L’admissibilité des hyperliens en droit d’auteur
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
COMPTERENDU
L’ADMISSIBILITÉDESHYPERLIENSENDROITD’AUTEUR*
M
AITRAN**
ROBIC,S.E.N.C.R.L.
A
VOCATS,AGENTSDEBREVETSETDEMARQUESDECOMMERCE
L’avènementdel’Internetapermisaupublicd’accéderàunréseauvasteet
complexed’information.Afindenaviguerauseindecetocéandedonnées,
l’utilisationdeshyperliensestessentielle.Depuisleurcréation,cesderniersontfait
l’objetdeplusieursdébats,dontlanécessitédetrouverunéquilibreentrel’accèsà
l’informationetlaprotectiondesintérêtsdespersonnesphysiquesetmorales.La
questionquantàl’admissibilitédeshyperliensendroitd’auteuraégalementété
soulevée.CettethèsedoctoraledeSteveReusserproposeuneétudeexhaustivede
l’admissibilitédeshyperliensendroitd’auteur,unsujetquiaététrèspeuanalyséen
Suisse,maisquiestcependantcapital.
Danslapremièrepartiedesonouvrage,l’auteurdéfinitdesnotionstechniques
commel’Internet,lesdifférentstypesd’hyperliensetlesmoteursderecherche.Ces
élémentssontessentielsàlacompréhensiondel’ensembledesquestionsétudiées
parlasuite.
Dansladeuxièmepartiedesonouvrage,Reusserabordelaquestiondudroit
d’auteuretrésumelesdispositionspertinentesdelaLoifédéralesurledroitd’auteur
etlesdroitsvoisins(«LDAS»)susceptiblesdes’appliqueràl’établissementdes
hyperliens.Ilexpliqueégalementquelssontactuellementlesdroitsd’unauteur
d’œuvreprotégéeenfaisantunedistinctionentrelesdroitspatrimoniauxetlesdroits
moraux.Ilajoutecependantquecesdroitssontrestreintsetprocèdeàuneanalyse
decertaineslimitationsstipuléesdanslaLDAS.L’auteureffectueégalementune
étudeexhaustivedelaprotectionendroitd’auteurquantauxmesurestechniquesen
analysantlesdispositionspertinentesdelaLDASainsiquelesproposdeplusieurs
autresauteurs.Ilclôtcettesectionenfaisantunbrefrappelaulecteurdes
©CIPS,2016.*SteveReusser,L’admissibilitédeshyperliensendroitd’auteur,collNeuchâteloise(Bâle,Helbing
Lichtenhahn,2014)370pages,ISBN978-3-7190-3604-1.
**EnstagedeformationprofessionnellechezROBIC,
S.E.N.C.R.L.,uncabinetmultidisciplinaire
d’avocatsetd’agentsdebrevetsetdemarquesdecommerce.Oubliéà(Janvier2016),28:1Cahiers
depropriétéintellectuelle.Publication276.098.
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
2
dispositionspertinentesdelaLDASconcernantlaresponsabilitécivileetla
responsabilitépénaleencasdeviolationdudroitd’auteur.
Toutaulongdesathèse,l’auteurprêteuneattentionparticulièreàl’analysedeses
sujetsenfaisantréférenceàlaLDAS,àlajurisprudenceinternationaleeten
analysantleurimpactenmatièredeviolationdudroitd’auteursousl’angledesdroits
patrimoniauxetdesdroitsmoraux.
Danslecœurdesonétudeportantsurleshyperliens,l’auteurdivisesatâcheen
troispartiesafind’enfaciliterlalecture.Ildébuteenélaborantsurleslienssimples,
continueaveclesliensprofondset,finalement,termineenabordantlestechniques
detransclusion.
Enpremierlieu,l’auteurétudiel’admissibilitédeslienssimplesàlalumièredesdroits
patrimoniauxetmorauxdesauteursderessourcesréférencés.Ilenarriveàla
conclusionqueleslienssimplessontfondamentalementlicitessousl’angledela
LDAS.Ilnotecependantque,enl’absenced’unedispositiongénéraleendroit
suissequis’apparenteàl’exceptiondufairuseaméricain,lareprised’uneœuvre
protégéedanslepointeurd’unliensimplesansautorisationvioleàlafoislesdroits
patrimoniauxetlesdroitsmorauxdesonauteur.
Endeuxièmelieu,l’auteurfournituneanalysedétailléesurlafaçondontlesliens
profondsdoiventêtreanalysés.Enmettantdel’avantlajurisprudenceinternationale,
ilestimequecetteanalysedoitêtrefaitesousl’angledesdroitspatrimoniauxet
morauxdesauteursdontlessitessontréférencés.Iltraiteégalementde
l’admissibilitédesliensprofonds,lesquelspermettentlecontournementdes
conditionsgénéralesoudemesuresdecontrôled’accès,ensoupesantl’usagede
cesderniersaveclalibertéderéférencer.
Entroisièmelieu,Reusserabordelestechniquesdetransclusion.Plusprécisément,
ilanalyselamesuredanslaquelleellesviolentlesdroitspatrimoniauxetmorauxdes
auteursdesœuvressurlesquellesellesportent.Contrairementauxlienssimpleset
auxliensprofonds,lestransclusionsneréférencentpasuncontenutiers,mais
l’intègrentplutôtsurlesitedulieur.Enseréférantencoreunefoisàlajurisprudence
internationale,ilenconclutqu’iln’yapasencoredeconsensusquantautraitement
légaldestechniquesdetransclusion.Àsonavis,lestransclusionsdoiventêtre
traitéesdifféremmentdeslienssimplesetdesliensprofonds,carellesconstituent
uneappropriationdelaressourced’untiersplutôtqu’unaccèsversd’autresœuvres.
Dansladernièrepartiedesonouvrage,l’auteurabordeégalementquelques
questionsparticulièresetd’actualitételleslessitesInternetdestreaming,leshash
linksetleslienscontextuels.Danssasynthèse,Reusserprendlesoindevérifier
quesesconclusionssontconformesauxdroitsfondamentauxgarantisparla
ConstitutionfédéralesuisseetlestraitésinternationauxratifiésparlaSuisse.Ilyfait
égalementuneanalogieintéressanteencomparantleshyperliensàdesoutils:tous
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
3
deuxpeuventêtreutilisésd’unemanièreplusoumoinsconformeàleurdestination
normale.
L’auteurconclutenexprimantsonsouhaitquel’onpuisseunjourtrouverunjuste
milieuentre,d’unepart,l’utilisationdeshyperliensdanslebutdefavoriserla
rechercheetladisséminationdel’informationet,d’autrepart,desrèglestrop
restrictivesquientraveraientlaqualitéetl’efficacitédelanavigationsurInternet.
Selonlui,lasolutionquipermettraitauxloissuissesdemieuxappréhenderles
difficultéscauséesparlesnouvellestechnologiesseraitl’introductiond’une
dispositiongénéraleserapprochantdel’exceptiondufairusequ’onretrouveendroit
américain.Cettesolutionpermettrait,selonl’auteur,d’atteindreunéquilibreentreles
intérêtsdesauteursetceuxdesutilisateurs.Cettethèseoriginaleetcritiques’avère
uneexcellenteanalysedeshyperlienssousl’angledudroitd’auteursuissequi
intéresseralespraticiensdudomaineainsiquetoutcitoyenintéresséparlaquestion.
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
4
Pourdesservicesdeconseilsdansledomainedelapropriétéintellectuelleetdes
technologiesdel’informationetdescommunications(incluantlesservicesd’agents
debrevetsetdemarquesdecommerce)demêmequedesservicesjuridiques.
ROBIC,ungrouped’avocatsetd’agentsdebrevetsetdemarquesde
commercevouédepuis1892àlaprotectionetàlavalorisationdelapropriété
intellectuelledanstouslesdomaines:brevets,dessinsindustrielsetmodèles
utilitaires;marquesdecommerce,marquesdecertificationetappellations
d’origine;droitsd’auteur,propriétélittéraireetartistique,droitsvoisinsetde
l’artisteinterprète;informatique,logicielsetcircuitsintégrés;biotechnologies,
pharmaceutiquesetobtentionsvégétales;secretsdecommerce,know-howet
concurrence;licences,franchisesettransfertsdetechnologies;commerce
électronique,distributionetdroitdesaffaires;marquage,publicitéet
étiquetage;poursuite,litigeetarbitrage;vérificationdiligenteetaudit.ROBIC,
agroupoflawyersandofpatentandtrademarkagentsdedicatedsince1892to
theprotectionandthevalorizationofallfieldsofintellectualproperty:patents,
industrialdesignsandutilitypatents;trademarks,certificationmarksand
indicationsoforigin;copyrightandentertainmentlaw,artistsandperformers,
neighbouringrights;computer,softwareandintegratedcircuits;
biotechnologies,pharmaceuticalsandplantbreeders;tradesecrets,know-
how,competitionandanti-trust;licensing,franchisingandtechnology
transfers;e-commerce,distributionandbusinesslaw;marketing,publicityand
labelling;prosecutionlitigationandarbitration;duediligence.
®/MD
COPYRIGHTER
TM/MC
IDEASLIVEHERE
®/MD
ILATOUTDEMÊMEFALLUL’INVENTER!
®/MD
LAMAÎTRISEDESINTANGIBLES
®/MD
LEGERROBICRICHARD
®/MD
NOSFENÊTRESGRANDESOUVERTESSURLEMONDEDESAFFAIRES
®/MD
PATENTER
®/MD
oumarquestylisée«R»stylisé
®/MD
ROBIC®/
MD
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
5
oumarquestyliséeROBIC++++
®/MD
oumarquestyliséeROBIC+DROIT+AFFAIRES+SCIENCES+ARTS
®/MD
oumarquestyliséeROBIC+LAW+BUSINESS+SCIENCE+ART
®/MD
THETRADEMARKERGROUP
TM/MC
TRADEMARKER
TM/MC
VOSIDÉESÀLAPORTÉEDUMONDE,DESAFFAIRESÀLAGRANDEURDE
LAPLANÈTE
®/MD
YOURBUSINESSISTHEWORLDOFIDEAS;OURBUSINESSBRINGSYOUR
IDEASTOTHEWORLD
®/MD
MarquesdecommercedeROBIC,
S.E.N.C.R.L.poursesservicesdeconseilsdansle
domainedelapropriétéintellectuelleetdestechnologiesdel’informationetdes
communications(incluantlesservicesd’agentsdebrevetsetdemarquesde
commerce)demêmequesesservicesjuridiques
*************************************************************************************************
*
Forservicespertainingtointellectualproperty,technologyandcommunicationlaw
andrelatedmatters(includingpatentandtrade-markagencyservices)aswellas
legalservices.
ROBIC,ungrouped’avocatsetd’agentsdebrevetsetdemarquesde
commercevouédepuis1892àlaprotectionetàlavalorisationdelapropriété
intellectuelledanstouslesdomaines:brevets,dessinsindustrielsetmodèles
utilitaires;marquesdecommerce,marquesdecertificationetappellations
d’origine;droitsd’auteur,propriétélittéraireetartistique,droitsvoisinsetde
l’artisteinterprète;informatique,logicielsetcircuitsintégrés;biotechnologies,
pharmaceutiquesetobtentionsvégétales;secretsdecommerce,know-howet
concurrence;licences,franchisesettransfertsdetechnologies;commerce
électronique,distributionetdroitdesaffaires;marquage,publicitéet
étiquetage;poursuite,litigeetarbitrage;vérificationdiligenteetaudit.ROBIC,
agroupoflawyersandofpatentandtrademarkagentsdedicatedsince1892to
theprotectionandthevalorizationofallfieldsofintellectualproperty:patents,
industrialdesignsandutilitypatents;trademarks,certificationmarksand
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
6
indicationsoforigin;copyrightandentertainmentlaw,artistsandperformers,
neighbouringrights;computer,softwareandintegratedcircuits;
biotechnologies,pharmaceuticalsandplantbreeders;tradesecrets,know-
how,competitionandanti-trust;licensing,franchisingandtechnology
transfers;e-commerce,distributionandbusinesslaw;marketing,publicityand
labelling;prosecutionlitigationandarbitration;duediligence.
®/MD
COPYRIGHTER
TM/MC
IDEASLIVEHERE
®/MD
ILATOUTDEMÊMEFALLUL’INVENTER!
®/MD
LAMAÎTRISEDESINTANGIBLES
®/MD
LEGERROBICRICHARD
®/MD
NOSFENÊTRESGRANDESOUVERTESSURLEMONDEDESAFFAIRES
®/MD
PATENTER
®/MD
orstylizedR
®/MD
ROBIC®/
MD
orstylizedROBIC++++
®/MD
orstylizedROBIC+DROIT+AFFAIRES+SCIENCES+ARTS
®/MD
orstylizedROBIC+LAW+BUSINESS+SCIENCE+ART
®/MD
THETRADEMARKERGROUP
TM/MC
TRADEMARKER
TM/MC
VOSIDÉESÀLAPORTÉEDUMONDE,DESAFFAIRESÀLAGRANDEURDE
LAPLANÈTE
®/MD
YOURBUSINESSISTHEWORLDOFIDEAS;OURBUSINESSBRINGSYOUR
IDEASTOTHEWORLD
®/MD
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
7
Trade-marksofROBIC,
LLPforitsservicespertainingtointellectualproperty,
technologyandcommunicationlawandrelatedmatters(includingpatentandtrade-
markagencyservices)aswellaslegalservices