Projet de loi C-38 et Cour fédérale
PROJETDELOIC-38,LOIMODIFIANTLALOISURLACOURFEDERALE,ETC…
HuguesG.Richard*
LEGERROBICRICHARD,avocats
ROBIC,agentsdebrevetsetdemarquesdecommerce
CentreCDPCapital
1001Square-Victoria–BlocE-8
eétage
Montréal(Québec)H2Z2B7
Tél:514-987-6242-Fax:514-845-7874
info@robic.com–www.robic.ca
Commesontitrel’indique,ceprojetdeLoiviseentreautresàamenderlaLoi
surlaCourfédéraleduCanada.CettecourfutprécédéeparlaCourde
l’EchiquierduCanada.Cettedernièrefutcrééeen1875enmêmetempsque
laCourSuprêmeduCanada(S.C.1875,c.11).LaCourSuprêmeduCanada,
laCourdel’EchiquierduCanadaetlaCourfédéraleduCanadatrouvent
leurfondementconstitutionneldansl’article101delaLoiconstitutionnelle,
1867.Asesdébuts,lajuridictiondelaCourdel’Echiquierétaitexercéeparles
jugesdelaCourSuprêmeduCanadaetce,jusqu’en1887alorsqu’unseul
jugefutspécifiquementdésignécommejugedelaCourdel’Echiquier(S.C.
1887,c.16).
C’estaumoisdejuin1971quelaCourfédéraleduCanadafutcrééeenvertu
delaLoisurlaCourfédérale(S.C.1970-71-72,c.1).LaCourfédéraledu
CanadadevaitspécifiquementcontinuerlajuridictiondelaCourde
l’Echiquier.LaCourfédéraledevaittoutefoisavoirdeuxjuridictions,unede
premièreinstanceetuned’appel.Lajuridictiondelacourfutégalement
élargiepourinclureunpouvoirdesurveillancesurlesautoritésstatutaires
fédérales(articles18et28delaLoi).LescompétencesdelaCourfédérale
duCanadasontlimitéesàcellesqueluiattribuentlesdiversesloisfédérales.
Ellen’apas,commelescourssupérieuresdesdiversesprovincesduCanada,
dejuridictioninhérente.Elleatoutefoisjuridictionpourentendretoute
réclamationcivileimpliquantlaCouronnefédérale.
LeprojetdeLoiC-38seproposederemédieràcertainsproblèmesrelatifsà
l’applicationdelaLoisurlaCourfédérale.LeBarreaucanadienaétudiéce
projetdeLoietavuàlapréparationd’unrapport.Danscerapport,onfait
étatdediversproblèmesexistantsouslaLoiactuelleetonyanalyseles
LEGERROBICRICHARD,1990.*Avocatetagentdemarquesdecommerce,HuguesG.Richard,estl’undesassociés
principauxducabinetd’avocatsLÉGERROBICRICHARD,s.e.n.c.etducabinetd’agentsde
brevetsetdemarquesdecommerceROBIC,s.e.n.c.PubliéàLeJournalduBarreau(vol.22,
no6,p.I)15mars1990.Publication143.007.
solutionsproposéesauprojetdeLoi.Lesproblèmessoulevéssontde
différentsordres,envoiciquelquesuns:
1)ActionsparetcontrelaCouronnefédéraleenmatière
contractuelleetdélictuelle;
2)Droitadministratif;
3)Expropriation;
4)PrivilègesspéciauxdelaCouronne;
5)ComitédesRègles;
6)Juridictionsspéciales,AmirautéetPropriétéIntellectuelle.
AusujetdesactionsparetcontrelaCouronnefédéraleenmatière
contractuelleetdélictuelle,lerapportduBarreaucanadienfaitétatde
quatredifficultésparticulières:
a)Unepersonnenepeutintenterdesprocéduresjudiciaires
contrelaCouronnefédéralequedevantlaCourfédérale,
maislaCouronnefédéralepeutpoursuivrecettepersonne
soitdevantlaCourfédéraleoudevantunecoursupérieure
d’uneprovince.
b)Unepersonnenepeutintenterdesprocéduresjudiciaires
contrelaCouronnefédéralequedevantlaCourfédérale
maisnepeutpoursuivreuneautrepersonnedevantcette
couràmoinsqu’iln’existeuneloifédéralelepermettant.
c)LaCouronnefédéralenepeutpaspoursuivreelle-même
enCourfédéraleàmoinsquelelitigenesoitfondésurune
loifédérale.
d)LorsquelaCouronnefédéraleestpoursuivieenCour
fédérale,ellenepeutpasprésenterunedemande
reconventionnelleouprésenterunappelengarantie
contredestiersàmoinsqu’uneloifédéralenelepermette.
LeprojetdeLoiC-38proposed’améliorerlasituationendonnantàlaCour
fédéraleetauxcourssupérieuresdesprovincesunecompétence
concurrenteenmatièrecontractuelleetdélictuelledanstoutematière
impliquantlaCouronnefédérale.Cettesolutiondevraitéviterdedevoir
répartirlesactionsentrelaCourfédéraleetlescoursprovinciales.Selonle
rapportduBarreaucanadien,cecinerègleraittoutefoispastousles
problèmes.Lesauteursdurapportrecommandentplutôtquela
compétencegénéraledelaCourfédéralerelativementàdesréclamations
paretcontrelaCouronnefédéraleenmatièrecontractuelleetdélictuelle
soitretiréedelaCourfédéraleetconfiéeexclusivementauxcours
provinciales.
Enmatièrededroitadministratif,lepouvoirdesurveillancedelaCour
s’exercesurtouteslesrégies,commissionsetautrestribunauxfédéraux.Sile
tribunalestpurementadministratif,sesdécisionssontréviséesparunjugeseul
deladivisiondepremièreinstanceenvertudel’article18delaLoi.Sile
tribunaldoitprendresadécisionenvertudeprincipesjudiciairesouquasi-
judiciaires,laCourfédéraled’appelaurajuridictionpourrévisercettedécision
envertudel’article28delaLoi.
Ils’avèrequecettesituationcréedesdifficultésencequ’iln’estpastoujours
certainlaquelledelaCourd’appeloudelajuridictiondepremièreinstance
estcompétentepourentendrelarequête.LeprojetdeLoiC-38proposedes
changementsmajeursàcechapitre.Ilestgénéralementproposédedonner
àlaCourfédéralecompétenceexclusivepourréviserlesdécisionsdes
tribunauxadministratifsfédérauxsujettoutefoisàdixexceptionspourdes
tribunauxcomposésdejugesouayantrangdecoursd’archives.Encequia
traitàcestribunaux,lepouvoirdesurveillanceseraexercéparlaCour
d’appel.LerapportduBarreaucanadienrecommandeentreautres:
a)Quelesdécisionsdejugessiégeantseulsouentantque
membresd’unerégie,commissionouautretribunalne
devraientpasêtreréviséesparunautrejugesiégeantseul.
b)QuelaLoisurlaCourfédéralesoitamendéedefaçonà
cequ’ellestipulequ’àl’exceptiondestribunauxcomposés
entotalitéouenpartiedejuges,touteslesrévisions
judiciairesrelativementauxquelleslaCourfédéraleaurait
juridictiondevrontêtreinitiéesdevantladivisionde
premièreinstance.
c)Qu’undroitd’appelàlaCourd’appeld’unedécisiondela
divisiondepremièreinstanceenmatièrederévision
judiciaired’unedécisionadministrativenepuissesefaire
quesurpermissionaprèsrequêteprésentabledanslesdix
joursdevantlejugedepremièreinstanceayantrendula
décisionoudevantlaCourd’appel.
d)Quelesjugesdeladivisiondepremièreinstanceauraient
discrétionnonsujetteàappel,ensituationsexceptionnelles
eturgentesdepermettrequ’unedemandederévision
puisseprocéderdirectementdevantlaCourd’appel.
Enmatièred’expropriation,laLoisurl’ExpropriationaccordeàlaCour
fédéralejuridictionpourdéciderdesréclamationspourcompensationsou
prisesdepossession.Cettejuridiction,laCourfédéralel’exerce
concurremmentaveclescoursprovinciales.LeprojetdeLoiC-38nepropose
aucunchangementàcetégard.
LerapportduBarreaucanadienestimequelefaitdeprendrepossession
d’immeublessansleconsentementdupropriétaireestuneaffaired’intérêt
local.Onestimequelesintérêtsdelajusticeseraientmieuxservissidetels
litigesétaiententendusdevantlescoursprovinciales.Ilestdonc
recommandéquelaLoisurl’Expropriationsoitamendéeafindedonnerou
bienàunecourprovincialeouunerégieprovincialelacompétence
actuellementexercéeparlaCourfédéraleduCanada.
RelativementauComitédesRègles,laLoiactuelleàl’article46prévoitque
lesjugesdelacourpeuventadopterdesrèglesdeprocéduresàsuivre
devantlacour.Depuisplusieursannées,lesjugesdelacourrencontrentdes
membresduBarreaupourdiscuterdeschangementsàapporterauxrègles
depratique.LegroupedetravailestconstituédetroisjugesdelaCour
fédéraleetdecinqmembresduBarreauincluantunreprésentantdu
ProcureurGénéralduCanada.
LeprojetdeLoiC-38àsonarticle13proposed’établirunComitédesRègles
composédesmembressuivants:leJuge-en-ChefetleJuge-en-Chef-Adjoint,
septjugesdésignésparleJuge-en-Chef,cinqavocatsmembresduBarreau
d’uneprovincedésignéeparleProcureurGénéralduCanadaaprès
consultationavecleJuge-en-ChefetleProcureurGénéralduCanadaouson
représentant.
LerapportduBarreaucanadienestimequeleprojetdeLoiprévoituntrop
grandnombredepersonnespoursiégersurleComitédesRègles.On
suggèrequeleComitésoitconstituédereprésentantsdelajudicatureetdu
Barreaumaisquelenombredesesmembresnedépassepasonze,àsavoir,
sixjugesetcinqmembresduBarreauincluantunreprésentantduProcureur
GénéralduCanada.
Lecontexteduprésentarticlenepermetpasd’élaborerdavantagesurle
contenudurapportduBarreaucanadien;vousêtesdoncinvitésàlelire.
LaCourfédéraleduCanadaestuntribunaluniqueensongenre,souvent
controverséemaisd’unedisponibilitéetaccessibilitésanspareil.Ilest
souhaitablequeleprojetdeLoiC-38etlesamendementsqu’onpourray
apporterrendrontcettecourencoreplusefficacequ’ellenel’estdéjà.
ROBIC,ungrouped’avocatsetd’agentsdebrevetsetdemarquesdecommercevoué
depuis1892àlaprotectionetàlavalorisationdelapropriétéintellectuelledanstousles
domaines:brevets,dessinsindustrielsetmodèlesutilitaires;marquesdecommerce,marques
decertificationetappellationsd’origine;droitsd’auteur,propriétélittéraireetartistique,droits
voisinsetdel’artisteinterprète;informatique,logicielsetcircuitsintégrés;biotechnologies,
pharmaceutiquesetobtentionsvégétales;secretsdecommerce,know-howet
concurrence;licences,franchisesettransfertsdetechnologies;commerceélectronique,
distributionetdroitdesaffaires;marquage,publicitéetétiquetage;poursuite,litigeet
arbitrage;vérificationdiligenteetaudit;etce,tantauCanadaqu’ailleursdanslemonde.La
maîtrisedesintangibles.
ROBIC,agroupoflawyersandofpatentandtrademarkagentsdedicatedsince1892tothe
protectionandthevalorizationofallfieldsofintellectualproperty:patents,industrialdesigns
andutilitypatents;trademarks,certificationmarksandindicationsoforigin;copyrightand
entertainmentlaw,artistsandperformers,neighbouringrights;computer,softwareand
integratedcircuits;biotechnologies,pharmaceuticalsandplantbreeders;tradesecrets,
know-how,competitionandanti-trust;licensing,franchisingandtechnologytransfers;e-
commerce,distributionandbusinesslaw;marketing,publicityandlabelling;prosecution
litigationandarbitration;duediligence;inCanadaandthroughouttheworld.Ideaslive
here.
COPYRIGHTER
IDEASLIVEHERE
ILATOUTDEMÊMEFALLUL’INVENTER!
LAMAÎTRISEDESINTANGIBLES
LEGERROBICRICHARD
NOSFENÊTRESGRANDESOUVERTESSURLEMONDEDESAFFAIRES
PATENTER
R
ROBIC
ROBIC+DROIT+AFFAIRES+SCIENCES+ARTS
ROBIC++++
ROBIC+LAW+BUSINESS+SCIENCE+ART
THETRADEMARKERGROUP
TRADEMARKER
VOSIDÉESÀLAPORTÉEDUMONDE,DESAFFAIRESÀLAGRANDEURDELAPLANÈTE
YOURBUSINESSISTHEWORLDOFIDEAS;OURBUSINESSBRINGSYOURIDEASTOTHEWORLD