La Cour suprême se penche sur l’interprétation et l’analyse en contrefaçon des brevets
L
ACOURSUPRÊMESEPENCHESURL’INTERPRÉTATIONETL’ANALYSEEN
CONTREFAÇONDESBREVETS
NathalieJodoin*
LEGERROBICRICHARD,avocats
ROBIC,agentsdebrevetsetdemarquesdecommerce
CentreCDPCapital
1001Square-Victoria–BlocE-8
eétage
Montréal(Québec)H2Z2B7
Tél:514-987-6242-Fax:514-845-7874
info@robic.com–www.robic.ca
LaCoursuprêmeduCanadas’estrécemmentpenchée,pourlapremière
foisdepuisl’arrêtanglaisCatnic
1renduparlaChambredesLords,sur
d’importantesquestionsconcernantlacontrefaçonetl’interprétationdes
revendicationsd©unbrevet.Parsesdeuxdécisionsunanimes,renduesle15
décembre2000danslesaffairesWhirlpoolCorp.c.CamocInc.,2000,CSC67
(ci-aprèsWhirlpool)etFreeWorldTrustc.ElectroSantéInc.2000CSC66(ci-
aprèsFreeWorldTrust),laCoursuprêmemetuntermeauxcontroversesqui
pouvaientexisterrelativementauxquestionssuivantes:
-laméthoded’interprétationtéléologique
2(«purposive
construction»)proposéedansCatnic,etsuivieparnostribunaux
depuis,selimite-elleàl’étapedel’analysedelacontrefaçon,ou
doit-elleêtreutiliséepeuimportelafinrecherchée;
-ladatedéterminantepourinterpréterlesrevendicationsest-elle
ladatededélivrancedubrevet,ladatededépôtdela
demande,ladatedeprioritédelademandeouladatede
publicationdubrevet;
-uneallégationdecontrefaçondoit-elledonnerlieuàl’analyseà
deuxvolets(contrefaçontextuelleetcontrefaçondel’essentiel
dubrevet)ouàuneseule,àsavoirlacontrefaçondes
revendicationstellesquerédigéesmaisinterprétéesenfonction
del’objet;
LEGERROBICRICHARD,2001.*Avocateetingénieure,agentdebrevetsducabinetd’avocatsLEGERROBICRICHARD,
s.e.n.c.etducabinetd’agentsdebrevetsetdemarquesdecommerceROBIC,s.e.n.c.
1CatnicComponentsltdc.Hill&Smithltd[1982]RPC183(HL).2L©interprétationtéléologique,aussidénommée«l©interprétationd©intention»estdéfiniepar
l©auteurPierre-AndréCôtédansInterprétationsdeslois,Éd.YvonBlaisInc.,1982,p.321
commeétantl©interprétationquimetl©accentsurleoulesbutspoursuivisparl©auteurd©un
texte…
–
leprincipesuivantdégagéparlejugeReeddansladécision
AT&TTechnologiesInc.c.MitelCorp.
3est-ilbienfondé:
Siunevarianted’unaspectd’unerevendicationn’a
aucuneincidenceimportantesurlefonctionnementde
l’invention,ilexisteuneprésomptionportantquelebrevet
estcontrefaitetquelebrevetévoulaitquecettevariante
entredanslaportéedelarevendication;et
-unepreuveextrinsèqueest-elleadmissiblepourdéterminer
l©intentiondubreveté.
Voici,sousformedecapsule,unbrefaperçudechacundecesarrêts.
1.AFFAIREWHIRLPOOL
Lesfaits
Lesbrevetsenlitigedanscetteaffaireconcernaientdesmachinesàlaverles
vêtements.Jusqu©àlafindesannées60,lesmachinesàlaverconnues
comprenaientunoscillateursimpleavecdesailettesverticalesflexiblesou
rigides.Cesmachinescomprenaientunseularbrederotationquitransmettait
auxailettesunmouvementderotationdanslesdeuxdirectionsafindelaver
lesvêtements.Audébutdesannées1970,l’intimée,lasociétéWhirlpool
Corporationinc.(ci-aprèsl’intimée)adéveloppéunemachineàlaverdite
«àdoubleeffet»quiadonnélieuaubrevet1,045,401(ci-après©401).Ce
brevet,quiestvenuàéchéancele01janvier1996,visaitunemachineà
doubleeffetcomprenantunarbrederotationsurlequelétaitmontéun
oscillateurinférieurmunid’ailettesverticales.Cetoscillateurinférieurétaitfixé
solidementsurl’arbre,desortequ’ilpuisseeffectuerunmouvementde
rotationdanslesdeuxdirectionssimultanéàlarotationdel’arbre.Un
oscillateursupérieurmunid’uneailettehélicoïdaleétaitmontésurl’arbreau
moyend’unembrayageunidirectionnel,desortequel’oscillateursupérieur
effectuaitunmouvementderotationseulementdansuneseuledirection.
L’intiméeaperfectionnécettemachineàdoubleeffetenmodifiantle
systèmed©entraînementdel©oscillateursupérieur,cequiadonnélieuau
brevet1,049,803(ci-après©803)venuàéchéanceen1996.L’amélioration
portaitessentiellementsurlefaitquel©oscillateursupérieuravaitlaformed©un
fourreaumontésurl’oscillateurinférieur,etsonmouvementétaitmaintenant
directementactionnéparlemouvementdel©oscillateurinférieur.Lamachine
incluaitunembrayageunidirectionnelreliantl’oscillateursupérieurà
l’oscillateurinférieurpourainsiobtenirledoubleeffet.
3(1989),26C.P.R.(3d)238,p.257.
L
’intiméeadenouveauperfectionnésesmachinesenajoutantàson
systèmeàdoubleeffetdesailettesflexibles,cequiadonnélieuaubrevet
1,095,734(ci-après©734),quiestvenuàéchéanceen1998,soitdeuxans
aprèslesdeuxpremiersbrevets.
Lelitigeentrelespartiesdébutelorsquel’intiméepoursuitlesappelantsen
alléguantqu©ilyaeucontrefaçondecertainesrevendicationsdubrevet©803
etdetouteslesrevendicationsdubrevet©734.
Endéfense,lesappelantsallèguentquelebrevet©803n©estpascontrefait
parcequel’oscillateursupérieurdeleurmachinen©estpasamovible.Les
partiess©entendentd©ailleurspourdirequecelaestleseulpointenlitigepour
déterminerlacontrefaçon.Lesappelantssoutiennentaussiquelebrevet©803
estinvalideaumotifquel©inventionrevendiquéeestpluslargequel©invention
décrite.
Encequiconcernelebrevet©734,lesappelantsallèguentqu©ilestinvalide
parcequelesailettesflexiblesétaientévidentes.
Décisionsdesinstancesinférieures
Enpremièreinstance
4,lejugeconclutquel’oscillateursupérieuramovible
n’estpasessentielàl’inventiondécritedanslebrevet©803etque,donc,les
revendicationsnesontpaspluslargesquel©inventiondécrite.Ilconclutainsià
lavaliditédubrevet©803.Ilajoutequelesailettesrigidesdubrevet©803sont
essentiellesetque,parconséquent,iln©yapasdecontrefaçonparcequeles
ailettesdel©intiméesontflexibles.Pourlebrevet©734,lejugeconclutquece
brevetestvalideetquetouteslesrevendicationssontcontrefaites.
LadécisiondepremièreinstanceestconfirméeparlaCourd’appel
fédérale
5.
DécisiondelaCoursuprême
LaprincipalequestionenlitigesurlaquellelaCoursuprêmedevaitse
pencherafinderéglerl’affaireenl’espèceétaitdedéterminersileterme
«ailette»utiliséauxrevendicationsdubrevet©803devaitêtreinterprété
commeincluantdesailettesflexiblesouétaitplutôtlimitéàdesailettes
rigides.Elledevaitdonc,afindetranchercelitige,sepenchersur
l’importantequestiondelaméthodeàsuivrepourinterpréterunbrevet.
4WhirlpoolCorp.c.CamcoInc.etal.(1997),76C.P.R.(3d)150.5CamcoInc.etal.c.WhirlpoolCorp.(1999),85C.P.R.(3d)129.
L
aCoursuprême,souslaplumedujugeBinnie,conclutsurcepointquela
méthoded’interprétationtéléologiquedesrevendications,formuléedans
l’arrêtCatnic,doitêtreadoptée,peuimportelafinrecherchée,quecesoit
pourévaluerlavaliditéoulacontrefaçond’unerevendication.
Ilajoutequel©interprétationtéléologiquereposesurl©identificationparla
Cour,avecl©aided©unepersonneverséedansl©art,decequi,selon
l©inventeur,constituelesélémentsessentielsdel’invention.Ilreprendalorsles
principesdeCatnicetaffirmequelaquestionquiseposedanstouslescas
estlasuivante:
Est-cequ©unepersonnedel©artayantuneconnaissanceetune
expériencepratiquedansledomainecomprendraitquele
brevetévoulaitquel©interprétationstricted©uneexpressionou
d©unmotdescriptifparticulierdansunerevendicationconstitue
uneconditionessentielledel©invention,demanièreàceque
toutevariantesoitexcluedumonopolerevendiqué,mêmes©il
sepeutquecettevarianten©aitaucuneffetimportantsurla
façondontl©inventionfonctionne?
Lathèsesoutenueparlesappelantsetvoulantquel©interprétation
téléologiquedéveloppéedansCatnicnetrouveapplicationqu©àl©étapede
l©analysedelacontrefaçonestdoncrejetée.LejugeBinnieconclutdeplus
quel©interprétationtéléologiqueexistaitdéjàdepuislongtempsendroit
canadien,quoiquesousdesappellationsdifférentes,etmentionnequecelle-
ciesttoutàfaitcompatibleavecl©arrêtConsolboard
6,oùlejugeDickson
avaitaffirméque:
ilfautconsidérerl©ensembledeladivulgationetdes
revendicationspourdéterminerlanaturedel©inventionetson
modedefonctionnement,sansêtreindulgentnidur,mais
plutôtencherchantuneinterprétationquisoitraisonnableàla
foispourletitulairedubrevetetpourlepublic
7.
LejugeBinnieétablitaussiclairementqueladatedéterminantepour
interpréterlesrevendicationsestladatedepublicationdubrevet,soitladate
dedélivrancepourlesbrevetsissusdedemandesdéposéessousl©ancienne
loiavantle01octobre1989,ouladateàlaquellelademandeestdevenue
accessibleaupublicpourlesbrevetsissusdedemandesdéposéessousla
nouvelleloi.Lejugenousréfèreàcesujetàladécisionrenduelemêmejour
parlaCoursuprêmedansl©affaireFreeWorldTrustprécitée.
6ConsolboardInc.c.MacMillanBloedel(Sask.)Ltd.,[1981]1R.C.S.504.7id.pp.520-521.
D
ansl©affaireenl©espèce,laCoursuprême,aprèsanalysedestémoignages
apportésparlesexpertsquantàl©interprétationàdonnerauterme«ailette»
utilisédanslesrevendicationsdubrevet©803,conclutquelejugedepremière
instanceaeuraisondedéciderquelesailettesrigidesétaientessentiellesà
l©inventionrevendiquéedanslebrevet,etce,enlisantlesrevendicationsen
fonctiondelaconnaissanceetdelacompétencedestermestechniques
qu©ilavaitacquisesàlalumièredumémoiredescriptifetdelaconcession
faiteparundesexperts.Aucundesexpertsentendusn©avaitconsidéréquele
brevetprévoyaitdesailettesflexibles.
Ilestànoterque,danssonanalysedusensàdonnerauterme«ailette»utilisé
danslesrevendications,lejugeBinniementionnequ©onnepeutpass©entenir
audictionnairepourinterpréterlesensdesmotsutilisésdanslarevendication,
etestimequelejugedepremièreinstancepouvaitparfaitementexaminerle
restedumémoiredescriptif,ycomprislesdessins,pourcomprendrelesensdu
mot«ailette»utilisédanslesrevendications,maisnonpourélargirou
restreindrelaportéedelarevendication.Ilconclutcependantque,bienque
lesdessins,quinemontraientquedesailettesrigides,pouvaientêtred©une
certaineutilité,ceux-cin©étaientguèreconcluants,carladivulgationrelative
aubrevet©803indiquaitclairementqueledessinreprésenteunevariante
préféréemaisnereprésentepasnécessairementl©inventionaucomplet.
LejugeBinnies©estdoncseulementfiéauxtémoignagesdesexpertspour
conclureaucaractèreessentieldesailettesrigides,etainsiconclurequ©iln©y
avaitpaseucontrefaçondubrevet©803,carlesailettesdelamachinedes
appelantsétaientflexibles.
Ilestaussiintéressantdenoterque,mêmesilespartiess©étaiententendues
pourdirequelesailettesdubrevet©803incluaientdesailettesflexiblesou
rigides,lejugeBinnieconsidèrequ©unetelleententen©auraitpasliélejugede
premièreinstance,carl©interprétationdesrevendicationsestunequestionde
droitetque,parconséquent,lejugeestendroitderéviserl©interprétationqui
avaitétéfaiteparlesparties.
Pourcequiestdubrevet©734,laCoursuprêmeaconfirméladécisiondu
jugedepremièreinstancequantaucaractèreinventifdesailettesflexibles,
doncquantàlavaliditéetàlacontrefaçondecertainesrevendications.
Ausujetdelavaliditédubrevet©734,lesappelantssoutenaientqueles
ailettesdubrevet©803comprenaientdesailettesflexiblesourigidesetque,
parconséquent,lesrevendicationsdubrevet©734,quicouvraientlesailettes
flexiblesdansunemachineàdoubleeffet,devaientêtreinvalidées,carce
brevet,quivenaitàéchéancedeuxansplustardquelebrevet©803,avait
p
oureffetdeprolongerindûmentlemonopoledel©intiméeaccordéparle
gouvernementpourlamachineàdoubleeffet.Étantdonnéquelebrevet
©803aétéinterprétécommecouvrantseulementlesailettesrigides,laCour
suprêmen©apaseuàseprononcersurcedernierargumentconcernantla
validitédubrevet©734.
NouscroyonscependantquesilaCoursuprêmeavaiteuàseprononcerà
cesujet,elleauraitnécessairementdûtenircompte,danssonanalyse,de
l©article32delaLoisurlesbrevets,concernantlesperfectionnements,etqui
selitainsi:
Quiconqueestl©auteurd©unperfectionnementàune
inventionbrevetéepeutobtenirunbrevetpource
perfectionnement.Iln©obtientpasdecefaitledroitde
fabriquer,devendreoud©exploiterl©objetdel©invention
originale,etlebrevetcouvrantl©inventionoriginaleneconfère
pasnonplusledroitdefabriquer,devendreoud©exploiter
l©objetduperfectionnementbreveté.
2.AFFAIREFREEWORLDTRUST
Lesfaits
CetteaffaireconcernelavaliditéetlacontrefaçondesbrevetsCA1,113,156
(ci-après‘156)etCA1,150,361(ci-après‘361)appartenantàl’appelante,
FreeWorldTrust.Cesdeuxbrevetsconcernentunappareil
d’électromagnétothérapiequiirradiedifférentespartiesducorpshumain
d©ondesélectromagnétiquesdebassefréquence.Cegenred’appareil
existantdéjàdansl’artantérieur,l’inventionrésidaitdanslefaitquel’appareil
comprenaitdescircuits
pourréglerl©amplitudeetlafréquencedesondes
électromagnétiquesdefaçonàobtenirleseffetsbénéfiquesvoulus.Le
brevet©361portesuruneaméliorationdubrevet‘156.
Lesintimés,Électro-Santé,avaientmissurlemarchéunappareilqui
permettaitd©obtenirdeseffetsthérapeutiquessemblables,maisàl©aided©un
«microcontrôleur».Lesexpertsentendustantducôtédel’appelantequedes
intimésontreconnuquelemodederégulationutiliséparl’appareildes
intimésetquiconstituait«unélémenttrèspolyvalent,aumêmetitrequ©un
ordinateurIBMPCouautre»différaitdecequiétaitenvisagédansles
revendicationsdesbrevets.
L’appelantealléguaitque,bienquel©appareildesintimésneselisaitpassur
lesrevendications,enfindecompte,lerésultatétaitlemême.Ellealléguait
d
oncquelesintiméss’étaientappropriél©essentieldesoninventionetqu©ily
avaitcontrefaçonpourcetteraison.Deleurcôté,lesintimésalléguaientqu’il
n’yavaitaucunecontrefaçonetque,detoutefaçon,lesbrevetsétaient
invalides,caranticipésparlesrenseignementsdonnésdansunarticleaunom
deSolov’eva.
Décisionsdesinstancesinférieures
Enpremièreinstance,lejugeconclutàl’invaliditédesdeuxbrevetspour
manquedenouveautéauvudel©articleSolov©eva,etneseprononcepassur
laquestiondecontrefaçon.
Enappel
8,lajugeRousseau-Houle,enraisondelaprésomptiondevalidité
prévueàl’article45delaLoisurlesbrevets,déclarelesbrevetsvalides.Elle
rejettecependantl©allégationdecontrefaçonmaisencomparantl’appareil
d’Electro-Santénonauxrevendicationsmaisplutôtenlecomparantà
l’appareildeFreeWorldTrust.
DécisiondelaCoursuprême
Afindetrancherlelitigeconcernantlacontrefaçon,laCoursuprêmedevait
déterminersi,enl©espèce,lesrevendicationsdesbrevetsdel©appelante
étaientsuffisammentextensiblespourengloberl©appareil
d©électromagnétothérapiedel©intimée.Elledevaitdoncsepenchersur
d’importantesquestionsconcernantlemonopoleconféréparunbrevet.
Laprincipalequestionenlitigedecepourvoiétaitlasuivante:Dansquelle
mesurelemonopoleconféréparunbrevetprotège-t-ill©«essentiel»ou
l©«esprit»del©invention,paroppositionàcequiestexpressémenténoncédans
lesrevendicationsécrites?
UneautrequestionsurlaquellelaCoursuprêmedevaitsepencher
concernaitlavaliditédesbrevets.
LejugeBinniedébutesonanalyseenrappelantlanotiondemarchéconclu
entrel’inventeuretlepublic,surlaquellesefondelaprotectionassuréeparle
brevet.Ainsi,enéchanged’unedivulgationcomplètedesoninvention,le
brevetéobtientunmonopoled’exploitationpouruncertainlapsdetemps.
Lebrevetédoitclairementdélimiterlaportéedecemonopoleenle
définissantdanslesrevendications.Ilajoutealorsquecertainsdeséléments
décritsdanslesrevendicationssontessentielsaubonfonctionnementde
l’invention,tandisqued’autrespeuventêtreconsidérésparl’inventeur
8FreeWorldTrustc.Electro-Santé(1997),81C.P.R.(3d)456.
c
ommeétantnonessentielsetquec’estautribunaldedépartagerlesuns
desautres,eninterprétantlesrevendicationsavecl’aided’unepersonne
verséedansledomaine.Ilrappellealorsqu’uneinterprétationtropextensible
delaportéedesrevendicationscréedel©incertitudeetentravela
concurrenceetqu’uneprotectiontroprestreinteprivel©inventeurde
l©avantagequ©onluiapromisenéchangedeladivulgationcomplètedufruit
desoningéniosité.
Ilconclutalorsque,tantpourtrancherlelitigeconcernantlavaliditédes
brevetsquelacontrefaçon,l’analysedoitdébuterparl’interprétationdes
revendicationsetce,afindedépartagerl’essentieldunonessentiel.
Afind’évaluerlanouveautédel’appareildel’appelante,laCoursuprême,
aprèsavoirprocédéàl’interprétationdesrevendications,reprendetadopte
letestd’anticipationquiavaitétéutiliséparlejugeHugessendansBeloitLtd
c.Valmet
9,pourfinalementconclureàlavaliditédesdeuxbrevets,cetest
étantainsiformulé:
Pourconclureàuneanticipation,ilfauteneffetpouvoirs©en
remettreàuneseulepublicationantérieureetytrouvertousles
renseignementsnécessaires,enpratique,àlaproductionde
l©inventionrevendiquéesansl©exercicedequelquegénie
inventif.Lesinstructionscontenuesdanslapublication
antérieuredoiventêtred©uneclartétellequ©unepersonneau
faitdel©artquienprendconnaissanceets©yconformearrivera
infailliblementàl©inventionrevendiquée
10.
Surlaquestiondel’analysedelacontrefaçon,laCoursuprêmerappellequ’il
estimportantquelesystèmedeconcessiondebrevetssoitjuste,tantpourle
brevetéquelepublic,etquesonfonctionnementsoitprévisible.
LejugeBinniementionnealorsquelepourvoisoulèvelaquestion
fondamentaledeladémarchequis©imposepourarbitrer«contrefaçon
textuelle»et«contrefaçondel©essentieldubrevet»,defaçonàobtenirun
résultatjusteetprévisible.Ildégagealorslesprincipessuivantsquidoivent
êtresuivislorsdel©évaluationd©unecontrefaçon(paragraphe31du
jugement):
a)LaLoisurlesbrevetsfavoriselerespectdelateneurdes
revendications.
9(1986)8C.P.R.(3d)289(C.A.F.).10id.p.297.
b
)Lerespectdelateneurdesrevendicationsfavoriseàson
tourtantl©équitéquelaprévisibilité.
c)Lateneurd©unerevendicationdoittoutefoisêtre
interprétéedefaçonéclairéeetenfonctiondel©objet.
d)Ainsiinterprétée,lateneurdesrevendicationsdéfinitle
monopole.Onnepeuts©enremettreàdesnotions
imprécisescomme«l©espritdel©invention»pourenaccroître
l©étendue.
e)Suivantuneinterprétationtéléologique,ilressortdela
teneurdesrevendicationsquecertainsélémentsde
l©inventionsontessentiels,alorsqued©autresnelesontpas.
Lesélémentsessentielsetlesélémentsnonessentielssont
déterminés:
(i)enfonctiondesconnaissancesusuellesd©un
travailleurversédansl©artdontrelèvel©invention;
(ii)àladateàlaquellelebrevetestpublié;
(iii)selonqu©ilétaitounonmanifeste,pourunlecteur
averti,aumomentoùlebrevetaétépublié,que
l©emploid©unevarianted©uncomposantdonnéne
modifieraitpaslefonctionnementdel©invention,ou
(iv)conformémentàl©intentiondel©inventeur,expresse
ouinféréedesrevendications,qu©uncomposanten
particuliersoitessentiel,peuimportesoneffeten
pratique;
(v)maisindépendammentdetoutepreuveextrinsèque
del©intentiondel©inventeur.
f)Iln©yapasdecontrefaçonlorsqu©unélémentessentielest
différentouomis.Ilpeuttoutefoisyavoircontrefaçon
lorsquedesélémentsnonessentielssontsubstituésouomis.
Parlesprincipesa)àd),laCoursuprêmeréaffirmeclairementleprincipede
laprimautédelateneurdesrevendicationsquiétaitdéjàprofondément
enracinédansnotrejurisprudence,telquelesoulignelejugeBinnieau
paragraphe40dujugement.LaCourpréconiseainsiladémarcheàunseul
voletproposéedansladécisionCatnicprécitée,quiserésumeàinterpréter
lesrevendicationsafindedéterminercequiestexactementcouvertparles
revendications,etensuiteàexaminerleproduitalléguécontrefacteurafinde
déciders’iltombedanslaportéedesrevendications.
LaCoursuprêmerejetteainsiclairement,ànotreavis,ladémarcheàdeux
voletssoutenueparl’appelanteetvoulantqueletribunal,dansunpremier
volet,détermines’ilyaeucontrefaçontextuelleet,danslanégative,le
tribunalpassantaudeuxièmevolet,afindedéterminers’ilyaeucontrefaçon
del’essentieldel’invention.Auparagraphe46dujugement,lejugeBinnie
mentionnequ’àpartirdumomentoùl’analysedusecondvoletnese
rattacheplusexpressémentàlateneurdesrevendications,letribunalpeutse
retrouverenterraininconnu,sansaucunrepère,etl’analysepeutainsi
devenirsubjectiveetindûmentdiscrétionnaire.
Leprincipee),incluantsessous-alinéasi)àv),donneladémarcheàsuivre
pourdépartager,selonl’interprétationtéléologique,lesélémentsessentiels
desélémentsnonessentiels.LaCourSuprêmereformuleenfaitlesprincipes
quiavaientétédégagésdansCatnicetquiavaientétésuivisparlaCour
d’AppelFédéraledansO’Hara
11.
Ausujetdeladatedéterminantepourinterpréterlesrevendications(principe
e)ii)),lejugeBinniereconnaît,auparagraphe53,qu’ilpuisseyavoirdes
avantagesàétabliruneseuledatedéterminanteauxfinsnotammentdes
questionsd’évidence,decaractèresuffisantdeladescriptionet
d’interprétationdesrevendications,maisretienttoutdemêmecommedate
déterminante,auxfinsdel©interprétationdesbrevets,ladatedepublication
dubrevetsoit,telquementionnéci-dessus,ladatededélivrancepourles
brevetsissusdedemandesdéposéessousl©ancienneloiavantle01octobre
1989,ouladateàlaquellelademandeestdevenueaccessibleaupublic
pourlesbrevetsissusdedemandesdéposéessouslanouvelleloi.LaCour
suprêmerejetteainsilapositionpriseàcesujetparlejugeReeddansl©affaire
AT&Tprécitée,quiavaitretenucommedatedéterminanteladatedela
demande.
Encequiconcernelesous-alinéasiii),lejugeBinniedéclarequeleséléments
nonessentielssontlesélémentspourlesquelsi)l’inventeurn’amanifestement
pasvouluqu©ilssoientessentiels,ou
ii)unepersonneverséedansledomaine
auraitconstatéquecesélémentspuissentêtresubstitués,sansquecelane
modifielefonctionnementdel’invention.
Ilajoutequ’ilfautentendrepar«fonctionnerdelamêmemanière»,quela
varianteaccompliraitessentiellementlamêmefonction,d’unemanière
essentiellementidentiquepourobteniressentiellementlemêmerésultat,ce
qui,ànotreavis,serapprochebeaucoupdelathéorieaméricainedes
équivalentsappliquéeauxélémentsindividuelsd©unerevendication,tel
qu©établiparlaCoursuprêmedesEtats-Unisdansl©affaireWarner-Jenkinson
Co.c.HiltonDavisChemicalCo
12.
Deplus,onremarquequelejugeBinnie,bienqu’ilutilise,tantdansles
versionsfrançaisequ’anglaise,laconjonctionalternative«ou
»ci-dessus,ainsi
11(1996),11I.P.J.111.12520U.S.17(1997).
qu’entrelesdeuxsous-alinéas(iii)et(iv)duprincipee),cequi,del’avisde
l’auteure,vaàl’encontredesprincipesdégagésdansCatnic,reprenddans
sonanalyselasériedequestionsquiavaitétéformuléeparlejugeHoffmann
dansImproverCorp.c.Remington
13,cettesériedequestionsimpliquant
clairementl’utilisationdelaconjonction«et»àcetendroit.Deplus,lerestede
l’analysedujugeBinnie,notammentlorsqu©ilrejetteletroisièmeprincipequi
avaitétédégagéparlejugeReeddansladécisionAT&Tprécitée,démontre
aussi,ànotreavis,quelaconjonctionentrecesdeuxprincipesdoitêtrede
typecumulatifetnonalternatif.Eneffet,enconcluantautrement,d©aucuns
pourraientprétendreaucaractèrenonessentield©unélémentendémontrant
seulementl’uneoul’autredesconditions,cequi,ànotreavis,vaàl©encontre
deCatnic.
Telquementionnéci-dessus,laCoursuprêmeaprofitédecetteaffairepour
rejeterletroisièmeprincipedeladécisionAT&Tprécitée,quicréaitune
présomptiondecontrefaçonetuneprésomptionquelebrevetévoulait
qu©unevarianteentredanslaportéedubrevet,dumomentqu©ilétait
démontréquecettevarianten©avaitaucuneffetsurlefonctionnementde
l©invention.
Finalement,parlesous-alinéav)duprincipee),laCoursuprêmeétablit
clairementque,danslescasconcernantl©évaluationdel©étendued©un
monopole,aucunepreuveextrinsèqueaubrevetn©estrecevablepour
démontrerl©intention
dubrevetérelativementaucaractèreessentielounon
deséléments.Ainsi,ledossierdepoursuitetantdesdemandescanadiennes
quedesdemandescorrespondantesétrangèresnepeutêtreutilisépour
démontrerl©intentiondubreveté,cetteintentionnepouvantêtreétablie
qu©enseréférantaumémoiredescriptifdubrevetàanalyser.LejugeBinnie
précisecependant,auparagraphe67,quecelan©impliquepasqu©une
preuveextrinsèquenepuissejamaisêtrepertinentepouruneautrefin.
Dansl©affaireenl©espèce,etensuivantladémarcheproposée,lejugeBinnie
envientàlaconclusionquelescircuitsdéfinisdanslesrevendicationsdes
brevetsdel©appelantesontdesélémentsessentielsetqu©iln©yapasde
contrefaçon.Ilajoutedeplus,commel©avaitfaitremarquerlaCourd©appel
duQuébec,quec©estprécisémentlemoyenpourréglerl©amplitudeetla
fréquencequiavaitpermisaubrevetédesedistinguerdel©artantérieuret
d©ainsiobtenirsonbrevet.
Conclusion
13[1991]F.S.R.233.
Parcesdeuxdécisions,laCoursuprêmevient,ànotreavis,mettreuntermeà
certainescontroversesquis©étaientdéveloppées,particulièrementdepuis
l©arrêtanglaisCatnicrenduen1982,etconcernantlesprincipesgouvernant
l©interprétationetlacontrefaçondesbrevets.Biensûr,cesdécisions
n©empêcherontpasd©autreslitigesdesecréeretainsipermettreaudroitde
continuersonévolution.Maislesrèglesquantàlacontrefaçonserontplus
clairespuisquelaCournousdonnedesréponsesauxcinqquestionsexposées
enintroduction.
ROBIC,ungrouped©avocatsetd©agentsdebrevetsetdemarquesdecommercevoué
depuis1892àlaprotectionetàlavalorisationdelapropriétéintellectuelledanstousles
domaines:brevets,dessinsindustrielsetmodèlesutilitaires;marquesdecommerce,marques
decertificationetappellationsd©origine;droitsd©auteur,propriétélittéraireetartistique,droits
voisinsetdel©artisteinterprète;informatique,logicielsetcircuitsintégrés;biotechnologies,
pharmaceutiquesetobtentionsvégétales;secretsdecommerce,know-howetconcurrence;
licences,franchisesettransfertsdetechnologies;commerceélectronique,distributionetdroit
desaffaires;marquage,publicitéetétiquetage;poursuite,litigeetarbitrage;vérification
diligenteetaudit;etce,tantauCanadaqu©ailleursdanslemonde.Lamaîtrisedes
intangibles.
ROBIC,agroupoflawyersandofpatentandtrademarkagentsdedicatedsince1892tothe
protectionandthevalorizationofallfieldsofintellectualproperty:patents,industrialdesigns
andutilitypatents;trademarks,certificationmarksandindicationsoforigin;copyrightand
entertainmentlaw,artistsandperformers,neighbouringrights;computer,softwareand
integratedcircuits;biotechnologies,pharmaceuticalsandplantbreeders;tradesecrets,
know-how,competitionandanti-trust;licensing,franchisingandtechnologytransfers;e-
commerce,distributionandbusinesslaw;marketing,publicityandlabelling;prosecution
litigationandarbitration;duediligence;inCanadaandthroughouttheworld.Ideaslivehere.
COPYRIGHTER
IDEASLIVEHERE
ILATOUTDEMÊMEFALLUL©INVENTER!
LAMAÎTRISEDESINTANGIBLES
LEGERROBICRICHARD
NOSFENÊTRESGRANDESOUVERTESSURLEMONDEDESAFFAIRES
PATENTER
R
ROBIC
ROBIC+DROIT+AFFAIRES+SCIENCES+ARTS
ROBIC++++
ROBIC+LAW+BUSINESS+SCIENCE+ART
THETRADEMARKERGROUP
TRADEMARKER
VOSIDÉESÀLAPORTÉEDUMONDE,DESAFFAIRESÀLAGRANDEURDELAPLANÈTE
YOURBUSINESSISTHEWORLDOFIDEAS;OURBUSINESSBRINGSYOURIDEASTOTHEWORLD