La cession de contrats
1
LACESSIONDECONTRATS
Marie-ÈveCôté*
LEGERROBICRICHARD
,S.E.N.C.R.L.
Avocats,agentsdebrevetsetdemarques
CentreCDPCapital
1001,Square-Victoria–BlocE–8
eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.(514)9876242-Fax(514)8457874
info@robic.com–www.robic.ca
Dansuncontexted’affaires,ilpeutarriverdiversessituationsoùuncontrat
doitêtretransféréàunetiercepartie.Onpeutvouloircéder,entreautres,un
oudescontratsimportantsdanslecadredeventesd’actifsoudetransferts
detechnologies.
Àcetégard,ils’agitpourlereprésentantlégaldedéterminercommentetà
quellesconditionslescontratsenquestionpeuventêtrecédésetquelsseront
leseffetsd’unetellecessionsurlesdiversespartiesimpliquées.
Afind’établirlafaçondontlescontratssontcessibles,lapremièreétape
consisteàvérifierlesclausesdescontratsenquestion.Endroitquébécois,la
règlegénéraleest,sousréservedesrèglesd’ordrepublic,quelescontrats
représententl’intentiondespartiesetrégissentlarelationentrecesparties
contractantes.Ilestdoncpossibledeprévoiràl’avancesiuncontratest
cessibleounon,àqui(parfoisàdesentitésoudespersonnesaffiliées
seulement,d’autresfoisàl’acquéreurd’actifsoudel’entreprise)etàquelles
conditions(avisàdonner,consentementàobtenirducédé,etc.).
Advenantlecasoùuncontratestsilencieuxenmatièredecession,ilfaut
alorssetournerversledroitcommun.AuQuébec,préalablementàl’arrêt
N.C.HuttonLtd.c.CanadianPacificForestProductsLtd.,REJB1999-15643
(C.A.)renduparlaCourd’appelen1999ilyavaittrèspeudejurisprudence
etdedoctrinequébécoisesconcernantlacessiondescontrats.Pourcette
raison,lejugeBaudouinapuisédansledroitfrançaisafinderendresa
décisionenmatièredecessiondecontrat.Concernantlafaçondontles
contratspeuventêtrecédés,lejugeBaudouin,dansl’arrêtHutton,ad’abord
mentionnélesdeuxécolesdepenséeexistantesquis’opposentendroit
français:lapremièrequisoutientquelecontratestessentiellementune
©CIPS,2005.
*DeLEGERROBICRICHARD
,S.E.N.C.R.L.,uncabinetmultidisciplinaired avocats,d agentsde
brevetsetd agentsdemarquesdecommerce.PubliédansleBulletinHiver2005(vol9,no1).
Publication068.066F.
2
opérationéconomiqueetqu’ilestdonccessiblesansleconsentementdu
cédé,danslamesureoùl’opérationéconomiqueoriginaleestpréservée,et
ladeuxièmequisoutientque,mêmeenl’absenced’élémentintuitu
personae,obligersoncocontractantàchangerdepartenaire,encours
d’exécution,estunexercicedifficile,susceptibled’engendrersinondes
conflits,dumoinsdesdifficultésd’ajustementetquinécessitedoncle
consentementducédé.LejugeBaudouinarappeléqu’en1997,laCourde
cassationadécidéenfaveurdeladeuxièmeécole(Cass.Com.,6mai1997,
D-97-Jur.5)ets’estappuyésurcejugementafindestatuerquele
consentementducédéétaitnécessaire,enprécisanttoutefoisquele
consentementpouvaitêtredonnéàl’avance,parexemple,lorsdela
conclusionducontrat.
LejugeBaudouinpuiseégalementdansledroitfrançaisencequiatraità
l’effetjuridiquedelacessiondecontrat.Est-cequelecédantsetrouve
entièrementlibérédesesobligationscontractuellesàl’endroitdeson
contractantd’origine(lecédé)ouest-cequel’exigenceduconsentement
ducédéàl’opérationn’emportepaslacréationd’unnouveaucontrat,en
toutpointidentiqueaupremier,maislaissantsubsisterl’ancienlien
d’obligation?Pourcertainsauteurs,lacessionauneffettranslatifcomplet,le
cessionnaireremplacelecédantquiestalorsautomatiquementlibéré.Pour
d’autres,lacessioncréeunnouveaucontrat,identiqueaupremier,maisqui
nefaitpaspourautantdisparaîtrelesobligationsassuméesparlecédant
danslepremier.D ailleurs,laCour,dumoinsdansl’affaireGeneralAccident
InsuranceCo.c.CiedeChauffageGazNaturel[1978]C.S.1160,semble
pencherpourcettesecondesolution.SelonlejugeBaudouin,lacessionde
contratn’emportepasnovationoudélégation(qui,detoutefaçon,nese
présumepas)etdonclibérationautomatiqueducédantdèssaréalisation.Il
yauraitdoncsimplementadditionetnonremplacementd’undébiteur.
Parlasuite,en2000,citantentreautresladécisionHutton,laCoursupérieure,
dansl’arrêtSteamaticCanadainc.c.GestionA.D.R.inc.(SteamaticCentre
duQuébec),C.S.Drummond(Drummondville)405-05-001137-009,2000-10-19,
AZ-50081131,J.E.2001-47(lejugeJean-PierreSénécal)mentionnequele
consentementducédéestnécessairepourquelacessionintervenueentrele
cédantetlecessionnaireluisoitopposableetsoitvalide.LaCournoteque
leCodecivilduQuébecneprévoitpascommentleconsentementàla
cessiond’uncontratdoitêtredonné.Àceteffet,laCours’inspire,par
analogie,del’article1641duC.C.Q.lequelprévoit,danslecasd’unecession
decréance,quelacessionestopposableaudébiteuretauxtiersdèsquele
débiteuryaacquiescéouqu’ilareçuunecopieouunextraitpertinentde
l’actedecession,ouencoreuneautrepreuvedelacessionquisoit
opposableaucédantetquedanslecasoùlacessiond’uncontratn’estpas
communiquéed’unefaçontrèsformelleaucédéetqueleconsentement
3
n’estpasnonplusobtenud’unefaçonformelle,parexempleparécrit,on
devraitaccepter,surtoutenmatièrecommercialecommeici,qu’ilpuissey
avoiracquiescementducédépourtenirlieud’uneacceptationvalideoudu
consentementàlacession.LaCourestdoncd’avisqu’iln’estpasnécessaire
d’obtenirleconsentementpréalablementàlacessionetquece
consentementpeutêtretacite,parlesagissementsducédéayant
connaissancedelacessionetacquiesçantàlacession,parexemple,en
payantlesredevancesaucessionnairesansobjection.
Àlalumièredecequiprécède,ilestdoncimportantdeserappelerque,
danslescasdecessiondecontratssilencieuxenmatièredecessibilité,ilest
primordialdes’assurerdel’obtentionduconsentementducédépourqu’une
cessiondecontratsoitvalideetopposable,etqu’unetellecessionemporte
libérationducédantàl’égardducédé,selonlesintérêtsreprésentés.
Pourtouteinformationsupplémentaireconcernantcesujet,n’hésitezpasà
communiqueravecunavocatdusecteurcommercial/corporatifdenotre
groupe.
4
ROBIC,ungrouped avocatsetd agentsdebrevetsetdemarquesde
commercevouédepuis1892àlaprotectionetàlavalorisationdela
propriétéintellectuelledanstouslesdomaines:brevets,dessinsindustrielset
modèlesutilitaires;marquesdecommerce,marquesdecertificationet
appellationsd origine;droitsd auteur,propriétélittéraireetartistique,droits
voisinsetdel artisteinterprète;informatique,logicielsetcircuitsintégrés;
biotechnologies,pharmaceutiquesetobtentionsvégétales;secretsde
commerce,know-howetconcurrence;licences,franchisesettransfertsde
technologies;commerceélectronique,distributionetdroitdesaffaires;
marquage,publicitéetétiquetage;poursuite,litigeetarbitrage;vérification
diligenteetaudit;etce,tantauCanadaqu ailleursdanslemonde.La
maîtrisedesintangibles.ROBIC,agroupoflawyersandofpatentand
trademarkagentsdedicatedsince1892totheprotectionandthe
valorizationofallfieldsofintellectualproperty:patents,industrialdesignsand
utilitypatents;trademarks,certificationmarksandindicationsoforigin;
copyrightandentertainmentlaw,artistsandperformers,neighbouringrights;
computer,softwareandintegratedcircuits;biotechnologies,
pharmaceuticalsandplantbreeders;tradesecrets,know-how,competition
andanti-trust;licensing,franchisingandtechnologytransfers;e-commerce,
distributionandbusinesslaw;marketing,publicityandlabelling;prosecution
litigationandarbitration;duediligence;inCanadaandthroughouttheworld.
Ideaslivehere.
COPYRIGHTER
IDEASLIVEHERE
ILATOUTDEMÊMEFALLUL INVENTER!
LAMAÎTRISEDESINTANGIBLES
LEGERROBICRICHARD
NOSFENÊTRESGRANDESOUVERTESSURLEMONDEDESAFFAIRES
PATENTER
R
ROBIC
ROBIC+DROIT+AFFAIRES+SCIENCES+ARTS
ROBIC++++
ROBIC+LAW+BUSINESS+SCIENCE+ART
THETRADEMARKERGROUP
TRADEMARKER
VOSIDÉESÀLAPORTÉEDUMONDE,DESAFFAIRESÀLAGRANDEURDELA