Marques officielles et autorités publiques: l’étau se resserre
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL
1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC
2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
MARQUESOFFICIELLESETAUTORITÉSPUBLIQUES:L’ÉTAUSERESSERRE
STELLASYRIANOS*
ROBIC,
S.E.N.C.R.L.
A
VOCATS,AGENTSDEBREVETSETDEMARQUESDECOMMERCE
LaseuleprotectionoctroyéeauxmarquesofficiellesauCanadaestlongtempsdemeuréeunmystère
pourleshommesdeloi,etmêmeparfoispourlestribunaux.
Cependant,aucoursdecesdeuxdernièresannées,plusieursaffairesontcontribuéàapporterunpeu
delumièresurlaquestionetontélargilacompréhensionduchampd’applicationetdes
caractéristiquesdesmarquesofficielles.Ci-dessous,deuxdécisionsrécentesdelaCourfédérale
rendueslemêmejouren2002.
Lesous-alinéa9(1)(n)(iii)delaLoisurlesmarquesdecommercestipuleque«nulnepeutadopterà
l’égardd’uneentreprise,commemarquedecommerceouautrement,unemarquecomposéedece
quisuit,oudontlaressemblanceesttellequ’onpourraitvraisemblablementlaconfondreaveccequi
suit:(…)toutinsigne,écusson,marqueouemblème(…)adoptéetemployéparuneautoritépublique
auCanadacommemarqueofficiellepourdesmarchandisesouservices,àl’égardduquelle
registraire,surlademandede(…)[l’]autoritépublique(…)adonnéunavispublicd’adoptionet
emploi».
Unepartiedemandantdroitàl’utilisationd’unemarqueofficielledoitapporterlapreuvequ’ellese
qualifiecommeautoritépublique.CommelaLoinedéfinitpaslanotiond’autoritépublique,cesontles
tribunauxquiontpetitàpetitdéfinicelle-cicommeuneentitéassujettieaucontrôlepublicetdontla
missionestorientéeversl’intérêtpublicplutôtqueversl’intérêtprivé.Cecritères’appliquaitégalement
àl’énoncédepratiqueduBureaudesmarquesdecommercedatédu10mars1999serapportant,
entreautres,auxmarquesofficielles.
Lesdécisionslesplusrécentesrelativesauxmarquesofficiellesontforcélesmembresdel’appareil
judiciaireàsepencherplusavantsurladéfinitiondel’autoritépublique.Danslesdeuxcas,letribunal
aconsidéréquelesentitésenquestionn’étaientpasdesautoritéspubliqueset,enconséquence,que
leurmarqueofficiellen’étaitpasfondéeetnepouvaitentraînerdedroitoud’interdictionquileur
seraientliés.
Dansl’affaireduCongrèsjuifcanadienc.ChosenPeopleMinistries,Inc.,[2002]19C.P.R.(4
e)186
(SectiondepremièreinstancedelaCourfédérale),letribunal,parunerequêteenrévision,aannulé
ladécisionduregistrairevisantàpublierlamarquedeChosenPeopleMinistries,présentéecomme
«ledessind’unemenorah»,lareprésentationd’unemenorahstylisée.
©CIPS,2003.
*AvocateetagentedemarquesdecommercechezROBIC,SENCRL,uncabinetmultidisciplinaire
d’avocatsetd’agentsdebrevetsetdemarquesdecommerce.PubliédansleBulletindejuin2003de
laSectionnationaledelapropriétéintellectuelledel’AssociationduBarreaucanadienaussi
disponibleàhttp://www.cba.org/abc/nouvelles/ip_2003/PrintHtml.aspx?DocId=10603.Publication
171.007F.
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL
1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC
2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
2
Letribunalaainsirenforcéunprincipeprécédant
enconsidérantque,bienqueChosenPeople
Ministriessoitconstituéensociétédebienfaisanceàbutcaritatifetexonéréd’impôt,cecine
constituaitpasuneraisonsuffisantepoursevoirattribuerlestatutd’autoritépublique.Deplus,lefait
quetouteslesœuvresdebienfaisancedoiventseconformerauxréglementationsdugouvernement
n’apasétéconsidéréparletribunalcommelasoumissiondecesorganisationsàuncontrôlepublic
«important».
Auplanpratique,letribunalaremarquéqu’ilseraitcontraireaubutrecherchéd’interdireaux
organisationsetassociationsjuivesd’utiliseroud’adopterunemarquetellequelamenorah,carcelle-
ciatoujoursétéassociéeàlaculturejudaïque.
Dansuneautredécision,OrdredesArchitectesdel’Ontarioc.AssociationofArchitectural
TechnologistsofOntario,[2002]19C.P.R.(4
e)417(Sectiond’appel),laCourd’appelfédéralea
annulélesconclusionsdelaSectiondepremièreinstanceconsidérantquel’Associationof
ArchitecturalTechnologistsreprésentaituneautoritépublique.
Enaffinantlescritèresdedéfinitiondel’autoritépublique,laCourd’appelfédéraleaconsidéréquele
critèreducontrôlegouvernementaln’estpaseffectiflorsqu’uneentitédéclareêtrecrééeparuneloiet
quelalégislationpermettantsonexistencepourraitêtreamendéeouabrogéeparlegouvernement.
LaCouradécidéqu’uncontrôlegouvernementalimportantdevaitêtreexercécommeuneinfluence
permanentesurlagestiondel’entitéetlastructuredeprisededécision.
Auplanpratique,enremarquantl’importanteprotectiondontbénéficientlesmarquesofficielles,la
cournesemblaitpasvouloirouvrirunebrècheenautorisantlesentitésàêtreadmisescommedes
autoritéspubliques,simplementparcequ’ellessontcrééesparuneloi.
Enannonçantleursdécisions,lestribunauxsemblentavoirinterprétédemanièreétroitelescritères
déterminantquellesentitéspeuventêtreadmisesaurangd’autoritépublique.Desoncôté,leBureau
desmarquesdecommerceapubliéunénoncédepratiquele2octobre2002intitulé«Statutd’autorité
publiqueenvertudusous-alinéa9(1)(n)(iii)»,quiaremplacél’énoncéprécédentpubliédansle
Journaldesmarquesdecommercedu10mars1999.Lenouvelénoncé,quinetraitequedela
questiondustatutd’autoritépublique,estmanifestementinfluencéparcesdeuxdécisionsdelaCour
fédérale.SonbutestdefournirdesdirectivessupplémentairessurlespratiquesactuellesduBureau
desmarquesdecommerceainsiqu’uneinterprétationdelalégislationliéeauxmarquesofficielles.
Laprincipaledifférenceavecl’énoncéprécédentrésidedanslescritèresliésaucontrôlepublic.Cet
élémentaétéaffinéafindefaireapparaîtrelanotiondedegrédecontrôleimportant,c’est-à-direune
supervisiongouvernementalecontinuedesactivitésdel’organismeseréclamantdel’autoritépublique
pourlesraisonsénoncéesausous-alinéa9(1)(n)(iii).
Parlepassé,leregistraireétaitgénéralementpréparéàaccepterlarequêtedel’entitéquantàson
statutd’autoritépublique.Cependant,àlalumièredesdécisionsrécentesprésentéesci-dessus,le
Bureaudesmarquesdecommerceexamineraàprésentdifféremmentl’argumentprésentéparune
entitéselonlequelellereprésenteuneautoritépublique.Ilneserapassurprenantque,danslescas
oùdesentitéssouhaitantsefaireadmettrecommemarqueofficielle,leregistraireexigera
certainementd’ellesdavantagedepreuvesprouvantlebien-fondédeleurrequêtevisantàavoirle
statutd’autoritépubliqueenproduisantpreuvesetdocumentationappropriées.
AveclalumièrerécemmentjetéeparlaCourfédérale,etconséquemmentcorroboréeparleBureau
desmarquesdecommerce,leshommesdeloivontsetrouveràprésentdanslasituationplus
enviablededéterminerquipeutsetarguerounondustatutd’autoritépublique.
Lebrouillardquienveloppaitnaguèreladéfinitiondel’autoritépubliquerisquedesedissiperauprofit
d’unraidelumièrequiclarifieral’applicationdecescritères.Demême,pluslaprotectionaccordée
auxmarquesofficielless’élargit,pluslenombred’entitéspouvantbénéficierdeleursbénéfices
substantielsserétrécit.
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL
1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC
2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
3
ROBIC,ungrouped’avocatsetd’agentsdebrevetsetdemarquesdecommercevouédepuis1892à
laprotectionetàlavalorisationdelapropriétéintellectuelledanstouslesdomaines:brevets,dessins
industrielsetmodèlesutilitaires;marquesdecommerce,marquesdecertificationetappellations
d’origine;droitsd’auteur,propriétélittéraireetartistique,droitsvoisinsetdel’artisteinterprète;
informatique,logicielsetcircuitsintégrés;biotechnologies,pharmaceutiquesetobtentionsvégétales;
secretsdecommerce,know-howetconcurrence;licences,franchisesettransfertsdetechnologies;
commerceélectronique,distributionetdroitdesaffaires;marquage,publicitéetétiquetage;poursuite,
litigeetarbitrage;vérificationdiligenteetaudit.ROBIC,agroupoflawyersandofpatentand
trademarkagentsdedicatedsince1892totheprotectionandthevalorizationofallfieldsofintellectual
property:patents,industrialdesignsandutilitypatents;trademarks,certificationmarksandindications
oforigin;copyrightandentertainmentlaw,artistsandperformers,neighbouringrights;computer,
softwareandintegratedcircuits;biotechnologies,pharmaceuticalsandplantbreeders;tradesecrets,
know-how,competitionandanti-trust;licensing,franchisingandtechnologytransfers;e-commerce,
distributionandbusinesslaw;marketing,publicityandlabelling;prosecutionlitigationandarbitration;
duediligence.
COPYRIGHTER
IDEASLIVEHERE
ILATOUTDEMÊMEFALLUL’INVENTER!
LAMAÎTRISEDESINTANGIBLES
LEGERROBICRICHARD
NOSFENÊTRESGRANDESOUVERTESSURLEMONDEDESAFFAIRES
PATENTER
R
ROBIC
ROBIC+DROIT+AFFAIRES+SCIENCES+ARTS
ROBIC++++
ROBIC+LAW+BUSINESS+SCIENCE+ART
THETRADEMARKERGROUP
TRADEMARKER
VOSIDÉESÀLAPORTÉEDUMONDE,DESAFFAIRESÀLAGRANDEURDELAPLANÈTE
YOURBUSINESSISTHEWORLDOFIDEAS;OURBUSINESSBRINGSYOURIDEASTOTHE
WORLD
MarquesdecommercedeROBIC,
SENCRL(«ROBIC»)