La clause relative aux licenciés les plus favorisés dans les conventions de licence
1
LACLAUSERELATIVEAUXLICENCIÉSLESPLUSFAVORISÉSDANSLES
CONVENTIONSDELICENCE
PanagiotaKoutsogiannisetFrançoisPainchaud*
LEGERROBICRICHARD
,S.E.N.C.R.L.
Avocats,agentsdebrevetsetdemarques
CentreCDPCapital
1001,Square-Victoria–BlocE–8
eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.(514)9876242-Fax(514)8457874
info@robic.com–www.robic.ca
NouspublionslasuitedescommentairesdePanagiotaKoutsogiannisetde
FrançoisPainchaud,surlescontratsdelicence.Lesauteurstraitentdansce
numérodesclausesrelativesaux«meilleursefforts».
Laprincipaledifficultéposéeparcetypedeclauseestdedéfinirl’expression
«meilleursefforts»etdedéterminerqueltyped’effortpeutêtreconsidéré
commele«meilleur»effort.Bienquecetteexpressionsoitlargementutilisée
danslesconventionsdelicence,l’incertitudequantautraitementlégalde
cesclausesfaitobstacleàlacapacitédespartiesdecontracter
efficacement.
Aufildesans,auxEtats-UnisetauCanada,onafaitappelauxtribunauxà
plusieursoccasionsafind’interpréterlesclausesde«meilleursefforts».Les
tribunauxontinterprétécesclausesdefaçoninconsistanteet,par
conséquent,ilestdifficilededéduirel’étenduedel’obligationquiincombe
aulicencié(ouauconcédant)quiestobligédefairepreuvedesonmeilleur
effortpourlacommercialisationetledéveloppementd’unproduit
quelconque.
DansBloorc.FalstaffBrewingCorp.,601F.2d609(2ndCir.1979)laCourétait
d’avisquel’obligationde«meilleursefforts»avaitétévioléeendépitdufait
quelelicencié,danssoneffortdecommercialisation,étaitalléjusqu’à
vendreleproduitàunprixgrandementdéficitaire.Parcontre,dansWestern
GeophysicalCo.c.BoltAssociates,Inc.,584F.2d1164(2ndCir.1978),
l’obligationde«meilleursefforts»aétéconsidéréesatisfaitemalgrélefait
qu’aucunappareiln’avaitétéfabriquéouvendu.Celaétaitattribuableau
faitquel’appareilprésentaitdesinsuffisancessurleplanmécaniqueetque
Westerns’efforcaitd’améliorerlafiabilitémécaniquedel’appareilavantdele
CIPS,1999.
*DeLEGERROBICRICHARD
,S.E.N.C.R.L.,uncabinetmultidisciplinaired’avocats,d’agentsde
brevetsetd’agentsdemarquesdecommerce.PubliédansleBulletinÉté1999(vol3,no3).
Publication068.021F.
2
commercialiser.LaCourajugéqueleseffortsinvestisdansledéveloppement
duproduitétaientsuffisantspoursatisfairel’obligationcontractuelled’avoir
utiliséles«meilleursefforts».
DansZilgc.Prentice-Hall,Inc.,717F.2d671,cert.rejeté,466U.S.938(2ndCir.
1983),letestutilisépourdécidersiles«meilleursefforts»avaientétédéployés
futlimitéàsedemandersionavaitdonnéauproduitunechance
raisonnablederemporterunsuccèscommercial.Unautretestutiliséparles
tribunauxpourdéterminersil’obligationde«meilleursefforts»estsatisfaite
privilégieplutôtuneapprochesubjectiveàl’approcheobjective.Cetest
prendenconsidérationlapotentialitédesaffairesdulicenciéetles
circonstancessusceptiblesdelesaffecter.Onpeutseulementexigerdela
partieayantunetelleobligationdefairecequiestraisonnablecomptetenu
descirconstances.
Dansdescontratsquinesontpasdesconventionsdetransfertde
technologies,lajurisprudencecanadienneaégalementdéfinil’expression
«meilleursefforts».Danscescauses,lestribunauxsemblentassimilerlaclause
demeilleurseffortsàuneobligationde«nelaisseraucunepierrenon
retournée».Celaimposeraitaulicenciél’énormeobligationdes’assurerque
lamoindrepossibilitéd’exploiteroudecommercialiserefficacementle
produitaétéanticipéesansnégligerlemoindreaspect.Unetelleobligation
impliqueraituneffortconsidérablementplusélevédelapartdulicenciéque
cequelestribunauxaméricainsexigentgénéralementpoursatisfaireàce
typed’obligation.
L’obligationimplicitede«meilleursefforts»
Lestribunauxontparfoiseuàdécidersi,enl’absenced’uneobligation
expresseàceteffetdansuncontrat,lelicenciéestcontraintàl’exécutionde
«meilleursefforts»découlantd’uneobligationimplicite.Cettequestionaété
abordéeendétailparuneCourd’appelaméricainedansPermanence
Corporationc.Kennametal,Inc..908F.2d98(6thCir.1990).LaCouraadmis
qu’unetelleobligationaparfoisétéinféréeencertainescirconstancesoù,
parexemple,«aucuneavancedepaiementn’avaitétéfaiteetle
concédantcomptaituniquementsurlabonnefoidulicenciéafinderecevoir
touteconsidérationenretourdelaconcessiond’uncontratexclusif».
L’argumentduconcédantdanscetteaffaireétaitqueladisposition
concernantl’avancedepaiementderoyautésimpliqueuneobligationde
meilleurseffortsfondéesurlefaitquelesroyautésserontseulementgénérées
siledéfendeurestsoumisaudevoird’exploiterleprocédébreveté.Par
contre,letribunalajugéqu’unpaiementminimumsuffisant,oulepaiement
d’uneavancesurdesroyautés,fournitunincitatifsuffisantetdémontrela
3
bonnefoidulicenciéàconsacrersesmeilleurseffortsaudéveloppementde
latechnologiesansqueladémonstrationdesmeilleurseffortsn’aitàêtre
faite.Deplus,laCouraajouté:«Particulièrement,commec’estlecasdans
l’affairequinousoccupe,lorsqu’uninventeuraccordeunelicencesurune
technologiebrevetée,etquel’applicationdecelle-ciestinconnue,un
engagementdelapartdulicenciéàconsacrersesmeilleurseffortsau
développementdelatechnologieestunengagementconsidérablequine
devraitpasêtreinféré»[notretraduction].Àlalumièredecequiprécède,il
semblequeleconcédantoulelicenciéquisouhaiteobteniruneobligation
demeilleurseffortsdelapartdel’autrepartiedevraits’assurerd’inclureune
clauseexpresseàceteffetdanslaconvention.
Alternativesàlaclausede«meilleursefforts»
L’énumérationsuivanteproposedesalternativesàlaclausede«meilleurs
efforts»:i)laprioritédedévelopperleproduitfaisantl’objetd’unelicence
peutêtredéclaréecorrélativeaudéveloppementd’autresproduitset
technologiesquisontdéveloppésaumomentdelaformationducontrat;ii)
laprioritédunouveauproduitendéveloppementpourraitêtredéclarée
corrélativeàlalignedeproductiondelacompagnieentermesdeprofitspar
item,volumedesventes,importancehistoriquedelacompagnieetc.;iii)les
limitesbudgétairesetcellesliéesàlamaind’œuvredelacompagnie
pourraientêtreconsidéréesdansl’appréciationdesmeilleursefforts;iv)le
minimumetlemaximumd’heuresdetravailetlesdépensespourraientêtre
précisés;etv)letravailàaccomplirpourraitêtredéfiniplusprécisément,etc.
Ainsi,ilestpréférabledespécifierlesexigencesdeperformanceminimales
plutôtqued’utiliserunvocabulairelargeetvaguetelque«meilleursefforts»
ou«effortsraisonnables».
Enconclusion,nousvousrappelonsqu’ilestessentieldelirechaqueclauseet
delesappliqueraveccirconspectionaucasenquestionafinquela
conventiondelicencesoitadaptéeauxbesoinsdelasituation.
4
ROBIC,ungrouped’avocatsetd’agentsdebrevetsetdemarquesdecommercevoué
depuis1892àlaprotectionetàlavalorisationdelapropriétéintellectuelledanstousles
domaines:brevets,dessinsindustrielsetmodèlesutilitaires;marquesdecommerce,marques
decertificationetappellationsd’origine;droitsd’auteur,propriétélittéraireetartistique,droits
voisinsetdel’artisteinterprète;informatique,logicielsetcircuitsintégrés;biotechnologies,
pharmaceutiquesetobtentionsvégétales;secretsdecommerce,know-howetconcurrence;
licences,franchisesettransfertsdetechnologies;commerceélectronique,distributionetdroit
desaffaires;marquage,publicitéetétiquetage;poursuite,litigeetarbitrage;vérification
diligenteetaudit;etce,tantauCanadaqu’ailleursdanslemonde.Lamaîtrisedes
intangibles.ROBIC,agroupoflawyersandofpatentandtrademarkagentsdedicatedsince
1892totheprotectionandthevalorizationofallfieldsofintellectualproperty:patents,
industrialdesignsandutilitypatents;trademarks,certificationmarksandindicationsoforigin;
copyrightandentertainmentlaw,artistsandperformers,neighbouringrights;computer,
softwareandintegratedcircuits;biotechnologies,pharmaceuticalsandplantbreeders;
tradesecrets,know-how,competitionandanti-trust;licensing,franchisingandtechnology
transfers;e-commerce,distributionandbusinesslaw;marketing,publicityandlabelling;
prosecutionlitigationandarbitration;duediligence;inCanadaandthroughouttheworld.
Ideaslivehere.
COPYRIGHTER
IDEASLIVEHERE
ILATOUTDEMÊMEFALLUL’INVENTER!
LAMAÎTRISEDESINTANGIBLES
LEGERROBICRICHARD
NOSFENÊTRESGRANDESOUVERTESSURLEMONDEDESAFFAIRES
PATENTER
R
ROBIC
ROBIC+DROIT+AFFAIRES+SCIENCES+ARTS
ROBIC++++
ROBIC+LAW+BUSINESS+SCIENCE+ART
THETRADEMARKERGROUP
TRADEMARKER
VOSIDÉESÀLAPORTÉEDUMONDE,DESAFFAIRESÀLAGRANDEURDELA