Les inventions d’employés au Canada
LESINVENTIONSD’EMPLOYÉSAUCANADA
M
ICHELBÉLANGER*
ROBIC,
SENCRL
A
VOCATS,AGENTSDEBREVETSETDEMARQUESDECOMMERCE
Àquiappartientl’inventionréaliséeparunemployéauCanada?Intuitivement,cela
peutparaîtresimple.Cependant,misàpartlescasd’inventionseffectuéespardes
fonctionnairesfédéraux,laLoisurlesbrevetsestsilencieusesurcepoint.Cesont
desdécisionsdestribunauxquiontdéfinilescritèresd’attributiondelapropriété
d’uneinventionentreunemployeuretsoninventeur-employé.
UnedemandedebrevetdéposéeauCanadacomprend,danssaforme
réglementaire,unepétition,unmémoiredescriptifdel’inventionetlepaiementdes
taxesréglementaires.Danslapétitionsontindiquéslenomdechaqueinventeuret
dudemandeur,lesquelspeuventêtrelamêmepersonnedanslecasd’une
demandedéposéeparleoulesinventeurs.Clarifions,danslesgrandeslignes,les
termesdemandeuretinventeur.
·Demandeur:C’estceluiquidéposelademandedebrevetd’invention.À
moinsd’êtrel’inventeur,ildoitavoiracquislesdroitsdel’inventeur.
·Inventeur:Iln’yapasdedéfinitionclairedecequ’estuninventeurdansla
Loisurlesbrevets.Uninventeurestceluidontl’inventionestrevendiquée
dansunedemandedebrevet.Uninventeurpeutêtreuninventeur
indépendant,unfonctionnairefédéralouuninventeur-employé.
L’inventeurindépendantestlecasleplussimple,cequisignifiequel’inventeurest
égalementledemandeur.
L’inventeurfonctionnairefédéralestassujettiàuneloidistincteappeléeLoisurles
inventionsdesfonctionnaires.
L’inventeur-employéestlacatégoried’inventeurlaplusgénéralementrencontrée
maispourlaquellelaLoisurlesbrevetsestmalheureusementsilencieuse.Cesont
lesCourscanadiennesquiontdûtrancherlesconflitssurvenusentredesemployés
etleursemployeurspouridentifieràquiappartenaientlesdroitsdepropriété
intellectuelle,euégardàdesinventionsmisesaupointparlesemployés.
©CIPS,2010.*DeROBIC,S.E.N.C.R.L..uncabinetmultidisciplinaired’avocatsetd’agentsdebrevetsetdemarques
decommerce.PubliédansleBulletinPrintemps2019(vol.14no1)ducabinet.Publication068.120F
2
Àcejour,lesprincipaleslignesdirectricespourdépartagerlesdroitsdesinventeurs-
employésetlesdroitsdesemployeursontétéédictéesen1991dansl’affaire
ComstockCanadac.ElectecLtd.ComstockCanada,unecompagniespécialisée
dansl’installationdecircuitsélectriques,s’opposaitàElectecLtd.,unecompagnie
incorporéeparM.Hydeetsonépouse.De1981à1985,Hydeétaitemployéde
ComstockCanada.Hydeparticipaaudéveloppementd’uneinvention,concernant
unsystèmed’interconnexiond’appareilsd’éclairage.Hyden’estpasingénieuret
n’avaitpasétéengagéparlacompagniepourinnover.ComstockCanadaafait
breveterl’inventionennommantunautreemployéqueHydeàtitred’inventeur.La
CourajugéqueHydeétaitleseulinventeur,mêmes’iln’avaitétéembauchénipour
innover,niàtitred’ingénieur.LaCouraégalementjugéqueComstockCanada
s’étaitlivréeàunetentativedes’appropriersansindemnisationletravaildeHyde,
cequelaCourqualifiad’esclavage.Cettedécisionconfirmeuneprésomptionde
propriétéenfaveurdel’employé.
Toutefois,cettedécisionoffredesportesdesortieàl’employeur.Eneffet,lejuge
énumèrelesexceptionssuivantesauxprésomptionsenfaveurdel’inventeur-
employé:1.Uncontratexprèsstipulantlecontraire;et
2.Lecasoùlapersonneauraitétéembauchéeexpressémentpour
réaliserdesinventionsoudesinnovations.
Exempled’unproblèmededéterminationdesdroitsd’uninventeurdansuncontexte
informatique
Unecompagniefictive,Logicielco,embaucheunemployé,JoeToutlemonde,pour
améliorersonsitewebavecuneinterface-clientpourlesservicesaprès-ventes.En
utilisantsesconnaissancesacquisespendantsontravailchezLogicielco,l’employé
développependantsestempslibresàlamaisonunnouveloutildecertification
d’identitéd’utilisateurdesiteswebquin’étaitpasspécifiquementrequispourle
projetdedéveloppementdel’interface-client.Cenouveloutildecertification
d’identités’avèreêtreunproduitcommercialintéressantpourtoutecompagnieayant
unsitewebavecuneinterface-clientpourlesservicesaprès-ventes.Silecontratde
travailnecontientpasdeclausesurlapropriétéd’inventionsconçuespendantle
projet,ladéterminationdesdroitsd’inventeurparrapportàl’outildecertification
d’identitéseradifficileàétabliretpourraitrésulterenunconflitentrelacompagnieet
l’employé.
Commentunemployeurpeut-ilrevendiquerlesdroitsdepropriétésurlesinventions
d’uninventeur-employé?
L’employeurdoitprévoirdanslecontratdetravaildel’employédesdispositionsen
vertudesquellesl’employécèdeets’engageàcéderàsonemployeurtousses
droitsdanslesinventionsquirésultentdesontravail.
3
Ilesttrèsfortementrecommandéderecourirauserviced’unavocatspécialiséenla
matièrepourrédigeret/ouinterpréterdetellesdispositionsdansuncontratdetravail.
ROBIC,ungrouped’avocatsetd’agentsdebrevetsetdemarquesdecommerce
vouédepuis1892àlaprotectionetàlavalorisationdelapropriétéintellectuelledans
touslesdomaines:brevets,dessinsindustrielsetmodèlesutilitaires;marquesde
commerce,marquesdecertificationetappellationsd’origine;droitsd’auteur,
propriétélittéraireetartistique,droitsvoisinsetdel’artisteinterprète;informatique,
logicielsetcircuitsintégrés;biotechnologies,pharmaceutiquesetobtentions
végétales;secretsdecommerce,know-howetconcurrence;licences,franchiseset
transfertsdetechnologies;commerceélectronique,distributionetdroitdesaffaires;
marquage,publicitéetétiquetage;poursuite,litigeetarbitrage;vérificationdiligente
etaudit.ROBIC,agroupoflawyersandofpatentandtrademarkagentsdedicated
since1892totheprotectionandthevalorizationofallfieldsofintellectualproperty:
patents,industrialdesignsandutilitypatents;trademarks,certificationmarksand
indicationsoforigin;copyrightandentertainmentlaw,artistsandperformers,
neighbouringrights;computer,softwareandintegratedcircuits;biotechnologies,
pharmaceuticalsandplantbreeders;tradesecrets,know-how,competitionandanti-
trust;licensing,franchisingandtechnologytransfers;e-commerce,distributionand
businesslaw;marketing,publicityandlabelling;prosecutionlitigationandarbitration;
duediligence.
COPYRIGHTER
IDEASLIVEHERE
ILATOUTDEMÊMEFALLUL’INVENTER!
LAMAÎTRISEDESINTANGIBLES
LEGERROBICRICHARD
NOSFENÊTRESGRANDESOUVERTESSURLEMONDEDESAFFAIRES
PATENTER
R
ROBIC
ROBIC+DROIT+AFFAIRES+SCIENCES+ARTS
ROBIC++++
ROBIC+LAW+BUSINESS+SCIENCE+ART
THETRADEMARKERGROUP
TRADEMARKER
VOSIDÉESÀLAPORTÉEDUMONDE,DESAFFAIRESÀLAGRANDEURDELA
PLANÈTE
YOURBUSINESSISTHEWORLDOFIDEAS;OURBUSINESSBRINGSYOUR
IDEASTOTHEWORLD
4
MarquesdecommercedeROBIC,
SENCRL(«ROBIC»)