque?Laquestionestplutôt:est-ce
quemonentrepriseestprêtelorsqu’elleseravictimed’uneattaque?Qu’ellesoiten
processusdedémarrageouquecesoitunemultinationale,aucuneentreprisen’està
©CIPS,2016.*DeROBIC,S.E.N.C.R.L.,uncabinetmultidisciplinaired’avocatsetd’agentsdebrevetsetdemarques
decommerce.PubliédansleBulletinHiver2016(vol.19no2)ducabinet.Publication068.201F.
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
2
l’abrid’unecyberattaque.Deplus,aucunequantitédesystèmesinformatiquesne
peutsuffireàprévenirtouteslesattaques.
Deprimeabord,ilpourraitêtretentantdecroirequelacybersécuritérelève
uniquementdudépartementinformatique.Or,dupointdevuejuridique,lesenjeux
liésàlacybersécuritéconcernentledroitàlaprotectiondesrenseignements
personnels.Danscepremierarticle,nousvousproposonsunsurvoldesprincipales
loisapplicablesenmatièredeprotectiondesrenseignementspersonnelsdansle
secteurprivé.
Toutd’abord,unrenseignementseraconsidérécommeétantunrenseignement
personnels’ilconcerneunindividuenparticulierets’ilpermetdel’identifier.Selonla
jurisprudence,lesrenseignementsserontdesrenseignementsconcernantun
individuidentifiablelorsqu’ilyadefortespossibilitésquel’individupuisseêtre
identifiéparl’utilisationdecesrenseignements,seulsouencombinaisonavecdes
renseignementsd’autressources.
TantleParlementduCanadaquel’AssembléenationaleduQuébecontadoptédes
loisenmatièredeprotectiondesrenseignementspersonnels.Pourlesentreprises
québécoises,laloiapplicablen’estpasnécessairementcelleduQuébec.Laloi
provincialenes’appliquequ’auxrenseignementsdontlacollecte,lacommunication
oul’utilisationsontlimitésauterritoiredelaprovince.Dèsquelacollecte,la
communicationoul’utilisationdecesrenseignementsontlieuàl’extérieurdela
province,laloifédérales’applique.
Laloifédérale(laLoisurlaprotectiondesrenseignementspersonnelsetles
documentsélectroniques)etlaloiprovinciale(laLoisurlaprotectiondes
renseignementspersonnelsdanslesecteurprivé)visentessentiellementlesmêmes
principes,bienqueleurimplantationsoitquelquepeudifférente.
Cesloisimposentqu’uneentrepriseobtienneleconsentementdesindividusafinde
procéderàlacollecte,austockage,àlacommunicationouàl’utilisationdes
renseignementspersonnels.Leconsentementdoitêtredonnédemanièrelibreet
éclairée,desortequel’individupuisseraisonnablementcomprendrecommentses
renseignementspersonnelsserontcommuniquésouutilisés.Lacollectede
renseignementspersonnelsdoitaussiêtrelimitéeàcequiestnécessairepourles
finsidentifiéesaumomentdelacollecte.Lacommunication,l’utilisationetla
rétentionderenseignementspersonnelsdoiventêtrelimitéesauxfinspourlesquelles
leconsentementaétéobtenuetpouraussilongtempsquenécessairepour
l’accomplissementdecesfins.
Lesentreprisesontaussil’obligationdemettreenplacedesmesuresdesécurité
appropriées,euégardàlanaturesensibledesrenseignementspersonnelsdétenus.
Cesmesuresdoiventprotégerlesrenseignementspersonnelscontrelaperteoule
volainsiquecontrelaconsultation,lacommunication,lacopie,l’utilisationoula
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
3
modificationnonautorisée.Lesorganisationsdoiventprotégerlesrenseignements
personnels,quellequesoitlaformesouslaquelleilssontconservés.
Desmodificationsapportéesàlaloifédéralele18juin2015prévoientnotamment
quelesentreprisesaurontbientôtuneobligationdecommuniquertoutefailledans
leursmesuresdesécuritéauprèsduCommissaireàlavieprivéeduCanada,ainsi
qu’auxindividusdontlesrenseignementspersonnelsontétécompromisetqu’ilest
raisonnabledecroirequecetteatteintecauseraunrisqueréeldepréjudicegrave.
Aussi,lesentreprisesaurontl’obligationdetenirunregistredetouteslesatteintes
auxmesuresdesécurité.Pourlemoment,cesdispositionsnesontpasencoreen
vigueur.
Unecyberattaqueauraassurémentunimpactsurvotreprofitabilité.Eneffet,suiteà
uneattaque,vousencourrezdesfraisafin,notamment,derétablirvosopérations,
restaurervosdonnéesetindemniservosclients.Lesconséquencespeuvent
cependantêtrebeaucoupplusdramatiques.Nousn’avonsqu’àpenserauxtenants
etaboutissantsdel’affaireAshleyMadison,oùdesmillionsd’individusontvupubliés
leursrenseignementspersonnelsreliésàunsiteInternetfaisantlapromotionde
l’adultère.Suiteàcescandale,leprésidentdel’entrepriseaétécontraintde
démissionner.Aussi,onrapporteaumoinsunsuicideliéàcetteattaque.
Danslaprochaineéditiondubulletin,nousverronscommentappliqueretmettreces
conceptsenapplicationdansvotreentreprise
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
4
Pourdesservicesdeconseilsdansledomainedelapropriété
intellectuelleetdestechnologiesdel’informationetdescommunications
(incluantlesservicesd’agentsdebrevetsetdemarquesdecommerce)
demêmequedesservicesjuridiques.
ROBIC,ungrouped’avocatsetd’agentsdebrevetsetdemarquesde
commercevouédepuis1892àlaprotectionetàlavalorisationdelapropriété
intellectuelledanstouslesdomaines:brevets,dessinsindustrielsetmodèles
utilitaires;marquesdecommerce,marquesdecertificationetappellations
d’origine;droitsd’auteur,propriétélittéraireetartistique,droitsvoisinsetde
l’artisteinterprète;informatique,logicielsetcircuitsintégrés;biotechnologies,
pharmaceutiquesetobtentionsvégétales;secretsdecommerce,know-howet
concurrence;licences,franchisesettransfertsdetechnologies;commerce
électronique,distributionetdroitdesaffaires;marquage,publicitéet
étiquetage;poursuite,litigeetarbitrage;vérificationdiligenteetaudit.ROBIC,
agroupoflawyersandofpatentandtrademarkagentsdedicatedsince1892to
theprotectionandthevalorizationofallfieldsofintellectualproperty:patents,
industrialdesignsandutilitypatents;trademarks,certificationmarksand
indicationsoforigin;copyrightandentertainmentlaw,artistsandperformers,
neighbouringrights;computer,softwareandintegratedcircuits;
biotechnologies,pharmaceuticalsandplantbreeders;tradesecrets,know-
how,competitionandanti-trust;licensing,franchisingandtechnology
transfers;e-commerce,distributionandbusinesslaw;marketing,publicityand
labelling;prosecutionlitigationandarbitration;duediligence.
®/MD
COPYRIGHTER
TM/MC
IDEASLIVEHERE
®/MD
ILATOUTDEMÊMEFALLUL’INVENTER!
®/MD
LAMAÎTRISEDESINTANGIBLES
®/MD
LEGERROBICRICHARD
®/MD
NOSFENÊTRESGRANDESOUVERTESSURLEMONDEDESAFFAIRES
®/MD
PATENTER
®/MD
oumarquestylisée«R»stylisé
®/MD
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
5
ROBIC®/MD
oumarquestyliséeROBIC++++
®/MD
oumarquestyliséeROBIC+DROIT+AFFAIRES+SCIENCES+ARTS
®/MD
oumarquestyliséeROBIC+LAW+BUSINESS+SCIENCE+ART
®/MD
THETRADEMARKERGROUP
TM/MC
TRADEMARKER
TM/MC
VOSIDÉESÀLAPORTÉEDUMONDE,DESAFFAIRESÀLAGRANDEURDE
LAPLANÈTE
®/MD
YOURBUSINESSISTHEWORLDOFIDEAS;OURBUSINESSBRINGSYOUR
IDEASTOTHEWORLD
®/MD
MarquesdecommercedeROBIC,S.E.N.C.R.L.poursesservicesde
conseilsdansledomainedelapropriétéintellectuelleetdes
technologiesdel’informationetdescommunications(incluantles
servicesd’agentsdebrevetsetdemarquesdecommerce)demême
quesesservicesjuridiques
*************************************************************************************************
*
Forservicespertainingtointellectualproperty,technologyand
communicationlawandrelatedmatters(includingpatentandtrade-mark
agencyservices)aswellaslegalservices.
ROBIC,ungrouped’avocatsetd’agentsdebrevetsetdemarquesde
commercevouédepuis1892àlaprotectionetàlavalorisationdelapropriété
intellectuelledanstouslesdomaines:brevets,dessinsindustrielsetmodèles
utilitaires;marquesdecommerce,marquesdecertificationetappellations
d’origine;droitsd’auteur,propriétélittéraireetartistique,droitsvoisinsetde
l’artisteinterprète;informatique,logicielsetcircuitsintégrés;biotechnologies,
pharmaceutiquesetobtentionsvégétales;secretsdecommerce,know-howet
concurrence;licences,franchisesettransfertsdetechnologies;commerce
électronique,distributionetdroitdesaffaires;marquage,publicitéet
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
6
étiquetage;poursuite,litigeetarbitrage;vérificationdiligenteetaudit.ROBIC,
agroupoflawyersandofpatentandtrademarkagentsdedicatedsince1892to
theprotectionandthevalorizationofallfieldsofintellectualproperty:patents,
industrialdesignsandutilitypatents;trademarks,certificationmarksand
indicationsoforigin;copyrightandentertainmentlaw,artistsandperformers,
neighbouringrights;computer,softwareandintegratedcircuits;
biotechnologies,pharmaceuticalsandplantbreeders;tradesecrets,know-
how,competitionandanti-trust;licensing,franchisingandtechnology
transfers;e-commerce,distributionandbusinesslaw;marketing,publicityand
labelling;prosecutionlitigationandarbitration;duediligence.
®/MD
COPYRIGHTER
TM/MC
IDEASLIVEHERE
®/MD
ILATOUTDEMÊMEFALLUL’INVENTER!
®/MD
LAMAÎTRISEDESINTANGIBLES
®/MD
LEGERROBICRICHARD
®/MD
NOSFENÊTRESGRANDESOUVERTESSURLEMONDEDESAFFAIRES
®/MD
PATENTER
®/MD
orstylizedR
®/MD
ROBIC®/
MD
orstylizedROBIC++++
®/MD
orstylizedROBIC+DROIT+AFFAIRES+SCIENCES+ARTS
®/MD
orstylizedROBIC+LAW+BUSINESS+SCIENCE+ART
®/MD
THETRADEMARKERGROUP
TM/MC
TRADEMARKER
TM/MC
VOSIDÉESÀLAPORTÉEDUMONDE,DESAFFAIRESÀLAGRANDEURDE
LAPLANÈTE
®/MD
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
7
YOURBUSINESSISTHEWORLDOFIDEAS;OURBUSINESSBRINGSYOUR
IDEASTOTHEWORLD
®/MD
Trade-marksofROBIC,LLPforitsservicespertainingtointellectual
property,technologyandcommunicationlawandrelatedmatters
(includingpatentandtrade-markagencyservices)aswellaslegal
services