L’avenir prometteur mais périlleux de l’humain vêtu de technologie
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
L’AVENIRPROMETTEURMAISPÉRILLEUXDEL’HUMAINVÊTUDE
TECHNOLOGIE
LOUIS-PIERREGRAVELLEETVINCENTBERGERON*
ROBIC,
S.E.N.C.R.L.
A
VOCATS,AGENTSDEBREVETSETDEMARQUESDECOMMERCE
CetexteaétéinitialementpubliésurlebloguedeC2Montréal.ROBICest
partenairedel’événementetyatenuunetablerondelemercredi25mai2016
Lepoulsdelacommunautétechnologiqueindiquequel’engouementetlacuriosité
futuristeauxquelslatechnologieportablead’aborddonnélieus’estompentpeuà
peupourfaireplaceàdesconsidérationspluspragmatiques.
Queportez-vous?
Ledomainedelatechnologieportable,ayantconnudesdébutsàcoupsd’éclats,
commencemaintenantàsestabiliserpourserépartirentrediverstypesde
technologiequenouspouvonsporterpouraméliorernotrequalitédevie,surveiller
notresanté,accomplircertainestâchesprofessionnellesdangereusesou,avouons-
le,suivrelamode.
Latechnologieportablesusciteunintérêtgrandissanttantchezlesconsommateurs
qu’auseindesentreprises.Initialementfocaliséesurlesmontresetleslunettes,elle
s’étendaujourd’huiàd’autressecteurscommelevêtementintelligent,domainedans
lequeldesentreprisesmontréalaisescommeHexoskinetOMsignalsontdesleaders
mondiaux.
Bienentendu,ilseraitexagérédeprétendreque,d’iciquelquesmois,onverrales
gensutiliserleurslunettesintelligentespourlireleurscourrielsdansleurvoitureen
serendantautravail(donnantuntoutnouveausensauxdispositifsmainslibres)ou
quel’individumoyens’entraîneraenportantuntee-shirtetdeschaussuresdegym
connectés.Celadit,onpeutdéjàobservercertainestendancessusceptibles
d’émergeraucoursdesprochainsmois(oserions-nousdiredesprochaines
années?).
©CIPS,2016.*DeROBIC,S.E.N.C.R.L.,uncabinetmultidisciplinaired’avocatsetd’agentsdebrevetsetdemarques
decommerce.PubliédansleBulletinPrintemps2016(vol.19no3)ducabinet.Publication068.204F.
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
2
Levirageversleslogicielsetlagestiondesdonnées
Denombreusesavancéesontétéréaliséessurleplanduraffinementdumatériel
informatiqueaucoursdesdernièresannées,etons’attendmaintenantàcequeles
développeursdetechnologiesportablescommencentàsedésintéresserdumatériel
etdel’esthétiquedesdispositifsàfonctionuniqueetàsesoucierplutôtdeslogiciels
etdelagestiondesdonnées,saufpourd’occasionnellescollaborationsavecles
créateursdemodeetautresmarquesbienconnues.
L’esthétismeetlaqualitédescapteurssontimportantsmêmesi,aufildel’évolution
dumarchéetdelatechnologie,laquestioncrucialedeviendracelledesavantages
offertsauxporteurs.Laréellevaleurajoutéedelatechnologieportabletientplusà
sacapacitéd’analyseretdecomprendrelesénormesquantitésdedonnéesqu’elle
permetderecueillir.L’utilisateurmoyenétantincapabled’interpréterlui-mêmeles
donnéesbrutescollectéesparsondispositif,leslogicielsetl’analysedes
métadonnéesserontlaclépourexpliquerunefréquencecardiaqueaccéléréeen
pleinenuit,parexemple.
Aucoursdesprochainsmois,lesentreprisesdetechnologieportablecommenceront
àsedémarqueretàcommercialiserleursproduitsenfaisantvaloirlaqualitédeleurs
donnéesetdeleursprocéduresanalytiquesplutôtqu’enmettantl’accentsurla
qualitédumatérielinformatiqueproprementdit.Leraffinementdel’analysedes
donnéesencourageraàsontourdesavancéesdansledomainedel’informatique
cognitive(ycomprisl’apprentissagemachineetlesalgorithmesadaptatifs).
Laportéedel’impactdelatechnologieportablesurnotrequalitédevieest
impossibleàprévoiràcourtterme.Aprèstout,lesmarquesdetéléphonesportables
sedistinguentaujourd’huilesunesdesautresparleursapplicationsetautres
caractéristiques,etnonparleurcapacitéd’émissionetderéceptiond’appels.
Lesconsommateurseux-mêmescontribuerontàguiderlesdéveloppeursversles
innovationsàenvisager.Lesmontresintelligentes,parexemple,existentdepuisune
périoderelativementlonguedanslesecteurtechnologique.Appleestentréedans
cetespaceàgrandbattagemédiatique,maisl’offren’apasréussiàpassionnerles
consommateurs.Lesventesprévuesn’ontpasétéaurendez-vous,etd’autres
prédisentdessortiesdumarchédecertainsfabricants.Parcontre,lesentreprises
ontrapidementconstatélesavantagesdelatechnologieportabledanslecasdes
lunettes,particulièrementauniveaulaformation,cequiapermisderessusciterles
produitsdeGoogleGlassetautres,afinqu’ilssortentducimetièredestechnologies
bizarresreléguéesauxoubliettes.
Lespérilspourlasécuritéetlaconfidentialité
Bienqu’ilssoientmultiplesetimpressionnants,lesavantagesassociésàl’évolution
delatechnologieportableprésententenmêmetempsunemenacesérieuseetréelle
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
3
concernantunechoseàlaquellelaplupartd’entrenoustenonsénormément:la
protectiondenosrenseignementspersonnels.
AveclaproliférationdedispositifsdetypeIdO(dontlatechnologieportablen’est
qu’unsous-ensemble)quiajoutentauxpointsdecollectederenseignements
personnels,quefait-ondesénormesquantitésdesdonnéesquisontcollectées?
L’utilisateurmoyen,dépourvud’uncontextequiluipermettraitdelesinterpréter,n’a
quefairedecesmassesderenseignements,maiscertainesentreprisesetmême
certainsgouvernementspourraientteniràs’enservirs’ilstrouvaientmoyendeles
interpréterpourleurdonnerunsens.
«Vraiment,nousentronsdansununiversoùtoutestcatalogué,toutestdocumenté,
etlessociétésetlesgouvernementsprendrontdesdécisionsàvotreégard,comme
individu,surlabasedesdonnéesquevouslaisserezderrièrevous.Sivoustenezà
cequ’onvoustraitecommeunindividuetnoncommeunsimplepointdedonnées,
alorsvousavezintérêtàprotégervosrenseignementspersonnels»,expliqueJosh
Lifton,Ph.D.duMITMediaLabetchefdeladirectiondeCrowdSupply,dansun
article-couverturedeTechRepublic.
Collectivement,nousdevonsnousrendrecomptequelesrenseignements
personnelsrevêtentunevaleurextrêmepourlesentreprisescommerciales
désireusesdelesutiliserafindemieuxcomprendreleshabitudesdeleursclientset
desavoirquoileurvendreetquandetcomments’yprendrepourlefaire.
L’informationnominativeestextrêmementrentableelleaussipourlespirates
informatiques,quipourrontyaccéderetenprofiter.Selonlemêmearticle,les
renseignementspersonnelscontenusdansundispositifportableontdixfoisplusde
valeurquel’informationrelativeàunecartedecréditsurlemarchénoir–unecarte
decréditvoléepeutgénéralementêtreannuléeassezrapidementparun
consommateuraverti,tandisquesesrenseignementspersonnelsresteront
virtuellementlesmêmespendantlerestedesavie(datedenaissance,adresse,
taille,poids,étatdesanté,etc.).
Dupointdevueduconsommateur,lasécuritédesdonnéesrecueilliesestaucœur
desdéveloppementsdansledomainedelatechnologieportable.L’augmentation
rapidedunombrededispositifsportablesvendusdanslemondeentier
s’accompagned’unaccroissementexponentieldunombredepointsd’accès
susceptiblesdepermettrelaviolationdesdonnées.
Bienquetoutlemondes’entendesurl’importancedelasécuritédesdonnées,il
pourraitfacilementarriverquelespremièresversionsdecertainsdispositifs
portablessoientsusceptiblesauxattaquesenraisondelavolontédessociétésà
lancerleursproduitsleplusrapidementpossibledanslacourseauxpartsde
marché.Mêmesicertainsdecesdéfautspourrontêtrecorrigésàl’aidedemisesà
jourlogicielles,cenesontpastouslesdispositifsportablesquiseconnectent
directement(oupeuventmêmeseconnecter)àInternetauxfinsdel’installationde
misesàjouroudecorrectifsdesécurité.Quiplusest,lefaitd’avoiràréaliserune
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
4
miseàjourlogiciellesurundispositifconnectépourraitexacerberlavulnérabilitéde
latechnologieportable.Espéronsque2016seral’annéeoùlesacteursclésdu
secteurmettrontl’accentsurlasécuritédesdonnéesetdesdispositifs.
«L’uberisation»denosvies:quandlacommoditél’emportesurla
confidentialité
BasilHashem,directeurprincipaldelastratégiemobilechezVMware,résume
parfaitementlafaçonhautementironiquedontnoustraitonsnosrenseignements
personnelsauquotidien:
«Jecroisquenousvivonsdansunmondecaractériséparcequej’appelle
l’uberisationdenosvies.Lapersonneàquivousdemanderiezsubitementdevous
donnersalocalisationetsonnumérodecartedecréditrefuseraitdelefaire.Mais
dites-lui“Inscrivez-vousicidejepasseraivousprendre”etellelefera.Dansnos
vies,lacommoditésemblel’emporterinvariablementsurlaconfidentialité.»(Extrait
del’articledeTechRepublicprécité.)
Alorsqueleslogicielsetl’analytiquedesdonnéescontribuerontàl’essordesventes
dedispositifsportablesaucoursdesprochainesannées,onpeutégalement
s’attendreàuneaugmentationaumoinsproportionnelledelacollecteetdel’analyse
dedonnéesextrêmementsensiblesquevouspourriezautrementhésiterà
communiqueraugouvernement,àunecompagnied’assuranceoumêmeàvotre
médecin.Espéronsquelesdéveloppeursdecesmerveillesdufuturjoindrontàla
commoditéetàl’esthétismedelatechnologieportableunextrêmesoucidela
sécuritéetdelaprotectiondesrenseignementspersonnels.
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
5
Pourdesservicesdeconseilsdansledomainedelapropriété
intellectuelleetdestechnologiesdel’informationetdescommunications
(incluantlesservicesd’agentsdebrevetsetdemarquesdecommerce)
demêmequedesservicesjuridiques.
ROBIC,ungrouped’avocatsetd’agentsdebrevetsetdemarquesde
commercevouédepuis1892àlaprotectionetàlavalorisationdelapropriété
intellectuelledanstouslesdomaines:brevets,dessinsindustrielsetmodèles
utilitaires;marquesdecommerce,marquesdecertificationetappellations
d’origine;droitsd’auteur,propriétélittéraireetartistique,droitsvoisinsetde
l’artisteinterprète;informatique,logicielsetcircuitsintégrés;biotechnologies,
pharmaceutiquesetobtentionsvégétales;secretsdecommerce,know-howet
concurrence;licences,franchisesettransfertsdetechnologies;commerce
électronique,distributionetdroitdesaffaires;marquage,publicitéet
étiquetage;poursuite,litigeetarbitrage;vérificationdiligenteetaudit.ROBIC,
agroupoflawyersandofpatentandtrademarkagentsdedicatedsince1892to
theprotectionandthevalorizationofallfieldsofintellectualproperty:patents,
industrialdesignsandutilitypatents;trademarks,certificationmarksand
indicationsoforigin;copyrightandentertainmentlaw,artistsandperformers,
neighbouringrights;computer,softwareandintegratedcircuits;
biotechnologies,pharmaceuticalsandplantbreeders;tradesecrets,know-
how,competitionandanti-trust;licensing,franchisingandtechnology
transfers;e-commerce,distributionandbusinesslaw;marketing,publicityand
labelling;prosecutionlitigationandarbitration;duediligence.
®/MD
COPYRIGHTER
TM/MC
IDEASLIVEHERE
®/MD
ILATOUTDEMÊMEFALLUL’INVENTER!
®/MD
LAMAÎTRISEDESINTANGIBLES
®/MD
LEGERROBICRICHARD
®/MD
NOSFENÊTRESGRANDESOUVERTESSURLEMONDEDESAFFAIRES
®/MD
PATENTER
®/MD
oumarquestylisée«R»stylisé
®/MD
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
6
ROBIC®/MD
oumarquestyliséeROBIC++++
®/MD
oumarquestyliséeROBIC+DROIT+AFFAIRES+SCIENCES+ARTS
®/MD
oumarquestyliséeROBIC+LAW+BUSINESS+SCIENCE+ART
®/MD
THETRADEMARKERGROUP
TM/MC
TRADEMARKER
TM/MC
VOSIDÉESÀLAPORTÉEDUMONDE,DESAFFAIRESÀLAGRANDEURDE
LAPLANÈTE
®/MD
YOURBUSINESSISTHEWORLDOFIDEAS;OURBUSINESSBRINGSYOUR
IDEASTOTHEWORLD
®/MD
MarquesdecommercedeROBIC,S.E.N.C.R.L.poursesservicesde
conseilsdansledomainedelapropriétéintellectuelleetdes
technologiesdel’informationetdescommunications(incluantles
servicesd’agentsdebrevetsetdemarquesdecommerce)demême
quesesservicesjuridiques
*************************************************************************************************
*
Forservicespertainingtointellectualproperty,technologyand
communicationlawandrelatedmatters(includingpatentandtrade-mark
agencyservices)aswellaslegalservices.
ROBIC,ungrouped’avocatsetd’agentsdebrevetsetdemarquesde
commercevouédepuis1892àlaprotectionetàlavalorisationdelapropriété
intellectuelledanstouslesdomaines:brevets,dessinsindustrielsetmodèles
utilitaires;marquesdecommerce,marquesdecertificationetappellations
d’origine;droitsd’auteur,propriétélittéraireetartistique,droitsvoisinsetde
l’artisteinterprète;informatique,logicielsetcircuitsintégrés;biotechnologies,
pharmaceutiquesetobtentionsvégétales;secretsdecommerce,know-howet
concurrence;licences,franchisesettransfertsdetechnologies;commerce
électronique,distributionetdroitdesaffaires;marquage,publicitéet
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
7
étiquetage;poursuite,litigeetarbitrage;vérificationdiligenteetaudit.ROBIC,
agroupoflawyersandofpatentandtrademarkagentsdedicatedsince1892to
theprotectionandthevalorizationofallfieldsofintellectualproperty:patents,
industrialdesignsandutilitypatents;trademarks,certificationmarksand
indicationsoforigin;copyrightandentertainmentlaw,artistsandperformers,
neighbouringrights;computer,softwareandintegratedcircuits;
biotechnologies,pharmaceuticalsandplantbreeders;tradesecrets,know-
how,competitionandanti-trust;licensing,franchisingandtechnology
transfers;e-commerce,distributionandbusinesslaw;marketing,publicityand
labelling;prosecutionlitigationandarbitration;duediligence.
®/MD
COPYRIGHTER
TM/MC
IDEASLIVEHERE
®/MD
ILATOUTDEMÊMEFALLUL’INVENTER!
®/MD
LAMAÎTRISEDESINTANGIBLES
®/MD
LEGERROBICRICHARD
®/MD
NOSFENÊTRESGRANDESOUVERTESSURLEMONDEDESAFFAIRES
®/MD
PATENTER
®/MD
orstylizedR
®/MD
ROBIC®/
MD
orstylizedROBIC++++
®/MD
orstylizedROBIC+DROIT+AFFAIRES+SCIENCES+ARTS
®/MD
orstylizedROBIC+LAW+BUSINESS+SCIENCE+ART
®/MD
THETRADEMARKERGROUP
TM/MC
TRADEMARKER
TM/MC
VOSIDÉESÀLAPORTÉEDUMONDE,DESAFFAIRESÀLAGRANDEURDE
LAPLANÈTE
®/MD
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
8
YOURBUSINESSISTHEWORLDOFIDEAS;OURBUSINESSBRINGSYOUR
IDEASTOTHEWORLD
®/MD
Trade-marksofROBIC,LLPforitsservicespertainingtointellectual
property,technologyandcommunicationlawandrelatedmatters
(includingpatentandtrade-markagencyservices)aswellaslegal
services