Définir un critère d’inventivité pour les brevets: ce n’est pas évident
DÉFINIRUNCRITÈRED’INVENTIVITÉPOURLESBREVETS:
CEN’ESTPASÉVIDENT
ADAMMIZERA*
LEGERROBICRICHARD,S.E.N.C.R.L.
A
VOCATS,AGENTSDEBREVETSETDEMARQUESDECOMMERCE
1.Introduction
2.Contextedel’affaire
3.Analysedutribunal
4.Comparaisonavecd’autrespays
4.1États-Unis
4.2Europe
5.Conclusion
1.Introduction
LaCourd©appelfédéraleduCanadaadûévaluerdansuneaffairerécenteleniveau
d’inventiviténécessairepourrendreuneinventionbrevetable.Plusparticulièrement,
dansl’affaireNovopharmLimitedc.Janssen-OrthoInc.
1,laCourdevaitexaminerla
validitéd’unbrevetdansledomainepharmaceutique.Lavaliditédubrevetétait
attaquéepourdifférentesraisons,incluantpourmanqued’activitéinventive,parla
partiedéfenderesseNovopharmaccuséedecontrefaçon.Cettedernièreconcédait
que,silebrevetétaitvalide,ellereconnaissaitqu’elleétaitencontrefaçondubrevet
encause.CebrevetappartenaitàDaiichiPharmaceuticalCo.Ltd.quiavaitaccordé
unelicenceàJanssen-OrthoInc,lapartiedemanderesse.
CettedécisiondelaCourestintéressantedupointdevuedel©analyseducritère
d’inventivitéenmatièredebrevets,unequestionqueplusieurstribunauxautourdu
mondeonttentéderésoudredansdifférentesdécisionsaucoursdesderniersmois.
Unexamendessolutionsproposéesparlesdifférentescoursillustrequeces
dernièressontloindetrouverunterraincommunoùuninventeurpourraittrouverun
principeuniformeluipermettantdesavoirsisoninventionpourraitêtreconsidérée
commeétantinventived’unejuridictionàuneautre.Cetypedequestionnement
CIPS,2007.
*Avocatetingénieur,AdamMizeraestmembredeLEGERROBICRICHARD,S.E.N.C.R.L.,un
cabinetmultidisciplinaired©avocats,d©agentsdebrevetsetd©agentsdemarquesdecommerce.
Publication367.
12007CAF217,http://www.canlii.org/en/ca/fca/doc/2007/2007fca217/2007fca217.htmlet
http://decisions.fca-caf.gc.ca/en/2007/2007fca217/2007fca217.html(C.A.F.;2007-06-07),lesjuges
Sharlow,NadonetMalone.
2
devientnécessairepouruninventeurlorsdel’évaluationdelastratégiededépôt
dansdifférentspayslorsquesoninventionestconsidéréecommeayantunniveau
d’inventivitédiscutable.Uninventeuréviteraitpeut-êtrededéposerunedemandede
brevetpourunetelleinventiondansdesjuridictionsoùleniveaud’inventivitérequis
pourobtenirunbrevetestélevé.
2.Contextedel’affaire
DaiichiPharmaceuticalCo.LtdestpropriétairedubrevetCA1,304,080etaune
licencedecommercialisationavecJanssen-Ortho.Dansunedécisiondepremière
instance,lejugeHughesavaitdéclarélarevendication4decebrevetvalide
2.Cette
revendicationtraited’unproduitappelélelevofloxacin.Ceproduitestl©undesdeux
énantiomèresd’unautreproduitappeléofloxacin,objetd’unbrevetCA1,1,67,840
émisplusd’unanavantladatedeprioritédubrevetCA1,304,080.Unénantiomère
peutêtreconsidérécommeunesubdivisiond’unemoléculeoriginalecaractériséeen
cequelasubdivisionestsuperposableàsonautresubdivisionhomologueaprès
symétriedansunmiroir.Cettesubdivisionpeutavoirdespropriétésnettement
différentesdecellesqu’ellealorsqu’ellefaitpartiedelamoléculeoriginale,incluant
despropriétésmédicinalesintéressanteslorsqu’elleestisoléedelamolécule.
Parconséquent,laquestionenlitigeserapportesurl’évaluationdel’inventivitéd’une
utilisationd’unesubdivisiondemolécule,lamoléculedebaseétantdéjàconnue
dansl’artantérieur.Novopharmavaitplaidéqu’untelénantiomèreestévident
lorsquelamoléculedebaseestconnueetquedestechniquesconnuespouvaient
êtreutiliséespourextrairel’énantiomèredelamoléculeconnue.
LejugeHughesenpremièreinstanceamaintenulavaliditédelarevendicationen
soumettantquel’utilisationdel’énantiomèreétaitnonévidenteparrapportàcequi
étaitconnudelamoléculedebase.Enfaisantunerevuedejurisprudence
canadienne,américaineetanglaise,lejugeHughesproduitunelistedefacteursà
considérerpourévaluerunbrevetlorsquecederniervoitsavaliditéattaquéeencour
pourmanqued’inventivité.Novopharmavaitportéenappelnotammentl’utilisation
decettelistedefacteurspourl’évaluationdelanon-évidencedel’invention.
3.Analysedutribunal
LaCourd’appelentamesonanalysesurlaquestiondelanon-évidenceenréitérant
queleseultestacceptéauCanadavientdel’affaireBeloitCanadaLtd.c.Valmet
OY:
22006CF1234.
3
Theclassicaltouchstoneforobviousnessisthetechnician
skilledintheartbuthavingnoscintillaofinventivenessor
imagination;aparagonofdeductionanddexterity,whollydevoid
ofintuition;atriumphofthelefthemisphereovertheright.The
questiontobeaskediswhetherthismythicalcreature(theman
intheClaphamomnibusofpatentlaw)would,inthelightofthe
stateoftheartandofcommongeneralknowledgeasatthe
claimeddateofinvention,havecomedirectlyandwithout
difficultytothesolutiontaughtbythepatent.Itisaverydifficult
testtosatisfy.
3
LaCoursoulignequecetestdeBeloitdoitêtrefactuel,fonctionneletguidéparune
preuved’expertsurleniveaud’habiletéetdeconnaissancesdelapersonne
possédantunecompétenceordinairedansledomainedel’invention.Lacrédibilitéet
lafiabilitédecettepreuved’expertdoiventêtreévaluées.
Cependant,laCourmentionnequ’iln’existepasdequestionunique,nidesériede
questionsuniquesquipeutêtreutiliséepourévaluerl’inventivitéd’uneinventionet
quipourraits’appliqueràtouteslessituations.Parconséquent,laCourrefuse
d’utiliserlalistedefacteursduJugeHughespourremplacerletestdéjàétablidans
l’affaireBeloit.
Toutefois,laCourd’appeltrouvequelesfacteursdujugeHughesreprésentent
néanmoinsunoutilutiled’évaluationdel’inventivitéquidoitêtreeffectuéelorsde
l’analysefactuelledutestplusgénéraldeBeloit.LaCourprésentealorsunesériede
facteursreprésentantuneversionéditéedelalistedujugeHughesetincluantles
élémentssuivants:
Facteursprincipaux
1.L’invention.
2.LapersonnedecompétenceordinairementionnéedansletestdeBeloit.
3.Leniveaudeconnaissancedelapersonnedecompétenceordinairedansle
domainedel’invention.
4.Leclimatentourantledomainedel’inventionàladatedel’invention.
5.Lesmotivationsquiexistaientaumomentdel’inventionpourrésoudreun
problèmeconnu.
6.Laquantitédetempsetd’effortrequispourcréerl’invention.
Facteurssecondaires
7.Lesuccèscommercial.
8.Desprixméritoiresaccordésàl’invention.
3(1986),8C.P.R.(3d)289(C.A.F.)àlapage294,(lejugeHugessen).
4
LaCoursouligneaussiqu’unautrefacteursecondaireproposéparlejugeHughes,
soitlesavantagesdel’inventionreconnusaprèsladatedel’invention,n’estpasun
facteurutileàconsidérer.
Deplus,laCourprendbiensoinderéitérerquecettelistedefacteursn’estpasun
nouveautestquidoitêtresuiviàlalettreparlestribunauxquiferontfaceàdes
questionssimilairessurl’inventivitéd’unbrevet:
Iemphasizethatthislistisausefultool,butnomore.Itisnotalistof
legalrulestobeslavishlyfollowed;norisitanexhaustivelistofthe
relevantfactors.Thetaskofthetrialjudgeineachcaseisto
determine,onthebasisoftheevidence,soundjudgmentand
reason,theweight(ifany)tobegiventothelistedfactorsandany
additionalfactorsthatmaybepresented.
4
LaCouraensuiteconsidérécesfacteursetautrespointssoulevésparlapartie
appelantepourrejeterfinalementl’appel.Danslecasprésent,lesdétailsde
l’analyseducasspécifiquenesontpasimportants.Ilestplusintéressantde
comparerletestetlesfacteurspertinentsétablisparlaCourd’appelfédéralepar
rapportàl’évaluationduniveaud’inventivitéd’uneinventionaveclestestsproposés
pardestribunauxétrangerssurdesquestionssimilairesdansdesjugements
récents.
4.Comparaisond’autrespays
4.1États-Unis
DanslarécentedécisionKSRInt’lCo.c.TeleflexInc.5
renduele30avrildernier,la
CoursuprêmedesÉtats-Unisaaussitentéderésoudreledébatsurlecritère
d’inventivitéoudenon-évidenceapplicableauxbrevets.(Ilestégalementintéressant
denoterquecettedécisionaunliencanadienencequeKSRInternationalason
siègesocialauCanada.)
Cettedécisionanalyseuneinventiondanslestechnologiesautomobilesquiétaitune
nouvellecombinaisondedeuxtechnologiesconnuesdanscedomaine.Lapartie
défenderesseaccuséedecontrefaçondanscetteaffaireplaidaitquel’invention
brevetéeétaitinvalideparcequ’elleétaitévidenteauvudel’artantérieurconnudans
ledomaine.
Auparavant,laCourd’appelducircuitfédéralaméricainavaitétabliunteststrict
selonlequel,pourétablirlecaractèreévidentd’uneinvention,ilfallaittrouver«un
enseignement,unesuggestionouunemotivation»explicitepourunepersonne
4Supranote1,aupar.27.5550U.S.___,127S.Ct.1727(2007).
5
verséedansledomainedelatechnologieafindecombinerdeuxdocumentsdistincts
d’artantérieur.
LaCoursuprêmedesÉtats-Unisn’apasrejetécetest,maiss’estnéanmoins
distancéed’uneinterprétationstrictedecelui-cietaainsitentéd’incorporerune
connaissancedesenscommun(commonsense)danssonanalyse,pourétablirque
l’inventionencauseétaitunecombinaisonévidentedetechnologiesconnueset
doncnonbrevetable.
LaCouraréitéréqueleprincipeétablidansunedesesdécisionsantérieures,
Grahamc.JohnDeereCo.ofKansasCity6
,s’appliquaittoujours:
Under§103,thescopeandcontentofthepriorartaretobe
determined;differencesbetweenthepriorartandtheclaimsatissue
aretobeascertained;andthelevelofordinaryskillinthepertinent
artresolved.Againstthisbackgroundtheobviousnessor
nonobviousnessofthesubjectmatterisdetermined.Suchsecondary
considerationsascommercialsuccess,longfeltbutunsolvedneeds,
failureofothers,etc.,mightbeutilizedtogivelighttothe
circumstancessurroundingtheoriginofthesubjectmattersoughtto
bepatented.
7
Commeonpeutleconstater,letestaméricaindanssonensemblesuitgénéralement
lalogiquedeladécisiondelaCourd’appelfédéraleauCanadaavecuntestdebase
d’évaluationdesconnaissancesd’unepersonnedecompétenceordinairedansle
domainedel’inventionavecunnombredefacteurssecondairesàconsidérerparla
suite.Toutefois,laréférencedansladécisionaméricaineauconceptdecommon
sense,risquederendrelestandardd’inventivitéplusdifficileàatteindreauxÉtats-
Unisqu’auCanada.
Ainsi,encequiconcernelapoursuitededemandesdebrevetsprésentementen
instanceauxÉtats-Unis,ilpourraitêtreplusdifficileàl’avenirdecontournercertaines
objectionsdesexaminateursdanslesrapportsd’examendebrevetspourcause
d’évidence,surtoutsil’inventionestunecombinaisondetechnologiesdéjàconnues.
Similairement,ilestpossiblequelavaliditédeplusieursbrevetsémispuisseêtre
attaquéepourmanqued’inventivitélorsdepoursuitesencontrefaçon.
4.2Europe
LaConventionsurlebreveteuropéenatentéd’harmoniserlesdifférentscritères
d’évaluationdel’inventivitéd’uneinventiondesesdifférentsétatsmembres.Eneffet,
l’article56définitl’activitéinventivecommesuit:
6383U.S.1(1966).7Supra,note6auxpp.17-18.
6
Uneinventionestconsidéréecommeimpliquantuneactivité
inventivesi,pourunhommedumétier,ellenedécoulepasd©une
manièreévidentedel©étatdelatechnique.
8
Cependant,cettedéfinitionvaguearécemmentmenéàdesinterprétations
nettementdifférentesdel’inventivitéd’unemêmeinventiondansdeuxpaysdifférents
membresdelaConvention.L’inventionestuneendoprothèsevasculaire,encore
avecunliencanadien,fabriquéeparlacompagniecanadienneAngiotech
PharmaceuticalsInc.EnGrande-Bretagne,letribunal,dansl’affaireAngiotech
Pharm.,Inc.c.ConorMedSystemsInc.
9,ainvalidéunerevendicationimportantedu
brevetd’Angiotech.Lejoursuivant,unecourhollandaise,dansl’affaireConor
MedSystemsInc.c.AngiotechPharm.,Inc.
10,amaintenulavaliditédumêmebrevet
dansuneaffairedecontrefaçon.Danslesdeuxcas,l’inventivitédubrevetétaitla
questionenlitige.
Dansladécisionanglaiseenpremièreinstance,lejugeavaiténuméréuncertain
nombredequestionsàutiliserpourévaluerl’inventivité:
(a)Whatwastheproblemwhichthepatenteddevelopment
addressed?[…]
(b)Howlonghadthatproblemexisted?
(c)Howsignificantwastheproblemseentobe?[…]
(d)Howwidelyknownwastheproblemandhowmanywerelikelyto
beseekingasolution?[…]
(e)Whatpriorartwouldhavebeenlikelytobeknowntoallormost
ofthosewhowouldhavebeenexpectedtobeinvolvedinfindinga
solution?[…]
(f)Whatothersolutionswereputforwardintheperiodleadingupto
thepublicationofthepatentee©sdevelopment?[…]
(g)Towhatextentweretherefactorswhichwouldhaveheldback
theexploitationofthesolutionevenifitwastechnicallyobvious?[…]
(h)Howwellhasthepatentee©sdevelopmentbeenreceived?Once
theproductorprocesswasputintocommercialoperation,towhat
extentwasitacommercialsuccess?[…]
(i)Towhatextentcanitbeshownthatthewholeormuchofthe
commercialsuccessisduetothetechnicalmeritsofthe
development,i.e.becauseitsolvestheproblem?[…]
Thisliststartswiththebasicquestion,whatwastheproblem?(b),
(c),(d),(e)and(f)arereallyconcernedwiththewiderquestion,why
wastheinventionnotmadeearlier?(g),(h)and(i)areconcerned
withcommercialsuccess.[…]Thereisatemptation,whichwasnot
8http://www.european-patent-office.org/legal/epc/f/ar56.html.9[2007]EWCACiv5(Jacob,L.J.),confirmantladécisionde[2006]EWHC260(Pat)(Pumfrey,J.).10No.258022/HAZA06-261(17janvier,2007).
7
avoidedinthesubmissionsaddressedtomeinthepresentcase,to
turnthislistoffactorsintoachecklist.Idonotfindthisparticularly
helpful,preferringtoidentifythosecollateralmatterswhichlogically
gotowardsfulfillingtheMolnlycketaskoftestingtheexperts©primary
evidence.
11
LetestdeMoInlyckeressemblebeaucoupautest«objectif»deBeloitauCanada:
Underthestatutorycode(whichisfurtherconfirmedinits
completenessbysections74and72)thecriterionfordeciding
whetherornottheclaimedinventioninvolvesaninventivestepis
whollyobjective.Itisanobjectivecriteriondefinedinstatutoryterms,
thatistosaywhetherthestepwasobvioustoapersonskilledinthe
art,havingregardtoanymatterwhichformspartofthestateofthe
artasdefinedinsection2(2).
12
Cettelogiquedeprésenteruntestobjectifaccompagnéd’unesérienonexhaustive
defacteurssembleconcorderavecleraisonnementdelaCourd’appelfédéraleau
Canada.
Parcontre,letribunalhollandais,pourtantrégiparlamêmeConventionsurlebrevet,
utiliseunautreraisonnementpourévaluerl’inventivitéd’uneinvention,soit:
-analysingwhatthestateoftheartwasjustbeforetheinvention;
-establishingtheobjectivetechnicalproblemtobesolved,basedon
the“nearest”artandtheallegedinvention;and
-determiningwhethertheinventionwouldbeobvioustotheaverage
professional,basedonthenearestartandtheobjectivetechnical
problem.
13
Ainsi,letribunalhollandaisintroduitlanécessitéd’évaluerl’inventionparrapportàun
problèmedevantêtrerésolu.Cetaspectdedevoirdéfinirunproblèmeàêtrerésolu
n’existepasaussiexplicitementdanslestestsaméricains,canadiensetanglaismais
estcommundanslajurisprudenceenEuropesurlesquestionsd’inventivité.En
utilisantcetest,letribunalhollandaisestarrivéàuneconclusiontotalementopposée
àcelledutribunalanglaissurl’inventivitéetlavaliditédubrevetencause.Par
conséquent,trouverunfilconducteurdanslesraisonnementsdestribunauxdes
différentesjuridictionsestquasiimpossible.
5.Conclusion
11[2006]EWHC260(Pat)(Pumfrey,J.),auxpar.35-36,
http://www.bailii.org/ew/cases/EWHC/Patents/2006/260.html.
12MolnlyckeABc.Procter&GambleLtd[1994]RPC49,SirDonaldNichollsV-Càlap.112.13Diner,B.C.etal.,«AreviewofobviousnessintheUSandEurope»,dans[Mai2007]PharmaLaw
Focus,IPWorld,BioSupplement,àlap.32.
8
LejugementdelaCourd©appelfédéraledansl©affaireNovopharm,encomparaison
aveclesdécisionsétrangèressurlesujetdel’inventivité,illustrebiencommentil
n’estpasprésentementpossibledetrouverunedéfinitionuniformedel’inventivitéen
matièredebrevets.
Bienqu’ilexistecertainesressemblancesdanslesraisonnementsdestribunaux
internationauxsurlestestsàappliquerpourévaluerl’inventivitéd’uneinvention,une
mêmeinventionpourraitêtreidentifiéecommeétantinventivedansunpays,mais
évidentedansunautre,comptetenudesdifférencesdanslescritèresd’analyse.
Parconséquent,jugeraveccertitudel’inventivitéd’uneinventiond’unpaysàun
autredemeureencoreunexercicequiestloind’êtreévident…
9
ROBIC,ungrouped©avocatsetd©agentsdebrevetsetdemarquesdecommercevouédepuis1892à
laprotectionetàlavalorisationdelapropriétéintellectuelledanstouslesdomaines:brevets,dessins
industrielsetmodèlesutilitaires;marquesdecommerce,marquesdecertificationetappellations
d©origine;droitsd©auteur,propriétélittéraireetartistique,droitsvoisinsetdel©artisteinterprète;
informatique,logicielsetcircuitsintégrés;biotechnologies,pharmaceutiquesetobtentionsvégétales;
secretsdecommerce,know-howetconcurrence;licences,franchisesettransfertsdetechnologies;
commerceélectronique,distributionetdroitdesaffaires;marquage,publicitéetétiquetage;poursuite,
litigeetarbitrage;vérificationdiligenteetaudit.ROBIC,agroupoflawyersandofpatentand
trademarkagentsdedicatedsince1892totheprotectionandthevalorizationofallfieldsofintellectual
property:patents,industrialdesignsandutilitypatents;trademarks,certificationmarksandindications
oforigin;copyrightandentertainmentlaw,artistsandperformers,neighbouringrights;computer,
softwareandintegratedcircuits;biotechnologies,pharmaceuticalsandplantbreeders;tradesecrets,
know-how,competitionandanti-trust;licensing,franchisingandtechnologytransfers;e-commerce,
distributionandbusinesslaw;marketing,publicityandlabelling;prosecutionlitigationandarbitration;
duediligence.
COPYRIGHTER
IDEASLIVEHERE
ILATOUTDEMÊMEFALLUL©INVENTER!
LAMAÎTRISEDESINTANGIBLES
LEGERROBICRICHARD
NOSFENÊTRESGRANDESOUVERTESSURLEMONDEDESAFFAIRES
PATENTER
R
ROBIC
ROBIC+DROIT+AFFAIRES+SCIENCES+ARTS
ROBIC++++
ROBIC+LAW+BUSINESS+SCIENCE+ART
THETRADEMARKERGROUP
TRADEMARKER
VOSIDÉESÀLAPORTÉEDUMONDE,DESAFFAIRESÀLAGRANDEURDELAPLANÈTE
YOURBUSINESSISTHEWORLDOFIDEAS;OURBUSINESSBRINGSYOURIDEASTOTHE
WORLD