Ce que vous ne savez pas sur Mario Bros. et les droits d’auteurs
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
CEQUEVOUSNESAVEZPASSURMARIOBROS.ETLESDROITS
D’AUTEURS
J
EAN-FRANÇOISJOURNAULTETJEAN-SÉBASTIENRODRIGUEZ-PAQUETTE*
ROBIC,SENCRL
A
VOCATS,AGENTSDEBREVETSETDEMARQUESDECOMMERCE
Ilestaujourd’huidifficilederemettreenquestionlecaractèreartistiquedesjeux
vidéo.Mélanged’œuvresaudiovisuellesetdeprouessestechnologiques,lejeu
vidéocontemporainsedistinguedusimpleprogrammed’ordinateurets’affirmeplus
quejamaisentantqu’œuvreartistiqueàpartentière.Or,enraisonducaractère
complexeettransdisciplinairedecemédium,ilpeuts’avérerdifficiled’enqualifierla
nature,d’unpointdevuededroitd’auteur.
Àcepropos,l’Organisationmondialedepropriétéintellectuelle(OMPI)publiaitcet
étéuneanalysecomparativedesdifférentesapprochesnationalesrelativementàla
déterminationdustatutlégaldujeuvidéo.Danscedocument,l’OMPIexaminela
législationd’unevingtainedepays,dontleCanada,afindemettreenlumièreles
distinctionslégislativesrelativementàlaqualificationdel’œuvreetàladétermination
del’identitédutitulairedesdroitsd’auteur.
L’étudecomplètedel’OMPIestaccessibleenligne:
http://www.wipo.int/export/sites/www/copyright/en/activities/pdf/comparative_analysis
_on_video_games.pdf.
ÉtatdelasituationauCanada
AuCanada,lacaractérisationdujeuvidéoenvertudelaLoisurledroitd’auteurne
faitpasconsensus.Eneffet,puisquelestribunauxnesesontpasprononcésde
façondéfinitivesurlaquestion,c’estauxauteursetauxpraticiensqu’ilrevientde
proposerdesinterprétations.
D’emblée,ilapparaîtévidentquelesjeuxvidéopeuventêtrequalifiésde«
programmesd’ordinateur»enraisondufaitqu’ilsontpourfinalité«[d’]êtreutilisé[s]
directementouindirectementdansunordinateurenvued’unrésultatparticulier».
©CIPS,2013.*DeROBIC,
S.E.N.C.R.L.,uncabinetmultidisciplinaired’avocatsetd’agentsdebrevetsetdemarques
decommerce.PubliédansleBulletinHiver2013(vol.17no3)ducabinet.Publication068.168F.
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
2
Envertudecettequalification,c’estlecodesourcedesjeuxvidéoquiseraitprotégé.
Defait,ilseraitalorsinclusdanslacatégorie«œuvreslittéraires»delaLoi.
Or,cetteinterprétationn’offrequ’uneprotectionpartielleauxcréateurs.Eneffet,les
jeuxvidéosont,parleurnaturebiendifférentsdesprogrammesd’ordinateur
fonctionnelstelsqu’unlogicieldetraitementdetexte,puisqu’ilsconstituent
égalementunamalgamed’œuvresdiverses.Ainsi,outrelecodesource,plusieurs
autresélémentsprésentsdansunjeuvidéopourraientbénéficierd’uneprotectionvia
ledroitd’auteur.Pensonsnotammentàlamusique,auxséquences
cinématographiques,auxpersonnages,àlatramenarrativeetauxinterfaces
utilisateurs.
D’ailleurs,dansl’affaireNintendoofAmericaInc.c.CamericaCorp,(1991)34C.P.R.
(3d)193,laCourindiquaitqu’ilétaitcertainementplausiblequelaLoioffreune
protectionpourlesélémentsaudiovisuelsd’unjeuvidéo,maisquelesarguments
allantàl’encontredecetteconceptionétaientégalementdéfendables.Elleadonc
déclaréquecelaconstituaitunequestionsérieusedevantêtretranchéeauprocès
[Louis-PierreGravelleetJean-FrançoisJOURNAULT,«Protectiondesjeuxvidéo:
Lapropriétéintellectuelleenmodemultijoueur»,Développementsrécentsen
propriétéintellectuelle,2012,p.421].
Enplusd’êtreéventuellementprotégésdefaçonindividuelle[Dansl’arrêtRe:Sonne
c.FédérationdesassociationsdepropriétairesdecinémaduCanada,laCour
suprêmementionnaitquel’inclusiond’unenregistrementexistantd’uneprestation
musicaleàuneœuvrecinématographiqueavaitpoureffetdefaireentrercette
prestationdanslaportéeduterme«bandesonore».Ilresteàdéterminersicette
interprétationpourraitêtretransposéeenmatièredejeuvidéo],lesdifférents
élémentsconstituantunjeuvidéopourraientaussiêtreprotégésentantque«
compilation».Eneffet,laLoidéfinitleterme«compilation»commeétant«les
œuvresrésultantduchoixoudel’arrangementdetoutoupartied’œuvreslittéraires,
dramatiques,musicalesouartistiquesoudedonnées»;unedéfinitionquisiedfort
bienàlaréalitédujeuvidéo.
Encequiconcernel’identitédutitulairedudroitd’auteur,deuxinterprétations
cohabitentactuellement.D’unepart,lorsquel’œuvreestréaliséeparuneéquipe
multidisciplinaire,ellepourraitêtrequalifiéed’«œuvrecrééeencollaboration»;soit
une«œuvreexécutéeparlacollaborationdedeuxouplusieursauteursetdans
laquellelapartcrééeparl’unn’estpasdistinctedecellecrééeparl’autreoules
autres».
Enrevanche,danslamesureoulejeuenquestionauraitétécrééparuneéquipe
compartimentée,ilpourraitplutôtêtrequalifiéde«recueil»,termecomprenant«
touteœuvrecomposée,enpartiesdistinctes,pardifférentsauteursoudanslaquelle
sontincorporéesdesœuvresoupartiesd’œuvresd’auteursdifférents».Cependant,
enraisondufaitquelesélémentsdistinctsincorporésdanslejeuvidéosont
nécessairementréunisdanssoncodesource,certainsavancentquecette
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
3
classificationnedevraitpastrouverapplication[WIPO,TheLegalStatusofVideo
Games:ComparativeAnalysisinNationalApproches,2013,par.54].
Finalement,lesjeuxvidéoétantparessenceinteractifs,certainsauteurssesont
égalementpenchéssurlacontributiondujoueuretsurlaprotectiondontpourrait
bénéficierlecontenugénéréparcelui-ci.
Pouruneanalysedétailléedelaquestion,mentionnonsquelesavocatsLouis-Pierre
GravelleetJean-FrançoisJournaultducabinetROBICS.E.N.C.R.L.ontpubliéen
2012untexteexhaustifintitulé«Protectiondesjeuxvidéo:lapropriétéintellectuelle
enmodemultijoueur».Danscetexteaccessibleenligne
http:/.com/admin/pdf/1069/421F-LPG-2012.pdf,lesauteurss’intéressentaux
différentsélémentsdesjeuxvidéoprotégeablesendroitcanadien;tantenvertudu
droitd’auteuretdesmarquesdecommercequedesbrevetsetdesdessins
industriels.
ROBIC,ungrouped’avocatsetd’agentsdebrevetsetdemarquesdecommerce
vouédepuis1892àlaprotectionetàlavalorisationdelapropriétéintellectuelledans
touslesdomaines:brevets,dessinsindustrielsetmodèlesutilitaires;marquesde
commerce,marquesdecertificationetappellationsd’origine;droitsd’auteur,
propriétélittéraireetartistique,droitsvoisinsetdel’artisteinterprète;informatique,
logicielsetcircuitsintégrés;biotechnologies,pharmaceutiquesetobtentions
végétales;secretsdecommerce,know-howetconcurrence;licences,franchiseset
transfertsdetechnologies;commerceélectronique,distributionetdroitdesaffaires;
marquage,publicitéetétiquetage;poursuite,litigeetarbitrage;vérificationdiligente
etaudit.ROBIC,agroupoflawyersandofpatentandtrademarkagentsdedicated
since1892totheprotectionandthevalorizationofallfieldsofintellectualproperty:
patents,industrialdesignsandutilitypatents;trademarks,certificationmarksand
indicationsoforigin;copyrightandentertainmentlaw,artistsandperformers,
neighbouringrights;computer,softwareandintegratedcircuits;biotechnologies,
pharmaceuticalsandplantbreeders;tradesecrets,know-how,competitionandanti-
trust;licensing,franchisingandtechnologytransfers;e-commerce,distributionand
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874QUÉBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925
Québec(Québec)CanadaG1V0B9
Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
4
businesslaw;marketing,publicityandlabelling;prosecutionlitigationandarbitration;
duediligence.
COPYRIGHTER
IDEASLIVEHERE
ILATOUTDEMÊMEFALLUL’INVENTER!
LAMAÎTRISEDESINTANGIBLES
LEGERROBICRICHARD
NOSFENÊTRESGRANDESOUVERTESSURLEMONDEDESAFFAIRES
PATENTER
R
ROBIC
ROBIC+DROIT+AFFAIRES+SCIENCES+ARTS
ROBIC++++
ROBIC+LAW+BUSINESS+SCIENCE+ART
THETRADEMARKERGROUP
TRADEMARKER
VOSIDÉESÀLAPORTÉEDUMONDE,DESAFFAIRESÀLAGRANDEURDELA
PLANÈTE
YOURBUSINESSISTHEWORLDOFIDEAS;OURBUSINESSBRINGSYOUR
IDEASTOTHEWORLD
MarquesdecommercedeROBIC,
SENCRL(«ROBIC»)