Cahiers de Propriété Intellectuelle – Présentation Octobre 2016, vol 28 n.3
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria
BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Télec.:+1514845-7874
QUÉBEC2875,boulevardLaurier
ÉdificeLeDelta3–Bureau700
Québec(Québec)CanadaG1V2M2
Tél.:+1418653-1888Télec.:+1418653-0006
CAHIERSDEPROPRIÉTÉINTELLECTUELLE
PRÉSENTATION
Octobre2016,vol28n
o3
LAURENTCARRIÈRE*
ROBIC,S.E.N.C.R.L.
A
VOCATS,AGENTSDEBREVETSETDEMARQUESDECOMMERCE
Lorsqu’unepartieaccuseuneautrepartied’êtredemauvaisefoi,
elledoits’attendreàcequesapropreconduitefassel’objetd’un
examenattentif.Parfois,cetexamendonnedesrésultats
inattendusetnondésirés.—BeamSuntoryInccDomainesPinnacleInc,2016CAF212
(CAF;2016-08-31)lejugePelletieraupara51.
Leromanestunefiction.Nousnepartageonsquelafiction,c’est-
à-direl’échodurêve.
—FedericoNardoetPierreMakyo,Leventdeskhazars–tome
1(Grenoble,Glénat,2012)àlap11[MarcSoferenconférence
depresse].
Jeneferaispasmesfilmscommeilssonttournés.
—
Jean-PaulDubois,[2016-08-2813h22]«CultureClub»Ici
Radio-CanadaPremière.
Un85
enuméro!
Contenu
Detouslesgoûtsdanscenumérod’octobre2016quelesmalheursdelarédaction–
l’étéétaitbeauetarenduamnésiquecertainsauteursquantauxdatesdetombée,
sinonmêmequantàunecontributionpromise–quevouslirezsansdouteen
novembre!
©CIPS,2016.*RédacteurenchefdesCPI,avocatetagentdemarquesdecommerce,LaurentCarrièreestl’undes
associésprincipauxdeROBIC,
S.E.N.C.R.L.,uncabinetmultidisciplinaired’avocatsd’agentsdebrevets
etdemarques.Publiéà(Octobre2016),28:3Cahiersdepropriétéintellectuelle.Publication276.101.
Maisdequoitraitecenuméro?
·Droitdesmarquescanadien:souslaformed’unrepas,unarticle1surcequiconstitue
l’emploi«statutaire»d’unemarquedecommercepardesmenusderestaurant;
·Droitdesmarquesinternational:unarticle
2surlenantissementcommercialdes
marquessouslerégimedel’OHADA3;
·Droitdesbrevets:uneréflexion4surlenouveauprivilège5desagentsdebrevetsetde
marquesdecommerce:est-cequeladonneestvraimentchangée?
·Droitdel’étrange
6:unarticle7divertissantportantsurl’incidencedesfantômes8endroit
descontratsetenresponsabilitécivile9;
·Droitsd’auteur:unarticle10surlaprotectiondujeuvidéoquiabordesaclassification
lacunaire,saprotectionparfoisnébuleuseetlesdéfisquidébordentducadredela
propriétéintellectuelle
11;
·Droitdelapropriétéintellectuelle:unarticle12quianalyselesjeuxd’interactionentrele
droitinternationaleteuropéendansledomaineeninsistantsurlacontextualisationdes
pluralismesjuridiques;
·Droitdelaconcurrence:unecapsule
13surladécisiondelaCoursuprêmeduCanada
dansl’affaireTervita14oul’occasionmanquée(libéralismeéconomiqueetpoursuitede
1ThomasGagnon-vanLeeuwen,alorsavocatchezROBIC,S.E.N.C.R.L.,uncabinetmultidisciplinaire
d’avocatsetd’agentsdebrevetsetdemarquesdecommerce.
2NadineJosianeBakamTitgoum,assistante–FSJP,UniversitédeDouala-Cameroun.3L’OHADAestl’Organisationpourl’HarmonisationenAfriqueduDroitdesAffairesdontletraitéaété
signéàPort-Louis(IleMaurice)le17octobre1993enmargedusommetdelaFrancophonie.
4AlainDumontetMitchellLeibovitch,tousdeuxducabinetGoudreauGageDubuc,S.E.N.C.R.L.5Loino1surlepland’actionéconomiquede2015,LC2015,c36,art54(pourlesbrevets)etart66.6OnsongeraiciauxcomicsWolff&Byrd,CounselorsoftheMacabre(depuisSupernaturalLaw)de
BattonLash(SanDiegoCA,ExhibitAPress)crééen1979etpubliéde1983à1997dansleThe
NationalLawJournaldevenuenfrançaisLesavocatsdusurnaturel(Paris,FluideGlacial).
7MichaelShorttdeFaskenMartineauDuMoulin.8Commeoctobreestlemoisdel’Halloween,lesujetvenaitàpointnomméetfaisaitéchoàunarticle
deLaurenceBich-Carrière«Communicationspirituelleetdroitd’auteur:àquilesdroitsd’uneœuvre
littérairedictéedepuisl’au-delà?»(2007)19:3Cahiersdepropriétéintellectuelle775.Ets’ilyaun
sujetquirelèvedel’intangible,c’estbienceluidesfantômes!
9Etdontletitre«L’espritdeslois»faitautantréférenceàMontesquieuDel’espritdeslois(Barillot,
Genève,1758)qu’àGreg,L’espritd’Éloi,sérieAchilletalon(Paris,Dargaud,1980).
10Jean-PhilippeSavoie,étudiantàlaFacultédedroitdel’UniversitéLaval.11«ThankyouMario!Butourprincessisinanothercastle!»pourraitdireToadlechampignon
anthropomorphiquedansSuperMarioBros(Kyoto,NES,1985)ou,pournepastropme«dater»par
mescitations:«NothingisTrue,EverythingisPermitted».diraitHasan-iSabbâh,levieuxdela
montagnedansAssasin’sCreed1(Montréal,Ubisoft,2007).
12Jean-SylvestreBergé,professeuràl’UniversitédeLyon(JeanMoulin-Lyon3).13MistraleGoudreauetJenniferQuaid,toutesdeuxprofesseuresàlasectiondedroitcivilde
l’Universitéd’Ottawa.
14Canada(Commissairedelaconcurrence)cTervitaCorp,2015CSC3(2015-01-22).
l’efficacitééconomiqueetlaremiseenquestiondumaintiend’unsystèmequirenforce
ladistributionlargementinégaledupouvoiréconomique);
·Droitdudessinindustriel:unecapsule
15surl’affaireAFXLicensing16.
Etleperlier,encoreunefoisdesconcrétionscalcairesabondantesetdetoutesformes
(ronde,semi-ronde,bouton,goutte,ovale,poire,baroqueetbaguée),d’excellenteà
faiblebrillance.Alors,pourceslarmesd’Aphrodite,cellesentenduesetcelleslues,
cellesdecorrecteurs,detraductionetderétro-traduction.
Entendu(généralementdansdessallesdepratique…)
·Rentrerdansle«vide»dusujetplutôtquevif…17;
·A:No,Noorismyfirstname.Itmeans«light».It’saquitecommonfirstnamein
Lebanon.B:Oh.AreyouCatholicorIsis?
18;
·L’intentiondu«franchieur»plutôtquefranchiseur;
·Silence!Silence!Oujefaiséjaculerlasalle
19;
·Pourpartagerlesproduitsdelaviande,euhdelavente20;
·AvocatA:Lesnégociationsquiont«échappé»,AvocatBdepoursuivre:les
négociationsqui«sesontéchappées»plutôtqueontacchopé
21;
·Leforum«noncommode»plutôtquenonconveniens22;
·Lasituationd’«esclaveéconomique»plutôtqu’enclaveéconomique;
·Monconfrèrefaitune«hélice»plutôtqu’ellipse
23;
15GenevièveHallé-Désilets,avocatechezROBIC,S.E.N.C.R.L.,uncabinetmultidisciplinaired’avocats
etd’agentsdebrevetsetdemarquesdecommerce.
16AFXLicensingCorporationvHJCAmericaInc2016CF435(2016-04-22).17Sansdouteenrapportavecl’incommensurablevacuitédel’être!Brefleśūnyatā,boudhiste18SeprésenteaussisouslaformeNuretNour.ÀnepasconfondreavecNoorquiestégalementun
prénomenvoguedanslaBelgiqueflamande.Voir«An-Noor»(Lalumière),la24esourateduCoran
etleKoh-i-Noor(montagnedelumière),grosdiamantmontésurlacouronneroyalebritannique.Etil
n’étaitpasquestionicidel’InternationalSecretIntelligenceServiceàlaquelleappartientSterlingArcher
delaséried’animationéponymecrééeparAdamReedpourleréseauFX.Ànoterquel’actualitéa
rejointcelle-ci:RossMiller,«ThisishowFX’s’Archer’willdroptheISISnameinitsseasonsixpremiere»
[2014-10-12]TheVerge;enligne:
19Quandj’essaied’imposermonphysique,ActeII,sc2;enligne:
20Perledelasalle2.07dupalaisdejusticedeMontréal,unejournéedeCarême…21Toujoursensalle2.07etdanslemêmedossier!22Oumonsieurlejugeestbougon?23ÀnepasconfondreavecPatrickSénécal,Aliss(Montréal,Aire,2000)ouavecLewisCarroll
(pseudonymedeCharlesL.Dogson),Alice’sAdventuresinWonderland(Londres,Macmillan,1865).
·Ilva«pendre»uneprocédureplutôtqueprendremaisilyadeforteschancesqu’illa
perde24;
·«LePontViaum’aappelé»,«LePont»est-celeprénom?
25
Saineslecturesettypos
Detoutcela,onretiendra:
Hâtez-vouslentement,etsansperdrecourage,
Vingtfoissurlemétierremettezvotreouvrage,
Polissez-lesanscesse,etlerepolissez,
Ajoutezquelquefois,etsouventeffacez.
26
Ludansjugements,procédures,mémoiresetlettres:
·Chercon–changerdeligne–frère27;
·Lapreuvepermetdeconcluretoutàlafoisquelesmarquesencausecréentdela
contusionetqu’ellesn’encréentpas
28;
·Jeconsidèrequesontémoignageétaitutileetgénéralementclair(saufencequiatrait
auxaccents–«WestVirginian»,et,danslecasdeM.Farrow,«Australian»–ona
rappeléàlaCour[
TRADUCTION]qu’«unemêmelanguenoussépare»)29;
24Est-cequec’estcequefaitceluiquifaitrejetersommairementlademandedel’autre(art51ncpc)?
Uneexpositionpubliquedelaprocéduretrainéesuruneclaieautourd’unPalaisdejustice?Hanged,
drawnandquartered?Àtitred’information,lesexégètesdecemodedesuspensiondistinguentla
pendaisonavecchuteetsanschute,complèteetincomplète.Mieuxvaut(re)lireMauricedeBevere
(Morris)etAntoineRaymond(Vicq),Lacordedupenduetautreshistoires,sérieLuckyLuke(Paris,
Dargaud,1982),DidierSavard,Lamaisondupendu,sérieDickHérisson(Paris,Dargaud,1988),Hervé
Tanquerelle,Laballadedupetitpendu,collPattedemouche(Paris,L’Association,1998)ouAriel
PélapratetElenaVieillard,Edgaroulestribulationsd’unpendu(Paris,AuxforgesdeVulcain,2014).
25Jean-FrançoisParadis,chroniqueurroutierà[2016-06-23,07:33]Gravellematin,IciRadio-Canada
Première.Laprosopopéeoupersonnification(faireparlerleschoses)aupetitdéjeunercelapeutfaire
tiqueretencouragesoitunerelecturedeCaton(CatherineLamontagne-Drolet,dite)etIris(Iris
Boudreau,dite),Lalistedeschosesquiexistent(Montréal,LaPastèque,2013),soituneré-écoutede
Louis-PhilippeGingrasRoulerdansl’noir(LaFabriqueculturelle)quiparledesontoaster,soitencore
unrevisionnementdeJerryRies(réalisateur),TheBraveLittleToaster(LosAngeles,HyperionPictures,
1987)adaptédelanouvelledeThomasM.Dish,«TheBraveLittleToaster:ABedtimeStoryforSmall
Appliances»[Août1980]TheMagazineofFantasyandScienceFiction(quin’étaitpas,àl’origine,un
contepourenfantsmaisplutôtunesatiresociétale).
26NicolasBoileau(1636-1711),L’Artpoëtique(Paris,DenysThierry,1674),Chantpremier,para2.27Toutevéritén’estpasbonneàdire/dicteretvioleraitsansdoutelecodedéontologiedetoutesles
professions(ycomprisleprojetdel’InstitutdelapropriétéintellectuelleduCanada).
28KamsutInccJaymeiEnterprisesInc,2010COMC196(Registraire;2010-11-22)A.P.Flewellingau
para74.
29SNFInccCibaSpecialtyChemicalsWaterTreatmentsLimited,2015CF997(CF;20/15-08-24)le
jugePhelanaupara77(Iconsiderhisevidencetobehelpfulandgenerallyclear(exceptfortheaccents
–WestVirginian,andinFarrow’scase,Australian–theCourtwasremindedthatweare“dividedbya
commonlanguage”.).
·Maisvoilàquelaclaused’indexationcomporteuneastérix30avecrenvoienbasdepage
oùsonténoncéeslesformulesd’indexation.Oronretrouvecerenvoidansl’exemplaire
dubailquedétiennentlespropriétairesmaisrienau-delàdel’astérixdansl’exemplaire
quelalocataire,sanscriergare,adéposéaucoursdel’instructiondel’affaire.Lepremier
juge,perplexequantàcetteapparentecontradictionentrelesdeuxexemplairesdubail
ainsiquequantaufaitquelespropriétairesn’ontjamaisadresséderéclamationdepuis
1978jusqu’àl983,autoriselapreuveoraledel’intentiondesparties
31;
·Lorsdecetterencontre,ladéfenderessearéponduauxquestionsnotéesetaffirmeavoir
montréàlademanderesseBuiesMainguyl’ordredujourdelaréuniondu26surlequel
ladéfenderesseafaitdesastérix,àcôtédespointsprincipauxdiscutéssoitlestaches
surlecrépiàl’égarddesquellesunbudgetde3000$étaitrequisàdesfinsd’expertise
etausujetdelaprésencedeschiens
32;
·[1]LaCourestsaisied’unerequêteàmultiplesobjets[…]ParcesMotifs,LaCour:[125]
ACCUEILLEtrèspartiellementlarequête,sansfrais33;
·«Lecontratproduiraalorstousses«efforts»plutôtque«effets»);
·CommentjustifieruntextesurMicrosoftworld?34;
·Danssonarrêt,laCourd’appel,«informant»laCoursupérieureplutôtqueinfirmant35;
·Ladénonciationnecréepasde«rien»dedroitplutôtquelien;
·Laformationsurles«vases»dedépôtplutôtquebasesdedépôt
36;
·«Drafting»ofAppealFactumestdevenuRaftingofAppealFactum37;
·Iln’yaaucuneindicationque[lesactivitésdenotrecliente]constitue[nt]unesource
d’inconvénientsanormauxcausantunétatdegènesuffisammentimportantpourcauser
desproblèmesdesantédanslapopulationvivantàl’intérieurdupérimètredel’action
collective
38;
·Tousles«inférieurs»plutôtquetouslesingénieurs39;
30AstérixleGauloisdelasériecrééen1959parAlbertUderzoetdeRenéGoscinnyouastérisque,le
symboleàusagetypographique,linguistique,informatique,mathématiqueetautredontleclavier
téléphonique.
31PerryPrintingLtdcGoldberg,1992CanLII2974(QCCA;1992-03-30)lejugeVallerandaupara4.32Buies-MainguycDufour,2009QCCQ217(QCCQ;2009-01-15)lajugeLabergeaupara33.33EntreprisesSomproinccSergeBruyèreinc,2001CanLII25544(QCCS;2001-08-13)lejugeBoisvert
aupara125.34Yahoo!Questionsréponses,subverboInformatiqueetInternet/Logiciels,enligne:
affirmatif»quiestmanifestementunjugement«infirmatif».
36Est-cequ’onypatauge?37Suruneentréedetemps,çaregardemal.Fautdirequeparfoiscertainsmémoiresrelèventdela
navigationeneauvive.Et,enfrançais,leterme«radelage»quepréconiseraientcertainspourdécrire
ladescented’eauxvivesenradeaupneumatiquecorrespondplutôtàunetechniquedetransportde
boisparflottage,cedontjevousentretiendraiunjoursijetrouveletempsd’écriresurlaLoisurle
marquageduboisLRC1985,cT-11.
38Est-cequecelaveutdirequ’ilfaudraitdesmutantspouravoirgaindecause?39PascertainsquemesassociésdusecteurBrevetsvontl’appréciercelle-là.
·Theloyalitiesaretobepaidplutôtqueroyalties40;
·Ils’agitdoncd’unemarqueditedecommonlowprotégeableenraisondesonusage41;
·Çaauraitprisundivinpourvoirqu’àdeuxpoucesenarrièredelafaceextérieureilya
unefissure
42;
·LejugeSénégaldelaCoursupérieureduQuébecrésumecommesuitlesobservations
quelaCoursuprêmeduCanadaaformuléessurcettequestiondansl’arrêt
Masterpiece
43;
·Q:Aussi,luiavais-tudemandédenuméroterlesquestions?R:Non,lademanden’avait
pasétéfaitepournumériserlesquestions
44;
·Notreréponseàvotredemandeouvrantl’apporteàunediscussion45…
Traduction
Gracieusetédevoyagessur«lesInternets»etdeGoogle®Translate
·Iraisemybarbywinningcases/Jelèvemonbarengagnantdescas46;
·I’mfluidinEnglishandFrenchsinceaveryyoungage/Jesuisfluideenanglaiseten
françaisdepuisuntrèsjeuneâge
47;
·I’mabletothinkinbothlanguagesandswitchonthespot/Jesuiscapabledepenser
danslesdeuxlanguesetlesechangersurplace
48;
·Elleaccusaitunanglededixdegrés./Sheblamedanangleoftendegrees;
·J’étaisderetourdelacour./Iwasbackonthecourt;
40Celafaitunpeutributféodal,non?41«Uniformityinthecommonlaw,consistingofbroadprincipleslikethe »reasonableperson »
standard,generallypermitsadjustmentforthecircumstances.Thistypeofuniformprincipleisalmost
synonymouswithfairness.Uniformapplicationofadetailedrule,ontheotherhand,willalmostalways
favoronegroupoveranother»PhilipK.Howard,TheDeathofCommonSense:HowLawIs
SuffocatingAmerica(NewYork,RandomHouse,1994)àlap34.
42EtonseprécipitepourrelireAlbertUderzoetRenéGoscinnyLedevin(Paris,Dargaud,1972)en
chantant«Ilestnéledivinenfant»(1874etdontlamélodie,dit-on,seraitdérivéed’unairdechasse
duXVIIesiècle).
43DeGrandpréJoli-CoeurcDeGrandpréChait,2011QCCS2778(QCCS;2011-06-02)lejugeJean-
PierreSénécal[jugementrectifié2011QCCS2778(QCCS;2011-06-07)telquemalencontreusement
identifiédansWilhelmKächeleGmbHcMotorCompanyInc,2016COMC101(Commopp;2016-06-
29)N.dePaulsenaupara23.
44Cequipourlespartisansdu«sanssupportpapier»(paperless)permettrad’allerunecocheplusloin
encitantTheManufacturersLifeInsuranceCompanyvHighParkMedical&RehabilitationCentreLtd,
2015ONSC5169(ONSC;2015-08-17)lejugeMyersaupara9«[…]Theyincludedpdfcopiesof
casesratherthanhyperlinkstoCanLII.Scanningandemailingpdfcopiesofcaselawisoneofthe
biggestwastesoftheprofession’scollectivetime[…]».
45Onnoteratoutefoisquel’apportationestl’apparitionsoudained’unecorps(alorsquela
dématérialisationserapporteàsadisparitioninitiale).
46Jenel’inventepas:voirlesite
GoogleTranslatedonneenremportantdescas.
47Ibid.48Ibid.GoogleTranslatedonnelamêmechose.
·Cetteinterprétationpermetàl’appelantd’éviterladifficultéposéeparl’arrêt/This
interpretationallowsthecallertoavoidthedifficultyposedbythejudgment;
·
Ledestinataireultimed’unbiendontlafabricationseuleestréglementée./Theultimate
recipientofawellwhoseonlymanufacturingisregulated;
·«Lavéritéestunefemmenuesortantd’unpuitstenantunmiroir»
49/Truthisanaked
womancomingoutofawellintoamirror).
EtlaCommissiondesoppositions?
·Althoughtheevidenceinthiscaseisnot«overwhelming»,/Bienquelapreuveen
l’espècenesoitpasaccablante50;
·Parvoied’unelettreduBureaudatéedu28octobre2008,onaautorisél’Opposanteà
déposersadéclarationd’oppositionmodifiéeetunedécisionaconfirméquecertaines
lacunesdansladéclarationd’oppositionétaientfrappantes./Inresponse,theOpponent
requestedleavetoamenditsstatementofopposition.ByOfficeLetterdatedOctober28,
2008,leavewasgrantedtotheOpponenttofileitsamendedstatementofoppositionand
arulingissuedstrikingcertainofthedeficienciesinthestatementofopposition51;
·Le25octobre2010,GaspariNutritionInc.(l’Opposante)aproduitunedéclaration
d’opposition.Le15mars2011,laRequéranteademandéunedécisioninterlocutoireen
vued’inciterl’Opposanteàproduireunedéclarationd’oppositionmodifiée,pourlaquelle
l’autorisationaétéaccordéele11mai2011./OnOctober25,2010,GaspariNutrition
Inc.(theOpponent)filedastatementofopposition.TheApplicantrequestedan
interlocutoryrulingpromptingtheOpponenttofileanamendedstatementofopposition
onMarch15,2011leaveforwhichwasgrantedonMay11,201152;
·Also,asIindicatedbefore,thepageofphotographsaccompanyingMr.Szeto’saffidavit
hasnotbeenendorsedorotherwiseidentifiedasanexhibit.Thisistechnicallya
deficiencyintheformoftheaffidavit.However,theabsenceofanendorsementonan
exhibitwillnotnecessarilybefatal[…]/Deplus,commejel’aiindiquéprécédemment,
lapagedephotographiesquiaccompagnel’affidavitdeM.Szeton’apasétéendossée
ouautrementidentifiéeentantquepièce.Surleplantechnique,ils’agitd’uneirrégularité
danslaformedel’affidavit.Or,l’absenced’unendossementsurunepièceneserapas
nécessairementfatal[…]
53.
49LaVéritésortantd’unpuitsestuntableau(1898)d’ÉdouardDebat-Ponsan,tableauconnucomme
lemanifestedesdéfenseursd’AlfredDreyfus.Çam’apprendraàvouloirfairedulyrismedansmes
représentations…
50GowlingLafleurHendersonLLPvJanaBeveragesLtd,2016COMC44(Registraire;2016-03-18)A.
Beneaupara8[tradM.-P.Hétu].
51Starbucks(HK)LimitedcRogersBroadcastingLimited,2013COMC114(Commopp;2013-06-28)
C.R.Folzaupara4[tradS.Ouellet].
52GaspariNutritionInccBodyPlusNutritionalProductsInc,2014COMC111(Commopp;2014-05-
30)A.P.Flewellingaupara3[tradM.-P.Hétu].
53MincovLawCorporationcGCjewellers,2016COMC106(Registraire;2016-06-30)C.Tremblayau
para21[tradJ.Lemire].Lapratiquededemanderaucommissaireàl’assermentationd’identifierles
piècesausoutiend’unedéclarationsolennelleestl’objetdevifsdébatsdeformeentrelesavocatsdu
Québecetceuxdu«R.O.C.»,sauflorsl’article80(3)desRèglesdesCoursfédéraless’appliquent.
EtAntidote®?
Antidotemesuggèrederemplacer
·«LegalHypothec»par«LegalHypnotic».
·«Pierrette»par«pyrite»54.
·Erreurmanifesteetinterminable(plutôtquedéterminante).
Et,pournepasêtreenreste,Microsoft®Wordquisuggèrederemplacer«contre-
preuve»parcontre-épreuve55…
Unmotsurlarétrotraduction
Traduiredelatraductionalorsqueletexteoriginalestdisponiblenesemblepasla
façonoptimaledeprocéderavecjustesse.
DansSaskatchewanFederationofLabourvSaskatchewan,2015CSC4(2015-01-30)
lajugeAbellaaupara56(dutexteanglais)
56:
ItdrivesusinevitablytoAnatoleFrance’saphoristicfallacy:“Thelaw,
initsmajesticequality,forbidstherichaswellasthepoortosleep
underbridges,tobeginthestreets,andtostealbread.”
DanslatraductionfrançaiseofficielledelaCoursuprême,ceboutdetextedevient:
Celanousramèneinexorablementausophismeaphoristique
d’AnatoleFrance:“Laloi,dansungrandsoucid’égalité,interditaux
richescommeauxpauvresdecouchersouslesponts,demendier
danslesruesetdevolerdupain”.
Or,dansletexteoriginal
57
Autremotifd’orgueil,qued’êtrecitoyen!Celaconsistepourles
pauvresàsouteniretàconserverlesrichesdansleurpuissanceet
leuroisiveté.Ilsydoiventtravaillerdevantlamajestueuseégalitédes
lois,quiinterditaurichecommeaupauvredecouchersouslesponts,
demendierdanslesruesetdevolerdupain.
54Commel’honorablePyriteRayle,sansdoute.55Sansdoutedansunespritolympiqueetd’antidopage!56SansdoutecitéparundesintervenantsdeColombiebritanniqueet,sansrechercheautrequepar
CanLIIoriginedeMiavMedicalServicesCommissionofBritishColumbia,1985CanLII148(BCSC;
1985-03-21)lejugeMcEachernàlap22.
57AnatoleFrance,Lelysrouge,14éd(Paris,Calmann-Lévy,1894),àlap118(reproduiteenligne:
bienfaitsdelaRévolution.Commecetterévolutionaétéfaitepardesfousetdesimbécilesauprofitdes
acquéreursdebiensnationauxetqu’ellen’aboutitensommequ’àl’enrichissementdespaysansmadrés
etdesbourgeoisusuriers,elleéleva,souslenomd’égalité,l’empiredelarichesse.».
Cequinouspermetdeconclureavecunecitation:«Jenecroiraijamaisqu’onpuisse
bienapprendretoutceladestraducteurs,parcequ’ilestimpossibledelerendreavec
lamêmegrâcedontl’auteurenausé»
58quel’onpeutrapprocherde«Traduire,c’est
avoirl’honnêtetédes’enteniràuneimperfectionallusive»59.
Surce,bonnelecture!
60
LaurentCarrière
Rédacteurenchef
61
.
58JoachimduBellay,Défenseetillustrationdelalanguefrançaise(Paris,Arnoull’Angelier,1549)au
chV.
59PierreLeyris,«Entrevue»[1974-07-12]LeMonde.60Mêmeavecunretard(d’aucunefaçonattribuableàl’éditeur)dansladistributiondecenuméro.61Qui,auhasarddedossiers,aactualisésonvocabulaireartistiqueavecleterme«topiaire»(quise
rapporteàlatailledesarbresetarbustesdejardinsdansunbutdécoratif)etsonvocabulairecontractuel
avecleterme«clauseevergreen»(ouclausedereconductiontacite).