Impression 3D: titulaires de droits de propriété intellectuelle, soyez sur vos gardes!
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
IMPRESSION3D:TITULAIRESDEDROITSDEPROPRIÉTÉINTELLECTUELLE,
SOYEZSURVOSGARDES!
LOUIS-PIERREGRAVELLEETJULIENPERRON-PICHÉ*
ROBIC,
SENCRL
A
VOCATS,AGENTSDEBREVETSETDEMARQUESDECOMMERCE
L’impression3Destlenomgénériquequ’ondonneàtouteunefamilledeprocédés
defabricationadditive.Cesontdesprocédésquiviennentconstruirel’objetdésiréen
déposantlamatièrecoucheparcouche.Onpeutainsiobtenirdesgéométriestrès
complexesetdespropriétésquinepeuventêtreobtenuesparaucuneautre
méthodedefabrication(moulage,usinage,etc.).
Bienquecettetechnologiesembletoutdroittiréedesfilmsdescience-fiction,elle
ferabientôtsonapparitiondansnotrequotidien…sicen’estpasdéjàfait!
Aujourd’hui,lesimprimantesindustriellessontplusperformantesetmoinscoûteuses
quejamais.D’ailleurs,diversfabricantsproposentdesimprimantespersonnelles
qu’onpeututiliseràlamaisonetceàdesprixaccessiblesauxparticuliers.
Ilesttrèsrarequ’unetechnologiesusciteautantd’intérêtàlafoisdansl’industrie
manufacturière,del’automobile,dudesignindustrieletdelarecherchemédicale.Le
cabinetdeconsultantsMcKinsey&Co.aidentifiél’impression3Dcommel’unedes
10technologieslesplusimportantesàsurveilleraucoursdes20prochainesannées.
Lafirmeestimequel’impression3Dpourraitgénérerunimpactéconomiqueglobal
de230à550milliardsdedollarsparannéed’ici2025etceseulementdansles
applicationscontempléesaujourd’hui.
Parallèlementaudéveloppementdesimprimantes,dessitesWebhébergent
aujourd’huilesfichierscontenantlagéométrie3Ddetoutessortesd’articlesquel’on
peuttéléchargerpuisimprimer.Onpeuttrouverenlignelesfichiersnécessairespour
fabriquerdesbijoux,desjouets,despiècesderemplacementpourappareils
ménagers…etmêmedesarmesàfeu.Deplus,ledéveloppementdescanners3D
quipeuventtraduiretrèsfidèlementlagéométrie3Dd’unobjetphysiqueenunfichier
informatiquesepoursuitetleurusagesedémocratiseluiaussi.
Avectouscesdéveloppements,plusieursdétenteursdedroitsdepropriété
intellectuellecraignentqueleursdroitssevoientdésormaisbafouésetéchangéssur
©CIPS,2013.*DeROBIC,
S.E.N.C.R.L.,uncabinetmultidisciplinaired’avocatsetd’agentsdebrevetsetdemarques
decommerce.PubliédansleBulletinAutomne2013(vol.17no2)ducabinet.Publication068.165F.
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
2
lewebdelamêmemanièrequelesfichiersmusicauxaudébutdesannées2000.
Passonsdoncenrevuelesimpactsenvisageablesqu’auraladémocratisationde
l’impression3Dsurlesdroitsdepropriétéintellectuelle.
a)Ledroitd’auteur
Ledroitd’auteurprotègel’œuvreoriginaled’unauteurdetoutereproductionfaite
sanssonconsentement.Cesontlesfabricantsdeproduitsàforteconsommationqui
sontlesplusvulnérablesfaceàl’arrivéedel’imprimante3Dpersonnelle.Autantdire
qu’ilserabientôtassezfaciledeproduireunjouet,unblocdeconstructionouune
figurinereprésentantunpersonnagededessinaniméàl’insuducréateuroudu
détenteurdudroitd’auteur.Malgréquelacontrefaçondel’œuvresoitfacileà
identifier,leproblèmequiseposeraseraladifficultépourlecréateurdedéterminer
quiestresponsabledel’infractiondereproductionnonautorisée.Autrementdit,qui
devraitêtrepoursuivipourcontrefaçon?Celuiquiamislefichierenligne,lesiteweb
quihébergecefichier,celuiquiimprimel’objetouceluiquil’utilise?Cesquestions
mettentenévidencelenouveauproblèmequereprésentel’impression3D,soitla
séparationentreceuxquiconçoiventunproduitdeceuxquilefabriquent.Ilestdonc
primordialpourlesdétenteursdedroitsd’auteurd’êtrevigilantsàproposdel’usage
quiestfaitdeleursœuvressurleweb,sansquoiilsperdronttoutcontrôlesurleur
distribution.
b)Lesbrevetsd’invention
Lesbrevetsd’inventionsurdesprocédésetsurdesarticlesserontaffectéspar
l’arrivéedel’impression3D.Cependant,ilestpossiblequelaréalisationd’un
procédébrevetéaumoyendelafabricationadditivenesoitpasuneinfractionau
brevetsicetteméthoden’avaitpasétérevendiquéeparl’inventeuraumomentdela
rédactionderecherche.Ainsi,ilsepeutqueplusieursbrevetssoientcontournéspar
unconcurrentquiutiliseraitl’impression3Dplutôtqueleprocédébrevetépourarriver
aumêmerésultat.D’autrepart,l’impression3Dnechangerapaslaportéedes
brevetsquiconcernentdesproduitsparcequecesbrevetsnes’intéressentpasàla
manièredontilssontfabriqués.Ainsi,copierunproduitbrevetéaumoyende
l’impression3Ddemeureraunecontrefaçonquelquesoitleprocédéemployépourle
fabriquer.
c)Lesmarquesdecommerce
Laprotectionofferteparmarquedecommerceenregistrées’avèrefacilement
contournablepuisquethéoriquement,ilseraitlégalderetirerlamentiondelamarque
decommerced’unproduitetparlefaitmêmeévitertoutepoursuitepourusagenon
autorisédecettemarque.Autrementdit,unutilisateurpourraitretirerlamarque
d’unemonturedelunettesdufichiercontenantlagéométrie3Detimprimerla
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
3
monturesansviolerlesdroitsdutitulairedelamarque.Toutefois,pourcequiestde
l’usagenonautoriséd’unemarquedecommerceoud’unsignedistinctifsurun
produitfabriquémaison,lafabricationadditivenechangerarienaudroitactuel:
utiliserunemarquesansautorisationestetresteraillégal.
d)Lesbrevetsdedessinindustriel
Lesbrevetsdedessinindustrielquantàeuxprotègentlaformeetl’apparence
d’objetsproduitsengrandequantité,commeunmeubleouunarticledecuisine.
Toutcommedanslecasdesbrevetsd’inventionconcernantunproduit,reproduire
sansautorisationunobjetquiestprotégépardessinindustrielestetdemeurera
illégal.
Pourterminer,bienquelesdroitsdepropriétéintellectuellesoienticitraitésdefaçon
séparée,ilfautserappelerqu’ilssonttousintimementliésetqu’ilestdoncpossible
qu’unecontrefaçonportesurplusd’undroitàlafois.Enfin,malgrélesconséquences
indésirablesdesrécentsdéveloppementsenmatièred’impression3D,lesdétenteurs
dedroitsdepropriétéintellectuelledevraientbénéficierdecesavancementspour
leurscréationsfuturestoutencontinuantàfairerespecterleursdroitsexistants.Il
fautdemeurersursesgardes
ROBIC,ungrouped’avocatsetd’agentsdebrevetsetdemarquesdecommerce
vouédepuis1892àlaprotectionetàlavalorisationdelapropriétéintellectuelledans
touslesdomaines:brevets,dessinsindustrielsetmodèlesutilitaires;marquesde
commerce,marquesdecertificationetappellationsd’origine;droitsd’auteur,
propriétélittéraireetartistique,droitsvoisinsetdel’artisteinterprète;informatique,
logicielsetcircuitsintégrés;biotechnologies,pharmaceutiquesetobtentions
végétales;secretsdecommerce,know-howetconcurrence;licences,franchiseset
transfertsdetechnologies;commerceélectronique,distributionetdroitdesaffaires;
marquage,publicitéetétiquetage;poursuite,litigeetarbitrage;vérificationdiligente
etaudit.ROBIC,agroupoflawyersandofpatentandtrademarkagentsdedicated
since1892totheprotectionandthevalorizationofallfieldsofintellectualproperty:
patents,industrialdesignsandutilitypatents;trademarks,certificationmarksand
indicationsoforigin;copyrightandentertainmentlaw,artistsandperformers,
neighbouringrights;computer,softwareandintegratedcircuits;biotechnologies,
pharmaceuticalsandplantbreeders;tradesecrets,know-how,competitionandanti-
trust;licensing,franchisingandtechnologytransfers;e-commerce,distributionand
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
4
businesslaw;marketing,publicityandlabelling;prosecutionlitigationandarbitration;
duediligence.
COPYRIGHTER
IDEASLIVEHERE
ILATOUTDEMÊMEFALLUL’INVENTER!
LAMAÎTRISEDESINTANGIBLES
LEGERROBICRICHARD
NOSFENÊTRESGRANDESOUVERTESSURLEMONDEDESAFFAIRES
PATENTER
R
ROBIC
ROBIC+DROIT+AFFAIRES+SCIENCES+ARTS
ROBIC++++
ROBIC+LAW+BUSINESS+SCIENCE+ART
THETRADEMARKERGROUP
TRADEMARKER
VOSIDÉESÀLAPORTÉEDUMONDE,DESAFFAIRESÀLAGRANDEURDELA
PLANÈTE
YOURBUSINESSISTHEWORLDOFIDEAS;OURBUSINESSBRINGSYOUR
IDEASTOTHEWORLD
MarquesdecommercedeROBIC,
SENCRL(«ROBIC»)