Comment transférer la propriété d’une invention au Canada?
COMMENTTRANSFÉRERLAPROPRIÉTÉD’UNEINVENTIONAU
CANADA?
MICHELBÉLANGER*
ROBIC,
SENCRL
A
VOCATS,AGENTSDEBREVETSETDEMARQUES
Commenttransférerlapropriétéd’uneinventionauCanada?Unteltransfertest
habituellementsimple.Toutefois,ledéfautdesatisfaireàuncertainnombrede
conditionspeutavoirdesconséquencesdésagréablesetcoûteuses.
DROITSDEBREVETSSOUSLALOISURLESBREVETSDUCANADA
1
Lorsqu’uneinventionestdestinéeàfairel’objetd’unedemandedebrevetcanadien
et,lecaséchéant,d’unbrevet,lesdroitsdebrevetssontaudépartlapropriétéde
l’inventeur.
Danscertainscas,l’inventeurpeutêtretenudecédersesdroitsdebrevetsàson
employeur(parexempledanslecasd’uninventeur-employé
1)ouàSaMajesté(par
exempledanslecasdesinventionsdefonctionnairesfédéraux
2oudesinventions
liéesauxinstrumentsetauxmunitionsdeguerreréaliséesparunmembrede
l’administrationpubliquefédérale
3).Dansd’autrescas,l’inventeurpeutsouhaiter
cédersesdroitsàuntiers.
Poureffectueruntransfertdedroitsdebrevets,ilfautqueletransfertsoit1)consigné
aumoyend’undocumentécrit
4,saufdanslecasdesexceptionsprévuesparles
modificationsauxrèglessurlesbrevetsdu2juin2007,2)enregistréauprèsdu
BureaudesbrevetsduCanada
5.Letransfertdedroitsdebrevetspeutêtretotalou
partiel.
6
©CIPS,2010.*DeROBIC,SENCRL,uncabinetmultidisciplinaired’avocats,d’agentsdebrevetsetd’agentsde
marquesdecommerce.Publiéà(Hiver2010),24:34Chimiste22-23.Publication060.018F.
1Bélangeretal.«Àquiappartientuneinventionréaliséeparunemployé»,Chimiste,Vol.24,no.3,
pp19-23.2Loisurlesinventionsdesfonctionnaires(L.R.C.,1985,ch.P-32).
3Article20(1)delaLoisurlesbrevets.4Article49(1)delaLoisurlesbrevets«Unbrevetpeutêtreconcédéàtoutepersonneàquiun
inventeur,ayantauxtermesdelaprésenteloidroitd’obtenirunbrevet,acédéparécritouléguépar
sonderniertestamentsondroitdel’obtenir.Enl’absenced’unetellecessionoud’untellegs,le
brevetpeutêtreconcédéauxreprésentantspersonnelsdelasuccessiond’uninventeurdécédé.»
5Article50(2)delaLoisurlesbrevets«Toutecessiondebrevetettoutactedeconcessionou
2
RÉDACTIONDUDOCUMENTÉCRIT
Cedocumentécritdoitcomporterlescaractéristiquessuivantes:
·l’identificationdesnometadressedeceluiquipossèdedesdroitsdebrevets
(lecédant);
·l’identificationdesnometadressedeceluiquiacquiertdesdroitsdebrevets
ducédant(lecessionnaire);
·l’identificationsuffisantedel’invention(parexempletitredel’invention,numéro
delademandedebrevetoudubrevet);
·lasignatureducédant(silecédantestunepersonnephysique)oula
signatured’unfondédepouvoirducédantavecmentiondesaqualité(sile
cédantestunepersonnemorale,parexempleunesociété),etladate
d’exécution;
·lasignatured’untémoin.
Enoutre,ilfautprévoirdesconditionsassurantl’extensiondesdroitsdebrevetslors,
parexemple,d’éventuellessuitesd’unedemandedebrevet(i.e.demandes
régulières,divisionnaires,PCT,entréesenphasenationale,etc.).Ilestaussi
possibledeprévoirlarédactiond’unecessiondite«universelle»parlaquelletousles
droitsdebrevetsrelatifsàuneinventionsonttransférésàuncessionnaire,laquelle
cessionuniversellepourraêtreutiliséetantauCanadaqu’àl’étranger.Ilesttoutefois
ànoterqu’àl’étranger,desconditionspeuvents’ajouter,tellesquelatraductiondans
lalanguedupays,l’enregistrementnotarié,lalégalisationauprèsd’unconsulat,etc.
Ledocumentécritlepluscommunpourtransférerdesdroitsdebrevetsestun
documentdecession.Ilexisted’autresdocumentsécritsparlesquelsl’identitéd’un
titulaired’unedemandedebrevetoud’unbrevetpeutêtretransféréeoumodifiée.
Parexemple,ilpeuts’agird’untestament,d’unactejudiciaire,d’uncontratdefusion,
detransfertd’actifoudeconsolidation,etc.LeBureaudesbrevetsduCanada
énumère,auchapitre6duRecueildesPratiquesduBureaudesBrevets
7unelongue
listenonlimitativedediversdocumentsécritsacceptables.Cerecueilestdisponible
enlignesurlesitedel’OfficedelapropriétéintellectuelleduCanada
8.
translatifdudroitexclusifd’exécuteretd’exploiterl’inventionbrevetéepartoutauCanadaetde
concéderunteldroitàdestierssontenregistrésauBureaudesbrevetsseloncequelecommissaire
établit.»6Article50(1)delaLoisurlesbrevets«Toutbrevetdélivrépouruneinventionestcessibleendroit,
soitpourlatotalité,soitpourunepartiedel’intérêt,aumoyend’unacteparécrit.»
7OfficedelapropriétéintellectuelleduCanada,RecueildesPratiquesduBureaudesbrevets,
Édition1998(miseàjourdécembre2009),chapitre6.
8www.cipo.ic.gc.ca
3
Pourrédigerundocumentécritvisantletransfertdesdroitsdebrevets,ilest
recommandéderecourirauxservicesd’unavocatspécialiséquiposeraendes
termesclairslesconditionsdutransfert.
ENREGISTREMENTDUDOCUMENTÉCRIT
Selonl’article50(2)delaLoisurlesbrevets,undocumentécritdoitêtreenregistréet
unetaxed’enregistrementdoitêtrepayéeauprèsduBureaudesbrevetsduCanada
pourêtreofficiellementreconnu.LeBureaudesbrevetsduCanadaémettraalorsun
certificatd’enregistrement.
Ilexisteuneexceptionàl’obligationd’enregistrement.Le2juin2007,le
gouvernementaabrogélarègle37desRèglessurlesbrevetssanspourautant
considérerl’impactd’unetelleabrogationvis-à-visdesarticlesetdesrèglesrestants.
Doncdepuiscettedate,undemandeur
quiaacquisdesdroitsdebrevetsavantle
dépôtd’unedemanderégulièredebrevetauCanadaouledépôtd’unedemande
internationaleultérieurementtransforméenuneentréeenphasenationale
canadiennepeutsoumettreunesimpledéclarationdesesdroitsdebrevets.Par
contre,toutdocumentécritsubséquentdoittoujoursêtreenregistré.Deplus,ilestà
noterquemalgrél’abrogationdelarègle37,laLoisurlesbrevetscontinued’exiger
l’enregistrementdesdocumentsécritsvisantdesdroitsdebrevets.Enconséquence,
ilestrecommandé,parprincipedeprécaution,decontinueràenregistrertous
documentsécritsrelatifsàdesdroitsdebrevets.
CHANGEMENTDENOMDUTITULAIRE
Deplus,lorsquesurvientunchangementdanslenomd’untitulaired’unedemande
debrevetoud’unbrevet,ilfautenregistrerunecopiedelapreuvedecechangement
denomauprèsduBureaudesbrevetsafind’assurerl’intégritédelachaînede
titularité,etbienentendupayerlataxed’enregistrement.Parexemple,un
changementderaisonsocialed’untitulaireseraeffectuéenenregistrantunecopie
d’unepreuveémiseparl’autoritéquiapermiscechangementdenom.Lachaînede
titularitéestenfaitl’enchaînementdesdocumentsenregistrésquipermetdesuivre
dansletempsl’identitédestitulairesd’unedemandedebrevetoud’unbrevet.
Lepublicaledroitdeconnaîtrel’identitéd’undemandeurdebrevetoud’untitulaire
debrevet.Ilestimportantdemainteniràjourlachaînedetitularitéd’unedemande
debrevetoud’unbrevetd’invention.
CONSEQUENCESDENEPASENREGISTRERLEDOCUMENTÉCRITAUPRÈS
DUBUREAUDESBREVETSDUCANADA
4
Parmilesconséquencesdenepasenregistrerundocumentécritdetransfert,
notonsparexemple:
·l’impossibilitépourlecessionnaired’intervenirdanslapoursuitedela
demande,des’opposerauretraitd’unedemandedebrevet
9,depayerdes
taxes;
·l’impossibilitépourlecessionnairedepoursuivrepourcontrefaçondubrevet
tantquel’enregistrementensafaveurn’estpasenregistré
10;
·lanullitéd’unecessionantérieurequin’estpasenregistréevis-à-visd’une
cessionsubséquentequiestenregistréeauprèsduBureaudesbrevets
11;
·lesprocéduresqu’ilfautengageràlaCourFédéraleduCanadapourmodifier
leregistresontcoûteuses.
AVANTAGESD’ENREGISTRERLEDOCUMENTÉCRITAUPRÈSDUBUREAU
DESBREVETSDUCANADA
Parmilesavantagesàenregistrerundocumentécritdetransfert,notonspar
exemple:
·lapossibilitépourlecessionnaired’intervenirdanslapoursuitedela
demande,des’opposerauretraitd’unedemandedebrevet
9ouencorede
payerdestaxes;
·lapossibilitédepoursuivrepourcontrefaçon;
·lapréventiondel’enregistrementd’undocumentdecessionultérieureet
illégitimeenfaveurd’untiersainsiquedeprocéduresjudiciairesàlaCour
Fédéralepourobtenirréparation.
Ilestdoncsouhaitabledefairediligencepourconsigneretenregistrerundocument
écritdetransfertdedroitsdebrevetsauprèsduBureaudesbrevetsduCanada.En
outre,celapeuts’avérerunélémentimportantlorsdediscussionsdetransfertsde
technologie,deventedesactifsd’unesociété,etc.
9Article49(2)delaLoisurlesbrevets«Siledemandeurd’unbreveta,aprèsledépôtdesa
demande,cédésondroitd’obtenirlebrevet,ous’ila,avantouaprèsledépôtdecelle-ci,cédépar
écrittoutoupartiedesondroitdepropriétésurl’invention,oudesonintérêtdansl’invention,le
cessionnairepeutfaireenregistrercettecessionauBureaudesbrevets,enlaformefixéeparle
commissaire;aucunedemandedebrevetnepeutdèslorsêtreretiréesansleconsentementécritde
cecessionnaire.»
10Décisiondelacourdel’Échiquierdansl’affaireUnionCarbideCanadaLtd.c.Trans-Canadian
FeedsLtd.(1965),49C.P.R.7.
11Article51delaLoisurlesbrevets«Toutecessionenvertudesarticles49ou50estnulleetde
nuleffetàl’égardd’uncessionnairesubséquent,àmoinsquel’actedecessionn’aitétéenregistré,
auxtermesdecesarticles,avantl’enregistrementdel’actesurlequelcecessionnairesubséquent
fondesaréclamation.»
5
ROBIC,ungrouped’avocatsetd’agentsdebrevetsetdemarquesdecommerce
vouédepuis1892àlaprotectionetàlavalorisationdelapropriétéintellectuelledans
touslesdomaines:brevets,dessinsindustrielsetmodèlesutilitaires;marquesde
commerce,marquesdecertificationetappellationsd’origine;droitsd’auteur,
propriétélittéraireetartistique,droitsvoisinsetdel’artisteinterprète;informatique,
logicielsetcircuitsintégrés;biotechnologies,pharmaceutiquesetobtentions
végétales;secretsdecommerce,know-howetconcurrence;licences,franchiseset
transfertsdetechnologies;commerceélectronique,distributionetdroitdesaffaires;
marquage,publicitéetétiquetage;poursuite,litigeetarbitrage;vérificationdiligenteet
audit.ROBIC,agroupoflawyersandofpatentandtrademarkagentsdedicated
since1892totheprotectionandthevalorizationofallfieldsofintellectualproperty:
patents,industrialdesignsandutilitypatents;trademarks,certificationmarksand
indicationsoforigin;copyrightandentertainmentlaw,artistsandperformers,
neighbouringrights;computer,softwareandintegratedcircuits;biotechnologies,
pharmaceuticalsandplantbreeders;tradesecrets,know-how,competitionandanti-
trust;licensing,franchisingandtechnologytransfers;e-commerce,distributionand
businesslaw;marketing,publicityandlabelling;prosecutionlitigationandarbitration;
duediligence.
COPYRIGHTER
IDEASLIVEHERE
ILATOUTDEMÊMEFALLUL’INVENTER!
LAMAÎTRISEDESINTANGIBLES
LEGERROBICRICHARD
NOSFENÊTRESGRANDESOUVERTESSURLEMONDEDESAFFAIRES
PATENTER
R
ROBIC
ROBIC+DROIT+AFFAIRES+SCIENCES+ARTS
ROBIC++++
ROBIC+LAW+BUSINESS+SCIENCE+ART
THETRADEMARKERGROUP
TRADEMARKER
VOSIDÉESÀLAPORTÉEDUMONDE,DESAFFAIRESÀLAGRANDEURDELA
PLANÈTE
YOURBUSINESSISTHEWORLDOFIDEAS;OURBUSINESSBRINGSYOUR
IDEASTOTHEWORLD
MarquesdecommercedeROBIC,
SENCRL(«ROBIC»)