Droit d’auteur et droit moral
DROITD’AUTEURETDROITMORAL
HuguesG.Richard*
LEGERROBICRICHARD,avocats
ROBIC,agentsdebrevetsetdemarquesdecommerce
CentreCDPCapital
1001Square-Victoria–BlocE-8
eétage
Montréal(Québec)H2Z2B7
Tél:514-987-6242-Fax:514-845-7874
info@robic.com–www.robic.ca
Voussaveztousqu’ilexisteunedifférenceentrelefaitd’êtrepropriétaire
d’unesculptureetêtrepropriétairedesdroitsd’auteurdansunetelle
sculpture.Lepropriétairedel’objetphysiquepeutjouirdelasculpture,ilpeut
endisposercommebonluisemble,maisilnepeutpasenfairede
reproduction.Cedroitdereproduirel’oeuvreappartientautitulairedudroit
d’auteur.
Saviez-voustoutefoisquenilepropriétairedel’objetphysiqueniletitulairedu
droitd’auteurnepeuvent,d’unemanièrepréjudiciableàl’honneurouàla
réputationdel’auteur:déformer,mutilerouautrementmodiferladiteoeuvre.
Ilsnepeuventpasnonpluspareillementutiliserl’oeuvreenliaisonavecun
produit,unecause,unserviceouuneinstitution.
Cetteinterdictionrésidedanslefaitquel’auteuradroitàlapréservationde
l’intégritédesonoeuvre.Ils’agit-làd’undesattributsdudroitmoralde
l’auteur.
LespropriétairesduTorontoEatonCenterl’ont,quelquepeu,apprisàleurs
dépens.Ainsi,durantlapériodedesfêtes,àtitrededécoration,onavait
attachédesrubansautourducoudecertainessculpturesreprésentantdes
outardessetrouvantdanslehalld’entréeduEatonCenter.L’auteurdeces
sculpturesyaprisombrageetdemandal’émissiond’uneinjonction
enjoignantauxpropriétairesduTorontoEatonCenterd’enleverlesrubansdu
coudesoutardes.Cetteinjonctionfutaccordéesurbaseinterlocutoire,car
lacouraestiméquecettedécorationdeNoëlpouvaitporteratteinteà
l’intégritédel’oeuvreprotégée.
LEGERROBICRICHARD,1989.*Avocatetagentdemarquesdecommerce,HuguesG.Richard,estl’undesassociés
principauxducabinetd’avocatsLÉGERROBICRICHARD,s.e.n.c.etducabinetd’agentsde
brevetsetdemarquesdecommerceROBIC,s.e.n.c.PubliéàLeJournalduBarreau(vol.21,
no22,p.I)15décembre1989.Publication143.003.
Ledroitmoralneselimitepasàlapréservationdel’intégritédel’oeuvre,il
comprendaussiledroitd’enrevendiquer,mêmesanspseudonyme,la
création.Ilcomprenddeplusledroitàl’anonymat.
LareconnaissanceciviledudroitmoralexistestatutairementauCanada
depuis1931.LesamendementsapportésàlaLoisurledroitd’auteurentrés
envigueurle8juin1988onteucommeeffetd’enrehausserl’importance.
Commevouslesavez,ledroitd’auteurestessentiellementcessible.Par
contre,lesdroitsmorauxnelesontpas.Ilssonttoutefoissusceptiblesde
renonciation,entoutouenpartie.Ilnefaudraitpascroirequelacessiondu
droitd’auteuremporterenonciationautomatiqueauxdroitsmoraux;bienau
contraire,unetellerenonciationnedoitpasseprésumer.
S’iln’estpaspermisdecédersesdroitsmoraux,ilestparailleurspermisd’y
renonceraubénéficedutitulairedudroitd’auteuroududétenteurd’une
licence.
Commevouslesavez,laduréedeprotectiondudroitd’auteurest,enrègle
générale,équivalenteàladuréedelaviedel’auteur,pluscinquanteansà
compterdesondécès;ilenvademêmepourladuréedudroitmoral.
Silesdroitsmorauxnesontpascessiblesduvivantdel’auteur,ilspeuventfaire
l’objetd’unedévolutionparcedernierlorsdesondécès.Lebénéficiaire
pourraêtredésignépartestament;àdéfautdetelledispositionexpresse,le
bénéficiairedesdroitsmorauxseralelégatairedudroitd’auteureten
l’absenced’untellégataire,lebénéficiaireseraleshéritiersdel’auteur.
Onauracomprisqueledroitd’auteuretledroitmoralreprésententdeux
typesd’attributs:
Lepremierestd’ordrepatrimonialoupécuniaire,ilviseprincipalement
l’exploitationcommercialed’uneoeuvreoularentabilisationde
l’investissementserapportantàcettecréation;iltendégalementàprotéger
letitulairedudroitd’auteurplutôtquel’auteur,quoiquelaqualitédeces
deuxpartiespuisseparfoisseconfondre.
Lesecondestd’ordreintellectueletmoralettendd’abordàlaprotectionde
l’auteurplutôtqu’àcelledutitulairedudroitd’auteur;cetteprotection
s’attacheàlapersonnedel’auteurdontl’oeuvreest,philosophiquement,
considéréecommeuneexpressiondesapersonnalité,sinonmêmecomme
uneextensiondesapersonne.
Ilestdoncdepuisle8juin1988encoreplusimportantdetenircomptede
cettedualité.Ilappartiendraàvousdedécideroùestl’intérêtdevotreclient
quantaudroitmoralrelatifàl’oeuvreprotégée.Renoncerounepas
renoncer,voilàlaquestion?
ROBIC,ungrouped’avocatsetd’agentsdebrevetsetdemarquesdecommercevoué
depuis1892àlaprotectionetàlavalorisationdelapropriétéintellectuelledanstousles
domaines:brevets,dessinsindustrielsetmodèlesutilitaires;marquesdecommerce,marques
decertificationetappellationsd’origine;droitsd’auteur,propriétélittéraireetartistique,droits
voisinsetdel’artisteinterprète;informatique,logicielsetcircuitsintégrés;biotechnologies,
pharmaceutiquesetobtentionsvégétales;secretsdecommerce,know-howet
concurrence;licences,franchisesettransfertsdetechnologies;commerceélectronique,
distributionetdroitdesaffaires;marquage,publicitéetétiquetage;poursuite,litigeet
arbitrage;vérificationdiligenteetaudit;etce,tantauCanadaqu’ailleursdanslemonde.La
maîtrisedesintangibles.
ROBIC,agroupoflawyersandofpatentandtrademarkagentsdedicatedsince1892tothe
protectionandthevalorizationofallfieldsofintellectualproperty:patents,industrialdesigns
andutilitypatents;trademarks,certificationmarksandindicationsoforigin;copyrightand
entertainmentlaw,artistsandperformers,neighbouringrights;computer,softwareand
integratedcircuits;biotechnologies,pharmaceuticalsandplantbreeders;tradesecrets,
know-how,competitionandanti-trust;licensing,franchisingandtechnologytransfers;e-
commerce,distributionandbusinesslaw;marketing,publicityandlabelling;prosecution
litigationandarbitration;duediligence;inCanadaandthroughouttheworld.Ideaslive
here.
COPYRIGHTER
IDEASLIVEHERE
ILATOUTDEMÊMEFALLUL’INVENTER!
LAMAÎTRISEDESINTANGIBLES
LEGERROBICRICHARD
NOSFENÊTRESGRANDESOUVERTESSURLEMONDEDESAFFAIRES
PATENTER
R
ROBIC
ROBIC+DROIT+AFFAIRES+SCIENCES+ARTS
ROBIC++++
ROBIC+LAW+BUSINESS+SCIENCE+ART
THETRADEMARKERGROUP
TRADEMARKER
VOSIDÉESÀLAPORTÉEDUMONDE,DESAFFAIRESÀLAGRANDEURDELAPLANÈTE
YOURBUSINESSISTHEWORLDOFIDEAS;OURBUSINESSBRINGSYOURIDEASTOTHEWORLD