L’injonction interlocutoire et la propriété intellectuelle
L’INJONCTIONINTERLOCUTOIREETLAPROPRIÉTÉINTELLECTUELLE
par
FrançoisM.Grenier*
LEGERROBICRICHARD,avocats
ROBIC,agentsdebrevetsetdemarquesdecommerce
CentreCDPCapital
1001Square-Victoria–BlocE-8
eétage
Montréal(Québec)H2Z2B7
Tél:514-987-6242-Fax:514-845-7874
info@robic.com–www.robic.ca
I-INTRODUCTION
Lesdroitsdepropriétéintellectuelledûmentreconnusstatutairement(cequi
n’équivautpasàl’obtentiond’unenregis-trement),àmoinsqueleurinvalidité
nesoitdémontrée,confèrentàleurtitulaireundroitexclusifd’exploitation
pourladuréeprévueàlaLoi1
.
Envertudel’article20.(2)delaLoisurlaCourfédérale2
,laCourfédérale,
sectiondepremièreinstance,acompétenceconcurrenteaveclescoursde
juridictionsupérieuredechacunedesprovincespourentendretoutlitige,y
comprisleslitigesentrepartiesprivées,relatifsàunbrevetd’invention,undroit
d’auteur,unemarquedecommerceouundessinindustriel.Chacunedes
loisspécifiquesconcernantcesdroitsdepropriétéintellectuellecontientdes
dispositionsrelativesàl’enregistrement,auprèsdel’organisme
gouvernementalpertinent,dudroitquel’onchercheàprotéger.
L’enregistrementdecedroitestobligatoirepourquelaprotectionexisteen
matièredebrevetsd’inventionetdedessinsindustriels.L’enregistrementdu
droitestfacultatifenmatièredemarquesdecommerceetdedroits
d’auteur.Danstouslescas,lorsqueledroitestdûmentenregistré,laloi
pertinenteédictequelecertificatainsiémisfaitpreuvedesoncontenuet
queledroitainsiconféréest »primafacie »valide3
.
Laprésomptions’étendàtouslesattributsnécessairesàlavaliditédudroit.
Ainsi,parexemple,enmatièredebrevetsd’invention,l’inventiondécriteet
LÉGERROBICRICHARD,1996.*Avocat,FrançoisM.Grenierestl’undesassociésprincipauxducabinetd’avocatsLÉGER
ROBICRICHARD,s.e.n.c.etducabinetd’agentsdebrevetsetdemarquesROBIC,s.e.n.c.
MatérielpréparépouruneconférencedonnéedanslecadredesTheMeredithLecturesle
1996-05-03etportantsurlethèmeLapropriétéintellectuelle:faites-envotreaffaire.
Publication188.
revendiquéeseraprésuméenouvelleetnon-évidente.Enmatièrededroit
d’auteur,l’oeuvreseraprésuméeoriginaleetavoirétécrééeparlapersonne
indiquéecommeauteuraucertificat.
L’existencedecetteprésomptionestunincitatifimportantpourtout
détenteurdedroitdepropriétéintellectuelleàintervenirimmédiatementet
agressivementdèsqu’ildécouvrequesesdroitsexclusifssontcontrefaits.Le
justiciableconsidère,àtort,letribunalcommeétanttoutsimplementl’étape
ultimeàlareconnaissancedesondroitdemonopole.Lepouvoir
administratifareconnuledroitetaémislecertificatquienfaitpreuve.Le
pouvoirjudiciairesanctionneracedroitavecvigueuretcélérité,entreautres,
aumoyendel’injonctioninterlocutoire,ordredelaCouraccordélorsque
celuiquilademandeparaît
yavoirdroitetqu’elleestjugéenécessairepour
empêcherquenesoitcrééunpréjudicesérieuxouirréparable.
Detouteévidence,iln’estpassuffisantpoursatisfaireauxconditions
d’ouverturedecerecours,d’avoirobtenulaprotectionstatutaireconférée
parlaloi.Lerecoursàl’injonctioninterlocutoiren’estpasunraccourcipourla
miseenoeuvredesdroitsexclusifsdepropriétéintellectuelle…
II-LESCONDITIONSD’OUVERTURE
A)APPARENCEDEDROIT(Lecritèrepréliminaire)
Enmatièredepropriétéintellectuelle,lapartiedemanderesserecherchera
l’émissiond’uneordonnanced’injonctioninterlocutoireafinquelapartie
défenderessecessetoutecontrefaçonalléguéejusqu’àcequesoitrendule
jugementfinalquidétermineralesdroitsdesparties.
Laprocéduredel’injonctioninterlocutoiredevantlaCourfédéraleestrégie
parlaRègle469desRèglesdelacourfédérale4
.
Cetexteestsilencieuxquantauxconditionsd’ouverturedurecours,indiquant
simplementquelarequêtedoitêtreappuyéed’unaffidavitétablissantles
faitsrendantl’injonctionnécessaire
.Uneimportantejurisprudenceaété
développéeparlaCourfédéraleétablissantlesconditionsd’ouverturedu
recours.
Ilalongtempsétédifficiled’obtenirl’émissiond’uneinjonctioninterlocutoire
devantlaCourfédéraleenmatièredepropriétéintellectuelle.Eneffet,
lorsquelacontrefaçonetlavaliditédudroitétaientcontestées,laCour
estimait,danslenombredecas,quel’octroidedommages-intérêts
constituaitunecompensationadéquate.Ainsi,dèsquelapartie
défenderesses’engageaitàgarderunecomptabilitéséparéedesesventes
duproduitalléguéêtrecontrefacteuretquelaCourétaitsatisfaitequela
partiedéfenderesseseraitenmesuredepayerdetelsdommagessielle
succombaitauprocès,l’injonctionétaitrefusée5
.
L’arrêtAmericanCyanamidCompanyc.EthiconLtd.
6
achangé
radicalementl’approchedelaCourfédéraleaurecoursàl’injonction
interlocutoire:
« Theuseofsuchexpressionas »aprobability », »aprimafacie
case »,or »astrongprimafaciecase »inthecontextofthe
exerciseofadiscretionarypowertograntaninterlocutory
injunctionleadstoconfusionastotheobjectsoughttobe
achievedbythisformoftemporaryrelief.TheCourtno
doubtmustbesatisfiedthattheclaimisnotfrivolousor
vexatious;inotherwords,thatthereisaseriousquestionto
betried ».(page510)
Lapartiedemanderessedoitprouverl’existenced’unequestionsérieuseà
êtretranchéeetdoncqu’ilnes’agitpasd’uneréclamationfutileouvexatoire.
LaCourfédéraleduCanadaagénéralementsuivilescritèresdonnant
ouvertureàl’injonctioninterlocutoireénoncéedanscettedécision,surtout
depuislejugementrenduparladivisiond’appeldansl’affaireTurbo
ResourcesLtd.c.PetroCanadaInc.7
.
MêmesilaCourfédéraleduCanadaaadoptéleraisonnementdela
décisionrenduedansl’affaireAmericanCyanamid,onnepeutaffirmerque
lecritèrepréliminairedonnantouvertureàl’injonctioninterlocutoireaitété
ainsiassoupli.Toutd’abord,enmatièredepropriétéintellectuelle,
« l’apparencededroit »sesituetantauniveaudelavaliditédudroitquedela
contrefaçondecelui-ciparlapartiedéfenderesse.Siledroitestsouvent
apparentquantàsavalidité(présomption),ilpeutêtredouteuxauniveau
delacontrefaçon.Conséquemment,silapartiedemanderessenepeut
convaincrelaCour,lorsdel’étudeducritèrepréliminairequ’ilyaune
questionsérieuseàêtretranchéeauniveaudelacontrefaçon,lademande
d’injonctionserarejetée.Ilnepeutyavoird’allégationfrivolede
contrefaçon.Egalement,laCourarappelé,dansl’affaireTurboResources
Ltd.quel’énoncédeLordDiplockdansl’affaireAmericanCyanamiddevait
êtreexaminédanssonentier8
etprendreenconsidérationlesdommages
irréparablesetlarépartitiondesinconvénientsentrelesparties.
« Lefaitpourundemandeurdesatisfaireaucritèredela
« questionsérieuseàtrancher »apourseuleffetde
déloqueterlaporteduredressementrecherché;ilnelui
ouvrepascetteporteetneluipermetsurtoutpasd’en
franchirleseuil. »9
DanslaprovincedeQuébec,laprocéduredel’injonctioninterlocutoireest
régieparl’article752c.p.c.:
« Outrel’injonctionqu’ellepeutdemanderparaction,avec
ousansautreconclusion,unepartiepeut,audébutouau
coursd’uneinstance,obteniruneinjonctioninterlocutoire.
L’injonctioninterlocutoirepeutêtreaccordéelorsquecelui
quilademandeparaîtyavoirdroitetqu’elleestjugée
nécessairepourempêcherqueneluisoitcauséun
préjudicesérieuxouirréparable,ouquenesoitcrééun
étatdefaitoudedroitdenatureàrendrelejugement
finalinefficace ».1
0
L’affaireSociétédedéveloppementdelaBaieJames(La)c.Kanatewat
11
faitencoreautoritéenmatièred’injonctioninterlocutoiredanslaprovincede
Québec.LejugeOwenpréciseàlapage183:
« Article752P.C.providesthattheapplicantforan
interlocutoryinjunctionmustpasstwotestsorsurmounttwo
successiveobstacles.
FirsttheapplicanthastoconvincetheCourtthathe
appearstobeentitledtoaninterlocutoryinjunction,thatis
thattherightheisassertinghasareasonableprospectof
beingrecognizedbythefinaljudgement.Secondlythe
applicant,ifsuccessfulonthefirsttest,thenhastoshow
thatitisanexceptionalcaseinwhichaninterlocutory
injunctionisnecessaryinordertoavoid:
(i)seriousorirreparableinjurytotheapplicant,or
(ii)afactualorlegalsituationofsuchanatureasto
renderthefinaljudgementineffectual. »
Letextedel’article752c.p.c.estplusprécisqueletextedelarègle469des
RèglesdelaCourfédéralequantauxcritèresdonnantouvertureà
l’injonctioninterlocutoire.Letextemêmedel’articleimpose:
i)queceluiquidemandedoitparaîtreyavoirdroit;
ii)qu’elledoitêtrenécessairepourempêcherunpréjudice
sérieuxouirréparableoulacréationd’unesituationde
droitoudefaitdenatureàrendrelejugementfinal
inefficace.
L’affaireFavrec.HopitalNotre-Dame
12
,décisionégalementrendueparla
Courd’appeldelaprovincedeQuébec,aénoncéuntestsimilaireàcelui
énoncédansl’affaireTurboResourcesLtd.Dansl’affaireFavre,enpremière
instance,laCouravaitrefusél’injonctioninterlocutoire.LaCourd’appela
accueillil’appel
etaémisl’injonctioninterlocutoirerappelantqu’àcestadedesprocédures:
i)laseulequestionàêtredécidéepourjugerdubien-
fondédurecoursétaitdesavoirsilerequérantparaîty
avoirdroit,end’autrestermessilademandeétaitsérieuse
etnonfrivoleoumanifestementnon-fondée(p.550);(nos
soulignés)
ii)lescritèresénoncésàl’article752C.P.C.nedoiventpas
êtreconsidérésséparément,inabstracto,maisenregard
lesunsdesautres.Pluslepréjudiceetlesinconvénients
sontsérieuxpourlerequérant,moinsexigeantdoit-onêtre
quantàl’apparencededroit(p.551).
CederniercommentairedelaCourd’appeldansl’affaireFavren’estappuyé
suraucunprécédantets’éloignedutestentroisvoletsformuléparlejuge
Owendansl’affaireKanatewat,traditionnellementsuiviparlestribunaux
québécois1
3
.
SelonlejugeOwen,ledroitquel’onveutfairevaloirpeutêtresoit(a)clair,(b)
douteuxou(c)non-existant1
4.
(a)Ifitappearsclearattheinterlocutorystagethatthe
petitionershavetherightswhichtheyinvokethenthe
interlocutoryinjunctionshouldbegrantedifconsidered
necessaryinaccordancewiththeprovisionsofthesecond
paragraphofarticle752;1
5
(b)However,atthisstageoftheexistenceoftherights
invokedbythepetitionersappearsdoubtfulthentheCourt
shouldconsiderthebalanceofconvenienceand
inconvenienceindecidingwhetheraninterlocutory
injunctionshouldbegranted;
(c)Finallyifitappears,attheinterlocutorystagethatthe
rightsclaimedarenon-existentthentheinterlocutory
injunctionshouldberefused.1
6
Ilfautsedemandersiauniveauducritèrepréliminaire,letestadoptéparla
CourfédéraleduCanadaestréellementdifférentdeceluiformuléparle
jugeOwendansl’affaireKanatewat.
D’unepart,commementionnéprécédemment,laCourfédéraleduCanada,
enadoptantleraisonnementdeLordDiplockdansl’affaireAmerican
Cyanamidadéfinitivementécartél’évaluationdudroitdelapartie
demanderesseparl’utilisationdesqualificatifs »apparent », »clair »ou »
douteux »,pourleremplacerparlecritèredel’existenced’une »question
sérieuseàêtretranchée ».
Lecritèrepréliminairedela »questionsérieuseàêtretranchée »offre
l’avantaged’êtred’applicationuniverselleetpermetd’approcherdela
mêmefaçonlaquestiondesdommagesirréparablesetdelarépartitiondes
inconvénientsentrelesparties,queledroitdelapartiedemanderessesoit
clairoudouteux.LadivisiondepremièreinstancedelaCourfédéraleavait
résistéàl’applicationuniverselledececritèredonnantouvertureà
l’injonctioninterlocutoire1
7
.LaCourfédérale,divisiond’appel,dansl’affaire
TurboResourcesaconsacrél’applicationquasi-universelledutest,àtoutle
moinsenmatièredepropriétéintellectuelle1
8
.
D’autrepart,lecritèrepréliminairetelqueformuléparlejugeOwenest
conformeautextedel’article752C.P.C.maissonapplicationnécessiteune
évaluationsouventsubjectivedudroitdelapartiedemanderesse:
i)siledroitestclairet
quelesactivitésdelapartie
défenderessecausentdesdommagesirréparables,
l’injonctiondevraitêtreémise;
ii)sicedroitestdouteuxet
quelesactivitésdelapartie
défenderessecausentdesdommagesirréparables,la
Courdoitconsidérerlabalancedesinconvénientsavant
d’accorderl’injonction.
DevantlaCourfédérale,unefoisdémontréqu’ilexisteunequestionsérieuse
àêtretranchée,laCourdoitconsidérerlaquestiondesdommages
irréparablescommesuit:
i)silesdommagescrééspeuventêtrecompensés
monétairementetquelapartiedéfenderessedémontre
qu’elleseraenmesuredelespayer,lecaséchéant,
l’injonctionserarefusée;
ii)silesdommagesnepeuventêtrecompensés
monétairementetquelapartiedemanderessedémontre
qu’elleseraenmesuredecompensertoutepertequela
partiedéfenderessepourraitsubirenraisondel’émission
del’injonction,celle-cidevraitêtreémise;
iii)s’ilestdouteuxquelesdommagespuissentcompenser
adéquatementl’uneoul’autredesparties,laCourdoit
considérerlarépartitiondesinconvénients1
9
.
Telqu’ilappertdecequiprécède,onconstantequelorsquecomparéen
parallèleletestappliquéparlaCoursupérieuredelaprovincedeQuébec
impliquelaconsidérationdelarépartitiondesinconvénientsseulement
lorsqueledroitquechercheàfairereconnaîtrelerequérantestdouteux.
DevantlaCourfédéraleduCanada,larépartitiondesinconvénientsest
considérée,nonpaslorsqueledroitquechercheàfairereconnaîtrele
requérantestdouteux(cequalificatifn’étantplusutilisé)maislorsquelaCour
considèrequelesdommages-intérêtsnepeuventconstituer,pourl’uneou
l’autredesparties,unecompensationadéquate,quel’injonctionsoit
accueillieourefusée.
B)DOMMAGESIRRÉPARABLES
Unefoisletestpréliminairesatisfait,laCourdoitsedemander,danstousles
cas,silapartiedemanderesserisquedesubirundommagesérieuxet
irréparablesil’injonctionn’estpasaccordée.Lemot »irréparable »signifie
toujoursnon-pécunièrementcompensable2
0
.
Ilesttoujoursdifficilepourlestribunauxdedéterminerl’irréparabilitéd’un
dommagequandl’objetdudroitestincorporel,commelesdroitsde
propriétéintellectuelle.
C’estàlapartiedemanderessededémontrerquelesactivitésdelapartie
défenderesseluiontcauséouluicauserontunpréjudiceirréparablesi
l’injonctionn’estpasémise.Lapreuveàcetégarddoitêtreclaire,les
dommagesdoiventêtretangiblesetnepeuventêtreprésumésoufondéssur
unepreuvespéculative2
1
,cequienmatièredepropriétéintellectuelle,rend
lefardeaud’autantplusdifficileàrencontrer.
En1991,laCourfédérale,divisiond’appel,notammentdansl’affaireSyntex
Incc.ApotexInc.22
,arenversélecourantjurisprudentielenmatièrede
marquesdecommercequiprécisaitquelasimpleusurpationd’unemarque
decommerceétaitsuffisantepourconstituerundommageirréparable.
Dansl’affaireUpjohnCo.etalc.ApotexInc.
23
,lemêmeprincipeaétéétabli
encequiconcernelaviolationdedroitsd’auteuretainsiarenversécertaines
décisionsantérieuresrenduesparlaCourfédéraleduCanadanotamment
danslesaffairesIBMc.OrdinateursSpiralesInc.
24
oùlejugeReedavait
précisé:
« Mais,detoutefaçon,dansdesaffairesdeviolationdu
droitd’auteur,ilmesemblequeleplagiatestflagrant,il
failleappliqueruncritèremoinsstrictrelativementau
préjudiceéventuelqueceluiqu’onapplique
ordinairementdansdescasdecegenre »2
5
(p.208).
Dansl’affaireUniversalCityStudiosc.Zellers
26
,lejugeWalshavaitétéencore
plustranchant:
« Theprotectionofindustrialpropertyrightsfrom
counterfeitingisanincreasinglyimportantquestion.In
principle,theserightsshouldbeprotectedwhetherornota
breachofthemcausesdamages »2
7
.
Finalement,cemêmeprincipeaétéétablilorsqu’uneinjonctionestrequise
enmatièredebrevetd’invention2
8
.
Conséquemment,enmatièredepropriétéintellectuelle,larègleest
maintenantétabliequelapartiedemanderessedevraprouverclairement
l’existencededommagesréelsetirréparablespourobtenirl’injonction
demandée.Lasimplepreuvedelacontrefaçond’undroitdepropriété
intellectuellen’estplusconsidéréecommecréantundommageirréparable,
perse.
Lefaitdenepouvoircalculerprécisémentlesdommagesmonétairesne
signifiepasnécessairementqueceux-cipuissentêtrequalifiés
d’irréparables2
9
.Eneffet,bienqu’ilsoitsouventdifficilepourlaCourde
calculerlesdommages-intérêts,ceux-ciconstituentsouventune
compensationadéquate(parexemplelesdommagesaccordéspour
douleursetsouffranceouencorelesdommages-intérêtsaccordéspour
atteinteàlaréputation).
PlusieursfacteurspeuventêtreconsidéréslorsquelaCourdoitdéterminersi
lesdommagessubissontréellementirréparablesetilestinutiledetenterd’en
faireunelisteexhaustive.Atitred’exempleseulement,laperteirrécupérable
parlapartiedemanderessed’unepartiedesonmarchéaétéjugée
irréparable3
0
.
Laconséquencecertained’uneapprocheplussévèreauniveaudel’étude
desdommagesirréparables(conditionessentielleàl’émissiond’une
injonctioninterlocutoire,quelarequêtesoitprésentéeàlaCourfédéraleou
àlaCoursupérieure)serasansaucundoutequelespartiesdevrontporter
uneattentionparticulièreàcetaspectdelapreuve.Ilalongtempsété
suffisantd’alléguerlacontrefaçond’undroitdepropriétéintellectuellepour
convaincrelaCourdel’existencededommagesirréparablespotentiels.Ce
n’estcertespluslecas.
C)-LABALANCEDESINCONVENIENTS
Lecritèredelarépartitiondesinconvénientsentrelespartiesestsouvent
confonduaveclecritèrededommagesirréparables.Dansl’affaireTurbo
ResourcesLtd.,laCourarappeléqu’ildoitêtretenucomptedelarépartition
desinconvénientsquelorsqueleredressementendommages-intérêts
pouvants’offriràl’uneoul’autredespartiesestdouteux.Ainsi,dansl’affaire
R.W.BlacktopLtd.c.ArtecEquipmentCo.
31
laCourarefuséd’émettre
l’injonctioninterlocutoireprincipalementaumotifqu’unetelleinjonction
auraitétésynonymedefaillitepourlapartiedéfenderesse.Rappelons,
conformémentauxprincipesénoncésparlejugeOwendansl’affaire
Kanatewatquesilapreuveestfaitequelerequérantaundroitclairà
l’injonctionetqu’ilsubiraitdesdommagesirréparablessiellen’étaitpas
accordée,laCourn’apasàconsidérerlabalancedesinconvénients3
2
.
Répartirlesinconvénientsentrelespartiesestaussidifficile(etjusqu’àun
certainpointsubjectif)quededéterminerl’irréparabilitédudommage.
Chaquecasestuncasd’espèceetencoreunefois,ilestinutiledetenterde
dresserunelisteexhaustivedetouslesfacteurspouvantêtrepertinents.Pour
mesurerlesinconvénients,laCourconsidéreralenombredepersonnesqui
serontaffectéesparl’émissionoulerefusdel’injonctioninterlocutoire,les
conséquencespurementfinancières,
lesrépercussionsdel’injonctioninterlocutoireàd’autrespersonnesnonparties
aulitigeainsiquetouteautreconsidérationpouvantêtrepertinenteaucas
enlitige.Avanttout,lerecoursdel’injonctioninterlocutoiredoitrester
flexible3
3
.
III-L’URGENCE
Encasd’urgence,l’émissiond’uneinjonctioninterlocutoireprovisoirepeut
êtrerequisedelaCour.Lescritèresdonnantouvertureàl’injonction
provisoiresontlesmêmesmaislefardeaudepreuveestbeaucoupplus
élevé.
L’obtentiond’uneinjonctionprovisoiredevantlaCourfédéraleestrégiepar
leparagraphe2delarègle469desRèglesdelacourfédérale.L’article753
c.p.c.jouelemêmerôledanslaprovincedeQuébec.Cetyped’injonction
estaccordépourunepériodelimitée,enprincipedixjours.Lapartie
demanderessedevraprouverl’existenced’unedommageirréparableet
sérieuxnepermettantpasd’attendreledéroulementdesprocédures
ordinaires3
4
.Ainsi,dansSociétéMinièreLouvemInc.c.AurResourcesInc.
35
,
lejugeLarouchepréciseque:
« Lesrèglesquis’appliquentàl’injonctionprovisoiredoivent
s’interpréteravecbeaucoupplusderigueuretonne
devral’accorderquedansdescasextrêmementurgents
oùmêmeledélaipourobteniruneinjonctioninterlocutoire
seraitsusceptibledepréjudicierirrémédiablementaux
droitsdesrequérantes;c’estunemesureessentiellement
temporaireetexceptionnellepouréviterunmalévident,
imminentetirréparable;s’ilyalemoindredoute,la
demandedoitêtrerejetée »(p.775)
Lestribunauxserontréticentsàaccorderl’injonctionprovisoirementpuisque
lapartiedéfenderessen’apasencoreeul’occasionderépondreaux
allégationsdelapartiequilademande3
6
.
L’ordonnanced’injonctioninterlocutoireémiseprovisoirementpeutêtre
renouveléeenvertudel’article757c.p.c..Egalement,envertudel’article
754c.p.c..siledossierestincompletlorsdelaprésentationdelarequête
pourl’injonctioninterlocutoire,letribunalpeutrendretouteslesordonnances
nécessairesàlasauvegardedesdroitsdespartiesjusqu’àquesoitentendue
larequêteeninjonctioninterlocutoire.
L’ordonnancedesauvegarden’estpasrestreinteàuneduréededixjours.
Ainsi,uneordonnancedesauvegardeincluantdesconclusionseninjonction
nesauraitêtreémisesansquelapartiedéfenderessen’aitétéentendue,si
elleneconsentpasàcetteordonnance.LorsquelaCourestsaisiedela
requêteeninjonctioninterlocutoireetqueledossierestincomplet,sielle
désiresubstitueruneordonnancedesauvegardeàuneordonnance
d’injonctionprovisoire,elledevraindiquerclairement,dansl’ordonnancede
sauvegarde,ladaterapprochéeoùilpourraitêtredisposédelarequêteen
injonctioninterlocutoire3
7
.
IV-CONCLUSION
Lerecoursàl’injonctioninterlocutoireabienévoluéaucoursdesdernières
annéesenmatièredepropriétéintellectuelle.Généra-lementmoinssévère
àl’égarddelapreuvedudroitquelapartiedemanderessechercheàfaire
reconnaître,letribunalexigemaintenantunepreuvededommages
irréparablesréelsettangiblesetcesdommagesneserontplusprésumésdès
quelacontrefaçonseraprouvée,mêmes’ils’agitd’uncasde »copiage »
flagrant.Toutefois,ilestimportantderappelerquelerecoursàl’injonction
interlocutoireestunrecoursenéquitéetquelejugequientendlarequête
jouitd’unegrandediscrétion.Pourcesraisons,l’applicationdesprincipes
reconnusnesetraduitpasnécessairementparuneconstanceabsoluedans
lesmotifsdesdécisionsrendues.
********
NOTES
1Loisurlesbrevets
,L.R.C.(1985)c.P-4,art.42;
Loisurlesmarquesdecommerce
,L.R.C.(1985)c.T-13,art.19;
Loisurlesdroitsd’auteur
,L.R.C.(1985)c.C-42,art.3;
Loisurlesdessinsindustriels
,L.R.C.(1985)c.I-9,art.11;
2
L.R.C.(1985)c.F-7;
3Loisurlesbrevets
,art.43;
Loisurlesmarquesdecommerce
,art.54;
Loisurlesdroitsd’auteur,
art.53;
Loisurlesdessinsindustriels
,art.7.
4C.R.C.1978,c.663.
5CutterLtd.c.BaxterTravenolLaboratoriesofCanadaLtd.
(1980)47
C.P.R.(2d),53àlapage55.CettedécisiondelaCourfédérale,
sectiondepremièreinstanceétaitfondéesurl’arrêtLidoIndustrial
ProductsLtd.-vs-MelnorMfgLtd.(1968)S.C.R.,769danslaquellela
Coursuprêmeamêmepréciséquelarègles’appliquaitlorsquela
contrefaçonou
lavaliditéétaitcontestée.Ladécisionrenduedans
Cutteresttoujoursrégulièrementcitéeavecapprobationdevantla
Courfédérale,sectiondepremièreinstance;HolgersonDairiesInc.c.
CRSWorkersCooperativeLtd.etal(1994)52C.P.R.(3d)511,Inventions
MorinInc.c.OutilsB.G.R.Inc.(1994)55C.P.R.(3d)75,Dek-BlockOntario
Ltd.c.GroupePermaconInc.(1994)57C.P.R.(3d)362.
6(1975)1All.E.R.,504(H.L.)
7(1989)F.C.451(CAF)
8Supranote7,p.468
9Supranote7,p.467
10
102558CanadaLtéec.114524CanadaInc.
(1983)C.S.1180.LaCour
aaccordéuneinjonctioninterlocutoirepouréviterquelejugementsur
lefonddeviennepartiellementinefficace: »Silarequérantedoit
attendrelejugementauméritepourfairerespectersondroitapparent,
l’intiméeauraputirerprofitdesaconcurrencedéloyalepourétablir
sonachalandageauxdépensdelarequérantesansqu’ilsoitpossible
d’apprécierledommagecauséetlejugementfinalseraainsirendudu
moinspartiellementinefficace »(page1185).
11
[1975]C.A.166(C.A.Québec)
12
[1984]2R.D.J.321(C.A.Québec)
13
LadécisionrenduedansKanatewatn’apasétécitéparlaCour
d’appeldansFavre.MalgréqueladécisiondansFavresoitmaintenant
souventcitée,c’esttoutdemêmeladécisionrenduedansKanatewat
quiestsuivie;VarnetSoftwareCorp.c.VarnetK.Ltd.
(1994)R.J.Q.2755
(C.A.Québec),FernandGravelc.FernandGravelAssuranceInc.
(1991)R.D.J.147(C.A.Québec)
14
Supranote11,p.183
15
Parexemple,dansCommodoreBusinessMachinesLtd.c.116722
CanadaInc.(1983)C.S.1186,laCoursupérieureduQuébeca
accordél’injonctionsurlabased’unepreuvededroitclairdes
requérants,sanss’attarderauxdommagesirréparablesouàlabalance
desinconvénients.
16
DansPajarProductionLtéec.Capovilla
J-E82-1163etLafontainec.
Meunier-Tardifetal(1986)11C.P.R.(3d)508etLéomarS.R.L.c.
BoutiqueVerriUomoCanadaInc.(1986)9C.I.P.R.124,laCouraconclu
àlanon-existencedudroitprétendumentinvoquéparlapartie
demanderesse,encoreunefoissanss’attarderauxdommages
irréparablesouàlabalancedesinconvénients.Tenterdecatégoriser
ainsiledroitdelapartiedemanderessenepeutqu’inciteràlacréation
desous-catégories.Rarementledroitinvoquéseraclairou
douteux.
17
TurboResourcesLtd.c.Petro-CanadaInc.
(1988)3F.C.235(première
instance).Sil’injonctionestsusceptibledemettrefinaulitige,laCour
rechercheralaprésenced’undroitapparentclair(strongprimafacie
case);DuomoInc.c.GifcraftLtd.
(1985)1C.P.R.(3d)165,àlapage
167,RJR-MacDonaldInc.c.Canada(P.G.)
(1994)1R.C.S.311,àla
page338
18
Supranote7,p.460
19
Supranote7,pp.473,474
20
RJR-MacDonaldInc.c.Canada(P.G.)
(1994)1R.C.S.311,àlapage
341.Lemot »irréparable »concernedavantagelanaturedupréjudice
plutôtquesonétendue.
21
SyntexInc.c.NovopharmLtd.
(1991)36C.P.R.(3d)129,SyntexInc.c.
ApotexInc.
(1991)36C.P.R.(3d)139,NatureCo.c.Sci-TechEducationalInc.
(1992)
41C.P.R.(3d)359,SportsAuthorityInc.c.Vineberg
(1995)61C.P.R.(3d)
155
22
Supranote21
23
(1993)51C.P.R.(3d)292
24
(1985)1F.C.,190.VoiraussiR.S.M.InternationalActivewearInc.c.
QualityGoodI.M.D.Inc.(1994)82F.T.R.104
25
L’injonctionaétéaccordéepourlimiterl’utilisationd’unprogramme
d’ordinateurs
26
(1984)73C.P.R.(2d)1
27
VoirégalementOverseasEnterprisesLtd.c.FeathersPublishingand
MarketingInc.(1990)34C.P.R.(3d)78
28
EliLillyCo.v.InterpharmInc.etal
(1992)42C.P.R.(3d)4;Merck&Co.
Inc.etalc.ApotexInc.(1994)51C.P.R.(3d)170àlapage182,Procter
&GambleInc.etalc.ColgatePalmoliveCanadaInc.(1995)61C.P.R.
(3d)160,àlapage172
29
UnitelCommunicationsInc.c.BellCanada
(1994)56C.P.R.(3d)232,à
lapage247
30
ProcterandGambleInc.c.ColgatePalmoliveCanadaInc.
(supra
note28),p.177
31
(1990)31C.P.R.(3d)484
32
Compagnied’assurancesStandardLifec.Rouleau
(1995),J-E95-1189.
LejugeRochetteaaccordél’injonctionaumotifquelapreuved’un
droitclairetd’unpréjudicesérieuxétaitsuffisante,larépartitiondes
inconvénientsn’avaitpasàêtreétudiée.
33
TurboResourcesLtd.c.Petro-CanadaInc.
(supranote7),474
34
ParexempledansGulfIslandsNavigationLtd.c.SeafarersInt’lUnionof
NorthAmerica(1959)18D.L.R.(2d)216,àlapage218,lejugeWilsona
faitlecommentairesuivant:
« Thefirstenquirytobemadeinallcasesis-« whydidyounotgive
notice? »-andiftheanswereliciteddoesnotrevealextraordinary
urgency,theapplicationmustberefused. »
35
(1990)R.J.Q.p.772
36
Bienqu’enprincipe,l’émissiond’uneinjonctioninterlocutoirepeutêtre
demandéeavantsignificationàlapartieadverse,enpratiqueilfaut
fairel’effortdeprévenircettedernièreousonprocureur.
37
NatrelInc.c.F.BerardiniInc
.(1995)R.D.J.383,àlapage387
ROBIC,ungrouped’avocatsetd’agentsdebrevetsetdemarquesdecommercevoué
depuis1892àlaprotectionetàlavalorisationdelapropriétéintellectuelledanstousles
domaines:brevets,dessinsindustrielsetmodèlesutilitaires;marquesdecommerce,marques
decertificationetappellationsd’origine;droitsd’auteur,propriétélittéraireetartistique,
droitsvoisinsetdel’artisteinterprète;informatique,logicielsetcircuitsintégrés;
biotechnologies,pharmaceutiquesetobtentionsvégétales;secretsdecommerce,know-
howetconcurrence;licences,franchisesettransfertsdetechnologies;commerce
électronique,distributionetdroitdesaffaires;marquage,publicitéetétiquetage;poursuite,
litigeetarbitrage;vérificationdiligenteetaudit;etce,tantauCanadaqu’ailleursdansle
monde.Lamaîtrisedesintangibles.
ROBIC,agroupoflawyersandofpatentandtrademarkagentsdedicatedsince1892tothe
protectionandthevalorizationofallfieldsofintellectualproperty:patents,industrialdesigns
andutilitypatents;trademarks,certificationmarksandindicationsoforigin;copyrightand
entertainmentlaw,artistsandperformers,neighbouringrights;computer,softwareand
integratedcircuits;biotechnologies,pharmaceuticalsandplantbreeders;tradesecrets,
know-how,competitionandanti-trust;licensing,franchisingandtechnologytransfers;e-
commerce,distributionandbusinesslaw;marketing,publicityandlabelling;prosecution
litigationandarbitration;duediligence;inCanadaandthroughouttheworld.Ideaslive
here.
COPYRIGHTER
IDEASLIVEHERE
ILATOUTDEMÊMEFALLUL’INVENTER!
LAMAÎTRISEDESINTANGIBLES
LEGERROBICRICHARD
NOSFENÊTRESGRANDESOUVERTESSURLEMONDEDESAFFAIRES
PATENTER
R
ROBIC
ROBIC+DROIT+AFFAIRES+SCIENCES+ARTS
ROBIC++++
ROBIC+LAW+BUSINESS+SCIENCE+ART
THETRADEMARKERGROUP
TRADEMARKER
VOSIDÉESÀLAPORTÉEDUMONDE,DESAFFAIRESÀLAGRANDEURDELAPLANÈTE
YOURBUSINESSISTHEWORLDOFIDEAS;OURBUSINESSBRINGSYOURIDEASTOTHEWORLD