La présence du français dans l’affichage public au Québec
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
LAPRÉSENCEDUFRANÇAISDANSL’AFFICHAGEPUBLICAUQUÉBEC
CATHERINEBERGERON*
ROBIC,
S.E.N.C.R.L.
A
VOCATS,AGENTSDEBREVETSETDEMARQUESDECOMMERCE
Auprintemps2015,laCourd’appelconfirmaitquelaChartedelalanguefrançaise
etleRèglementsurlalangueducommerceetdesaffairespermettentl’affichage
publicd’unemarquedecommercenecomportantpasdefrançais(etn’ayantaucune
versionfrançaise),etce,ycomprislorsquecettemarqueestaffichéesurlafaçade
d’uncommerce.
Legouvernementquébécoisn’avaitalorspastardéàpromettrel’adoptionde
certainesmodificationsauRèglementafind’assurerunemeilleureprésencedu
françaisdansl’affichagepublic.Unanplustard,unprojetdeRèglementmodifiantle
Règlementsurlalangueducommerceetdesaffaires(«ProjetdeRèglement»)est
publié,visantnonpasàfranciserlesmarquesdecommercemaisàassurerun
affichageextérieurprédominantenlanguefrançaise.
LesmodificationsproposéesauRèglements’insèrentàlasuitedesdispositions
permettantl’affichagepublicetlapublicitécommercialedansuneautrelangueque
lefrançais,notammentdanslecasdesmarquesdecommercereconnuesausens
delaLoisurlesmarquesdecommerce.Cesnouvellesdispositionsexigerontdonc
quel’utilisationdemarquesdecommercenonfrancophones,affichéesàl’extérieur
d’unimmeuble,doiverespecteruneprésencesuffisantedufrançaisparl’utilisation
(article25.1duProjetdeRèglement):1.d’ungénériqueoud’undescriptifdesproduitsetdesservicesvisés;
2.d’unslogan;
3.detoutautretermeoumention,etce,enprivilégiantl’affichage
d’informationportantsurlesproduitsoulesservices.
LeProjetdeRèglementvisedefaçonlargetoutesmarquesaffichées«àl’extérieur
d’unimmeuble»,quecetimmeubleaitpignonsurrueouqu’ils’agissed’unlocal
situéàl’intérieurd’unimmeubleteluncentrecommercial,etquel’affichageenlien
aveccetimmeubleoucelocalapparaissenotammentsursontoit,suruneenseigne
ensaillieouperpendiculaire,ousuruneborneouautrestructureindépendante.
Certainesexceptionssontprévuesdanslecasdecertainstypesd’affichage,
notammentdanslecasoùunemarquedecommerceapparaîtàplusd’unendroit.Il
©CIPS,2016.*DeROBIC,S.E.N.C.R.L.,uncabinetmultidisciplinaired’avocatsetd’agentsdebrevetsetdemarques
decommerce.PubliédansleBulletinPrintemps2016(vol.19no3)ducabinet.Publication068.203F.
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
2
estégalementutiledenoterquelesinstallationsàvocationtemporaireou
saisonnièreéchappentàcesnouvellesexigencesd’affichage.(article25.2duProjet
deRèglement)
Au-delàdeprévoiroùetàquicesexigencess’adressent,ledéfidulégislateurétait
sansaucundoutedetrouverdestermesclairsétablissantlecadrenécessairement
subjectifdes«qualités»d’unaffichagequipasseletestdelaprésencesuffisante
dufrançais.LeProjetdeRèglementprévoitàcetégardquel’affichagedoit(article
25.3duProjetdeRèglement):1.conféreraufrançaisunevisibilitépermanente,similaireàcelledela
marquedecommerceaffichée;
2.assurerunelisibilitédanslemêmechampvisuelqueceluiquiest
principalementviséparl’affichagedelamarquedecommerce.
L’élémentenfrançais,notammentuntermegénérique,undescriptifouunslogan,
doitdoncêtrevisibleetlisibledefaçonsimilaireàlamarquedecommerce.Cela
exigequel’affichageenfrançais,parrapportàlamarquedecommercedansune
autrelanguequelefrançais,doitêtreconçu,éclairéetsituédemanièreàpermettre
deleslirefacilementtouslesdeuxàlafois,quelamarquedecommerceetl’élément
enfrançaissoientaffichésaumêmeendroitounon.Parexemple,legénérique«
restaurantmexicain»pourraitaccompagner,àproximité,lenomd’unrestauranten
espagnolsurl’enseigneextérieuredurestaurantou,alternativement,lesdétailsdu
menuoffertpourraientapparaîtrelisiblementenfrançaisailleurssurladevanturedu
restaurant,àconditionquel’enseigneetlemenuapparaissentdanslemêmechamp
visueldesconsommateurs.
Desexemplesdeconditionsd’affichageenfrançaissontpubliéssurlesitedu
Ministèredelacultureetdescommunications
LeProjetdeRèglementprévoitdemultiplesautresprécisionsetexceptionsservant
àencadrercesnouvellesexigencesetàfavoriseruneapplicationlaplusaccessible
desparamètresvisantlerespectdelalibertédecommerceetceluidelalangue
françaisedansl’affichagepublicauQuébec.Seulletempsnousdirasicesnouvelles
dispositionsaurontl’effetsouhaitéetcommentellesserontappliquéesparles
commerçants.Selonlegouvernement,unbassinlimitéd’entreprisessetrouve
réellementviséparleProjetdeRèglement,plusieursayantdéjàchoisid’utiliserdes
indicationsenfrançaisdansleuraffichage.Lesautresauronttroisans,àcompterde
ladated’entréeenvigueurduProjetdeRèglement,pours’yconformer.
Finalement,encorollaireàceProjetdeRèglement,legouvernementpropose
égalementunemodificationauRèglementprécisantlaportéedel’expression«de
façonnettementprédominante»pourl’applicationdelaChartedelalangue
françaiseafindeconfirmerlaportéeactuelledesexceptionsprévuesauRèglement
etd’apportercertainesprécisionsdansl’appréciationdel’impactvisueld’un
affichage.
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
3
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
4
Pourdesservicesdeconseilsdansledomainedelapropriété
intellectuelleetdestechnologiesdel’informationetdescommunications
(incluantlesservicesd’agentsdebrevetsetdemarquesdecommerce)
demêmequedesservicesjuridiques.
ROBIC,ungrouped’avocatsetd’agentsdebrevetsetdemarquesde
commercevouédepuis1892àlaprotectionetàlavalorisationdelapropriété
intellectuelledanstouslesdomaines:brevets,dessinsindustrielsetmodèles
utilitaires;marquesdecommerce,marquesdecertificationetappellations
d’origine;droitsd’auteur,propriétélittéraireetartistique,droitsvoisinsetde
l’artisteinterprète;informatique,logicielsetcircuitsintégrés;biotechnologies,
pharmaceutiquesetobtentionsvégétales;secretsdecommerce,know-howet
concurrence;licences,franchisesettransfertsdetechnologies;commerce
électronique,distributionetdroitdesaffaires;marquage,publicitéet
étiquetage;poursuite,litigeetarbitrage;vérificationdiligenteetaudit.ROBIC,
agroupoflawyersandofpatentandtrademarkagentsdedicatedsince1892to
theprotectionandthevalorizationofallfieldsofintellectualproperty:patents,
industrialdesignsandutilitypatents;trademarks,certificationmarksand
indicationsoforigin;copyrightandentertainmentlaw,artistsandperformers,
neighbouringrights;computer,softwareandintegratedcircuits;
biotechnologies,pharmaceuticalsandplantbreeders;tradesecrets,know-
how,competitionandanti-trust;licensing,franchisingandtechnology
transfers;e-commerce,distributionandbusinesslaw;marketing,publicityand
labelling;prosecutionlitigationandarbitration;duediligence.
®/MD
COPYRIGHTER
TM/MC
IDEASLIVEHERE
®/MD
ILATOUTDEMÊMEFALLUL’INVENTER!
®/MD
LAMAÎTRISEDESINTANGIBLES
®/MD
LEGERROBICRICHARD
®/MD
NOSFENÊTRESGRANDESOUVERTESSURLEMONDEDESAFFAIRES
®/MD
PATENTER
®/MD
oumarquestylisée«R»stylisé
®/MD
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
5
ROBIC®/MD
oumarquestyliséeROBIC++++
®/MD
oumarquestyliséeROBIC+DROIT+AFFAIRES+SCIENCES+ARTS
®/MD
oumarquestyliséeROBIC+LAW+BUSINESS+SCIENCE+ART
®/MD
THETRADEMARKERGROUP
TM/MC
TRADEMARKER
TM/MC
VOSIDÉESÀLAPORTÉEDUMONDE,DESAFFAIRESÀLAGRANDEURDE
LAPLANÈTE
®/MD
YOURBUSINESSISTHEWORLDOFIDEAS;OURBUSINESSBRINGSYOUR
IDEASTOTHEWORLD
®/MD
MarquesdecommercedeROBIC,S.E.N.C.R.L.poursesservicesde
conseilsdansledomainedelapropriétéintellectuelleetdes
technologiesdel’informationetdescommunications(incluantles
servicesd’agentsdebrevetsetdemarquesdecommerce)demême
quesesservicesjuridiques
*************************************************************************************************
*
Forservicespertainingtointellectualproperty,technologyand
communicationlawandrelatedmatters(includingpatentandtrade-mark
agencyservices)aswellaslegalservices.
ROBIC,ungrouped’avocatsetd’agentsdebrevetsetdemarquesde
commercevouédepuis1892àlaprotectionetàlavalorisationdelapropriété
intellectuelledanstouslesdomaines:brevets,dessinsindustrielsetmodèles
utilitaires;marquesdecommerce,marquesdecertificationetappellations
d’origine;droitsd’auteur,propriétélittéraireetartistique,droitsvoisinsetde
l’artisteinterprète;informatique,logicielsetcircuitsintégrés;biotechnologies,
pharmaceutiquesetobtentionsvégétales;secretsdecommerce,know-howet
concurrence;licences,franchisesettransfertsdetechnologies;commerce
électronique,distributionetdroitdesaffaires;marquage,publicitéet
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
6
étiquetage;poursuite,litigeetarbitrage;vérificationdiligenteetaudit.ROBIC,
agroupoflawyersandofpatentandtrademarkagentsdedicatedsince1892to
theprotectionandthevalorizationofallfieldsofintellectualproperty:patents,
industrialdesignsandutilitypatents;trademarks,certificationmarksand
indicationsoforigin;copyrightandentertainmentlaw,artistsandperformers,
neighbouringrights;computer,softwareandintegratedcircuits;
biotechnologies,pharmaceuticalsandplantbreeders;tradesecrets,know-
how,competitionandanti-trust;licensing,franchisingandtechnology
transfers;e-commerce,distributionandbusinesslaw;marketing,publicityand
labelling;prosecutionlitigationandarbitration;duediligence.
®/MD
COPYRIGHTER
TM/MC
IDEASLIVEHERE
®/MD
ILATOUTDEMÊMEFALLUL’INVENTER!
®/MD
LAMAÎTRISEDESINTANGIBLES
®/MD
LEGERROBICRICHARD
®/MD
NOSFENÊTRESGRANDESOUVERTESSURLEMONDEDESAFFAIRES
®/MD
PATENTER
®/MD
orstylizedR
®/MD
ROBIC®/
MD
orstylizedROBIC++++
®/MD
orstylizedROBIC+DROIT+AFFAIRES+SCIENCES+ARTS
®/MD
orstylizedROBIC+LAW+BUSINESS+SCIENCE+ART
®/MD
THETRADEMARKERGROUP
TM/MC
TRADEMARKER
TM/MC
VOSIDÉESÀLAPORTÉEDUMONDE,DESAFFAIRESÀLAGRANDEURDE
LAPLANÈTE
®/MD
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
7
YOURBUSINESSISTHEWORLDOFIDEAS;OURBUSINESSBRINGSYOUR
IDEASTOTHEWORLD
®/MD
Trade-marksofROBIC,LLPforitsservicespertainingtointellectual
property,technologyandcommunicationlawandrelatedmatters
(includingpatentandtrade-markagencyservices)aswellaslegal
services