L’obligation d’immatriculation d’une société étrangère au Québec
1
L’OBLIGATIOND’IMMATRICULATIOND’UNESOCIÉTÉÉTRANGÈREAUQUÉBEC
Par
AlexandraSteele*
LEGERROBICRICHARD,Lawyers
ROBIC,Patent&TrademarkAgents
CentreCDPCapital
1001Square-Victoria-BlocE–8
thFloor
Montreal,Quebec,CanadaH2Z2B7
Tel.(514)9876242-Fax(514)8457874
www.robic.ca-info@robic.com
WhiteInternationalManagementInc.c.9041-8351QuébecInc.,[2002]R.J.Q.
89(C.A.Q)
Lesparties
L’Appelante,WhiteInternationalManagementInc.,(ci-après«White»),est
unecompagnieincorporéeenvertudesloisdesBahamasetestle
propriétaireinscritdelamarquedecommercenominaleCentredeSanté
Minceur(TMA489,713)enassociationavecdesmarchandisesetservices
relatifsàdesprogrammesdepertedepoids.Whiten’aaucuneplace
d’affairesauQuébec.
Laco-appelante,GestionFinancièreTamalia,(ci-après«Tamalia»),estune
compagnieincorporéeenvertudesloisduQuébecetimmatriculéeenvertu
delaLoisurlapublicitélégaledesentreprisesindividuelles,dessociétéset
despersonnesmorales(L.R.Q.c.P-45),ci-après(«Loisurlapublicitélégale»).
Tamaliaexploiteunréseaudefranchisesparlequellesfranchisésemploient
lamarquedecommerceetlenomd’empruntCentredeSantéMinceur,le
toutconformémentàunelicenceverbalerelativementàladitemarquede
commerceentreWhiteetTamalia.
L’intimée,9041-8531QuébecInc.(ci-après«QuébecInc.»)étaitune
franchiséedeTamalia;suiteàlaterminaisondesoncontratdefranchise,
QuébecInc.anéanmoinscontinuéd’employerCentredeSantéMinceurà
titredemarquedecommerceetdenomd’emprunt.
©LégerRobicRichard,2002.*Avocate,AlexandraSteeleestmembreducabinetd’avocatsLégerRobicRichard,s.e.n.c.
etducabinetd’agentsdebrevetsetdemarquesdecommerceRobic,s.e.n.c.Publication
062.007F.
2
Lejugementdepremièreinstance
WhiteetTamaliaontentreprisdesprocéduresjudiciaireseninjonction
interlocutoireetpermanentecontreQuébecInc.PuisqueWhiteestune
sociétéétrangère,QuébecInc.arequisuncautionnementpourfraisetade
plusdemandélasuspensiondesprocéduresentreprisescontreelleafinque
Whites’immatriculeenvertudesdispositionsdelaLoisurlapublicitélégale.
LejugeBellavancej.c.s.afaitdroitàlarequêtedeQuébecInc.,ordonnant
ainsiuncautionnementpourfraisetlasuspensiondesprocéduresselonle
pouvoirdiscrétionnairequiluiestconféréparl’article100delaLoisurla
publicitélégale.SelonlejugeBellavance,Whiteexploitaituneentrepriseau
Québecetparconséquent,elleétaitobligéedes’immatriculersuivantles
exigencesdelaLoisurlapublicitélégale.WhiteetTamaliaontdoncporté
donccettedécisionenappel.
LejugementdelaCourd’appel
Enappel,laCourétaitsaisiededeuxquestions,soitl’obligation
d’immatriculationparWhitesuivantlaLoisurlapublicitélégale,ainsique
l’étenduedupouvoirdiscrétionnairedesuspendrelesprocéduresjudiciaires
conféréautribunaldepremièreinstancesuivantl’article100delaLoisurla
publicitélégale.
LeJugeThibaultj.c.a.,aunomdelaCour,procèded’abordàrevoirles
dispositionspertinentesdelaLoisurlapublicitélégale.Lebutdecetteloiest
d’établirunsystèmedepublicitédesentreprisesquiexerçantdesactivités
commercialesauQuébecafind’assurerlaprotectiondupublicquipourra
puiserdesinformationsfiablessurcesentreprises.Lesfaitsalléguésdansles
procédureseninjonctionsinterlocutoirepermanentenesontpassuffisants
pouramenerlaCouràconclurequeWhiteexploiteuneentrepriseau
Québecsuivantl’article6delaLoisurlapublicitélégale.LaCourjugeque
lescirconstancesentourantlaconventionverbaledelicenceentreWhiteet
Tamalia,ainsiquelesconditionsfinancièresquis’yrattachent,n’ayantpas
étéalléguésdanslesprocédures,parconséquent,onnepeutinférerque
Whiteretirequelqueprofitquecesoitd’actescommerciauxaccomplisau
Québec.
LaCoursepencheensuitesurledeuxièmeargumentdeQuébecInc.à
l’effetqueWhiteexploiteuneentrepriseauQuébeccarelleexerceun
contrôlesurlesmarchandisesetservicescommercialisésauQuébecetque
desurcroît,lecertificatd’enregistrementdelamarquedecommerceCentre
deSantéMinceurconstitueuneprésomptionàl’effetqueWhiteexercece
3
contrôlesurlesmarchandisesetservicesenrapportaveclamarquede
commerce.QuébecInc.plaideaussiqueladésignationsurlecertificat
d’enregistrementd’uncabinetd’avocatscommereprésentantspour
significationsignifiequeWhitepossèdeuneadresseauQuébec.
LaCourd’appelneretientpascesarguments.LejugeThibaultestd’avisque
c’estTamaliaquicommercialiselamarquedecommercedontWhiteest
propriétaireetluiapermisl’usagesouslicence.LaCourjugequeQuébec
Inc.confondl’exploitationd’uneentrepriseavecl’exercicedesdroits
conférésparl’enregistrementd’unemarquedecommerce:Whitene
contrôlepaslaventedesmarchandisesetservicesenassociationavecsa
marquedecommerce,maisellepossèdesimplementundroitrelativementà
cettemarquedecommerce.LaCourindiqued’ailleursqueQuébecInc.se
fondeerronémentsurl’article50delaLoisurlesmarquesdecommerce
(L.R.C.1985c.T-13).CettedispositiondelaLoisurlesmarquesdecommerce
prévoitqu’untierspeutemployerlamarquedecommercedupropriétaire
sanspourautantporteratteinteaucaractèredistinctifdeladitemarqueet
quelepropriétairedoitêtrepartieauxprocéduresjudiciairesrelativementà
cettemarquedecommerce.
Enfin,laCourrejettel’argumentdeQuébecInc.àl’effetqu’unreprésentant
poursignificationapparaissantaucertificatd’enregistrementdelamarque
decommerceéquivautàcequeWhitepossèdeuneadresseauQuébec.
SelonlaCour,l’article30delaLoisurlesmarquesdecommerceprévoit
expressémentquec’estenl’absenced’unbureauoud’uneplaced’affaires
auCanadaqu’unpropriétairedemarquedecommercedoitdésignerun
représentantpoursignification.Parailleurs,cettenominationnesertquepour
lesavisouprocéduresconcernantlademanded’enregistrementou
l’enregistrementmêmesdelamarquedecommerce.
LaCourd’appelconcludoncquelaLoisurlapublicitélégalenevapas
jusqu’àobligertoutepersonnequipossèdedesdroitssusceptiblesd’être
exercésauQuébecdes’immatriculer.
Quantàladiscrétionexercéeparlejugedepremièreinstancedesuspendre
lesprocéduresjudiciairespendantlapérioded’immatriculation,laCour
d’appelestd’avisquelejugen’auraitpasdûexercercettediscrétion;la
suspensiondesprocéduresn’estpasautomatique.SelonlaCourd’appel,le
jugedepremièreinstancen’apasjustifiésadécisiondesuspendreles
procédures.
LaCouraccueilledonclepourvoideWhiteetTamaliaetinfirmelejugement
depremièreinstancesaufquantauuncautionnementpourfraisqu’elle
4
ordonneàWhitededéposerdansundélaidevingt(20)joursdeladécision
delaCourd’appel.
5
ROBIC,ungrouped avocatsetd agentsdebrevetsetdemarquesdecommercevoué
depuis1892àlaprotectionetàlavalorisationdelapropriétéintellectuelledanstousles
domaines:brevets,dessinsindustrielsetmodèlesutilitaires;marquesdecommerce,marques
decertificationetappellationsd origine;droitsd auteur,propriétélittéraireetartistique,droits
voisinsetdel artisteinterprète;informatique,logicielsetcircuitsintégrés;biotechnologies,
pharmaceutiquesetobtentionsvégétales;secretsdecommerce,know-howetconcurrence;
licences,franchisesettransfertsdetechnologies;commerceélectronique,distributionetdroit
desaffaires;marquage,publicitéetétiquetage;poursuite,litigeetarbitrage;vérification
diligenteetaudit;etce,tantauCanadaqu ailleursdanslemonde.Lamaîtrisedes
intangibles.
ROBIC,agroupoflawyersandofpatentandtrademarkagentsdedicatedsince1892tothe
protectionandthevalorizationofallfieldsofintellectualproperty:patents,industrialdesigns
andutilitypatents;trademarks,certificationmarksandindicationsoforigin;copyrightand
entertainmentlaw,artistsandperformers,neighbouringrights;computer,softwareand
integratedcircuits;biotechnologies,pharmaceuticalsandplantbreeders;tradesecrets,
know-how,competitionandanti-trust;licensing,franchisingandtechnologytransfers;e-
commerce,distributionandbusinesslaw;marketing,publicityandlabelling;prosecution
litigationandarbitration;duediligence;inCanadaandthroughouttheworld.Ideaslivehere.
COPYRIGHTER
IDEASLIVEHERE
ILATOUTDEMÊMEFALLUL INVENTER!
LAMAÎTRISEDESINTANGIBLES
LEGERROBICRICHARD
NOSFENÊTRESGRANDESOUVERTESSURLEMONDEDESAFFAIRES
PATENTER
R
ROBIC
ROBIC+DROIT+AFFAIRES+SCIENCES+ARTS
ROBIC++++
ROBIC+LAW+BUSINESS+SCIENCE+ART
THETRADEMARKERGROUP
TRADEMARKER
VOSIDÉESÀLAPORTÉEDUMONDE,DESAFFAIRESÀLAGRANDEURDELAPLANÈTE
YOURBUSINESSISTHEWORLDOFIDEAS;OURBUSINESSBRINGSYOURIDEASTOTHEWORLD
ROBIC,ungrouped avocatsetd agentsdebrevetsetdemarquesde
commercevouédepuis1892àlaprotectionetàlavalorisationdela
propriétéintellectuelledanstouslesdomaines:brevets,dessinsindustrielset
modèlesutilitaires;marquesdecommerce,marquesdecertificationet
appellationsd origine;droitsd auteur,propriétélittéraireetartistique,droits
voisinsetdel artisteinterprète;informatique,logicielsetcircuitsintégrés;
biotechnologies,pharmaceutiquesetobtentionsvégétales;secretsde
commerce,know-howetconcurrence;licences,franchisesettransfertsde
technologies;commerceélectronique,distributionetdroitdesaffaires;
6
marquage,publicitéetétiquetage;poursuite,litigeetarbitrage;vérification
diligenteetaudit