Cahiers de Propriété Intellectuelle – Présentation Mai 2017, vol 29 n.2
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.ca
info@robic.com
MONTRÉAL1001,Square-Victoria
BlocE-8eétage
Montréal(Québec)CanadaH2Z2B7
Tél.:+1514987-6242Télec.:+1514845-7874
QUÉBEC2875,boulevardLaurier
ÉdificeLeDelta3–Bureau700
Québec(Québec)CanadaG1V2M2
Tél.:+1418653-1888Télec.:+1418653-0006
CAHIERSDEPROPRIÉTÉINTELLECTUELLE
PRÉSENTATION
Mai2017,vol29n
o3
L
AURENTCARRIÈRE*
ROBIC,S.E.N.C.R.L.
A
VOCATS,AGENTSDEBREVETSETDEMARQUESDECOMMERCE
Lacritiquevit,ellecontamine;onlacoupe,onl’épouille,maiselle
marque.Ellepoussesurl’art.
–RogerDesRoches,Lecorpsencaisse(Montréal,LesHerbes
rouges,2015)àlap16.
«MonsieurlerédacteurenchefdeFluideGlacial:C’estquoiun
dessindrôle?»Soyonsprécis,professai-je;«Undessin
satiriqueestengénéralundessind’actualité,maisundessin
d’actun’estpasforcémentundessind’humour.Parcontre,un
dessinsatiriqueestundessind’humour,maisundessin
d’humourpeutn’êtrenisatiriqueetnid’actualité…»
–YanLindingre,Déjà…(janvier2017)488FluideGlacial3.
Un87
enuméro!
Contenu
Outreunarticledefondportantsurledélitdesubstitution,
1sixportentsurles
développementsjurisprudentielscanadiensrécents
2,les«Cinqmeilleures»3pour
unerétrospectivedel’annéecivileécouléedanscertainsdesdomainesdepropriété
©CIPS,2017.*RédacteurenchefdesCPI,avocatetagentdemarquesdecommerce,LaurentCarrièreestl’undes
associésprincipauxdeROBIC,
S.E.N.C.R.L.,uncabinetmultidisciplinaired’avocatsd’agentsdebrevetset
demarques.Publiéà(2017),29:3Cahiersdepropriétéintellectuelle.Publication276.103.
1L’appeldelanoteaprèslavirgulen’estpasuneerreurcarlanoteserapporteàlavirgule.Dans
l’affaireO’ConnorvOakhurstDairy,No.16-1901,
erCir;2017-03-13),touttournaitsurle
positionnementd’unevirguledansuneloidutravail:«Forwantofacomma,wehavethiscase.»,de
commencerlejugeBarron.Commequoiunarticle«Dupoint-virguleetdudroitdesmarques»,
(2015)27:3CPI971n’étaitpeut-êtrepasaussifarfelu,aprèstout!
2Traditionnellement,lenumérodemaidesCahiersfaitunretoursurlajurisprudencedel’annéecivile
écoulée.Laformuleseveutsimple:chaqueauteurchoisitàsaseulediscrétioncinqcausesdansson
domaineetlescommente.
3Cetteappellation«Cinqmeilleures»n’estpastoujourssynonymede«Plusmarquantes».Cesont
lesmeilleuresdeparlasimplesélectionqu’enafaitl’auteur.
intellectuelleetdroitsconnexesdonttraitentlesCahiers.Qualifiéedemeilleures,
marquantesoud’intérêt,unerevuejurisprudentiellededécisionscanadiennes
renduesen2016danssixchampsdepratique:
·Commissiondesoppositionsdesmarquesdecommerce
4;
·cyberdiffamation5;
·droitàlavieprivée6;
·droitdesbrevetsnonpharmaceutiques7;
·statutdel’artiste8;
·Commissiondudroitd’auteur9.
Àcelas’ajoutentunarticlesurlepassingoffélargi10etdeuxcapsules,l’unesurle
géoblockingdansl’Espaceéconomiqueeuropéen
11etl’autresurledroitàl’oubliau
Canada12.
Etleperlier
Lucedernierquadrimestredansmémoires,procédures,jugementsettranscriptions.
Luetentendu
·Ettuétaiscommeunebrebiséclairée(s)Gardiendutroupeau
13;
·The«fear»dealingprovisionsoftheCopyrightAct….plutôtquefairdealing
14;
·Danslecasde«vis»cachéoudemalfaçononparled’uneobligationde
garantiepouruneduréed’unan(CcQ2120)plutôtquevicecaché
15;
4JohanneAuger,agentedemarquesdecommerce,associéechezBCF.Les«Cinq»meilleures
sontdevenueslesquatorze.
5LaurenceBich-Carrière,avocatechezLavery,deBillySENCRL.6Pierre-LucDéziel,professeuradjoint,Facultédedroit,UniversitéLaval.7HilalElAyoubi,avocat(etmembreduconseild’administrationdesCahiersdepropriété
intellectuelle),contributionoùles«cinq»décisionssesontmétamorphoséesenquatre.
8ChristineFortin,avocateetconseillèreenrelationsdutravailàl’Uniondesartistes.9MadeleineSamson-Lamothe,avocate.10Andrée-AnneJeansonneetCarolineJonnaert,avocatesducabinetLegault,Joly,Thiffault.11ArthurLandault,titulaired’unelicencededroitetd’unMaster1dedroitdesaffairesetdroitpublic
àl’UniversitéParisXNanterrelaDéfensedemêmequed’unMaster2endroitdelapropriété
intellectuelleetdroitdesnouvellestechnologiesàl’universitéGrenobleAlpes(CUERPI).
12AntoineGuilmainetKarlDelwaide,respectivementavocatetavocat-associéauseinducabinet
FaskenMartineauDuMoulin(Montréal),groupenationalProtectiondel’informationetdelavieprivée.
13[2017-02-07]JournalMétroàlap15.Àlaréflexion,c’estunégarementplutôtpoétique.14Jenemelanceraipasdanslacontroversemaiscertainsdirontquel’interprétationdecedroitdes
articles29,29.1et29.2delaLoisurledroitd’auteuraceteffetsurlarémunérationdescréateurset
lefonctionnementdessociétésdegestioncollectives.VoirtoutefoisSociétéquébécoisedegestion
collectivedesdroitsdereproduction(Copibec)cUniversitéLaval,2017QCCA199(QCCA.;2017-
02-08)quej’auraistantaimercommenterdanscecontexte.
15«Unviscachésurunalpaga?»[2017-03-1513:15]Droit-inc,enligne:
·LaTrumpOrganizationnepossèdepaslatourTrump16deVancouver,mais
détient«unbrevetsurlamarquedecommerce»
17etlemarketingquiyest
associé
18;
·Les«sévices»hôteliersplutôtqueservices
19;
·Therewasadirtofevidenceabout…–Ithinkyoumean“dearth”counsel
20;
·De«peur»etd’autreplutôtquedepartetd’autre
21;
·Quela«mortification»
22àl’oeuvreestpréjudiciableàsonhonneurouàsa
réputationplutôtquemodification23;
·«Lefils»
24delapropriétéintellectuelleduCanadaplutôtquel’Office;
·C’estla«cryptique»personne/chose/obligation«hésité»dudroitromain
25;
·J’aiété«décontinenté»plutôtquedécontenancé;
·Ça«culot»ledébatplutôtquecelaclôtledébat
26;
·Une«atteinte»raisonnableenmatièredevieprivéeplutôtqu’uneattente
raisonnable
27;
auraitpufaireaccordercachéeavecvis.Etquepenserdelavariantede«sivicepatchéparaboum-
boum»(sivicepaceparabellum).
16Aussilu:laDumpTower.VoirégalementSinghvTrump,2016ONCA747(ONCA;2016-10-13)
surlasagadu«TrumpInternationalHotel,afive-starbuildingtobebuiltinToronto’sfinancial
district»,jugementmaintenant,entreautres,DonaldJ.Trumpcommeco-défendeurdansuneaction
pourdoletfaussesreprésentations.
17LamarquedecommerceTRUMPTOWERfaitl’objetd’unenregistrement661676du2006-03-20
pourdesservicesimmobiliers,marquedétenueàl’origineparDonaldJ.Trumpetcédéele2016-02-
25àDTTMOperationsLLC.
18[2017-02-28]LaPresse,enligne:
mesconnaissancesendroitdesbrevetsnesontplusàjour.
19Luàlasignaturedansunprojetdemiseendemeure.Maisn’est-cepasl’horreurlorsqu’ondécouvre
le«r»manquantdansunétatdéclaratifdeproduitsetquelademanded’enregistrementestdéjà
produite?Est-cequ’unemodificationcorrectiveneseraitpascontraireàl’al30e)duRèglementsur
lesmarquesdecommercecommechangeantlaportéedesservices?Incidemment,ilya38marques
decommerceenregistréesoùleterme«sévices/sevices»apparaît.Dessevicesconseil,dessevices
d’éducation,dessevicesfinanciersetdessevicesd’inspection,celan’inspirepastropconfiance…
20Danslamêmeveineetentendudanslecadredumêmeévénement,«Lajusticebilingue,cen’est
pasunbanditmanchotlinguistiqueoùvousavezledroitdejouerenfrançaisenespérantavoirle
groslotd’êtrecompris.»
21C’estunclassiquesouventattribuableàunebouchemolleplutôtqu’àunsimplelapsus.22LePetitRobert2017depréciser«MORTIFICATION–Souffranced’amourpropre→avanie,
froissement,humilation,offense».Danslecontextededroitsmoraux,c’estunlapsusscriptae
intéressant.
23Pisledroitaurepentiraveccela?24Etquienestlepère?Etlamère?Leministredetutelle?25SansdouteuneréférenceautryptiquedeGaïus,juristeetprofesseurdedroit(120-180).Le
problèmec’estaussiquelesInstitutesdeGaïussontdivisésenquatre(etnontrois)livres:droitdes
personnes,desbiens,desobligationsetdesactionsenjustice!
26Le«culot»estaussicequiseramasseaufondd’unrécipient.27CurieuseinterprétationdeRc.SociétéTELUSCommunications,2013CSC16(2013-03-27)lajuge
Abellaaupara1«PourbonnombredeCanadiennesetdeCanadiens,lamessagerietexteest
devenueuneformedecommunicationdeplusenpluspopulaire.Malgrécertainesdifférences
technologiques,elleprésenteplusieurscaractéristiquesdelacommunicationoraletraditionnelle:elle
seveutunmoyendeconversation,latransmissiondumessageestgénéralementinstantanéeetl’on
s’attendàcequelacommunicationdemeureprivée.»
·L’«abjection»del’examinateuraulieudel’objection28;
·Lejugen’apaspusejoindreànousenraisond’unconflitd’honoraires,euh,
d’horaires.
Perlesdetraduction
«Bearwithme»queGoogletranslate®traduitenoursavecmoi
29;
«L’AncienTestamentracontéparÉsope»
30qu’uncarteld’expositionrendparAWill
InterpretedbyAesop31.
Lesdocumentssuivants,quin’ontpasété«approuvés»parlecommissaire[à
l’assermentation],accompagnaientl’affidavitpourAccompanyingtheaffidavit,butnot
endorsedbytheCommissioner,werethefollowingdocuments
32,
Enlisantlajurisprudence
33:
DisquesdistributionDominoInc.(Faillite),Re,2003CanLII21255(QCCS;2010-01-
06),laregistraireFlamandaupara30[30]Ils’agitd’unedispositionimpératricenonobstanttouteslesautres
dispositionsoutouteautreloi;(voirégalementl’article3111C.c.q.
pré-cité).
BoutincDubois,2003CanLII72086(QCCA;2003098-05)lejugeChamberlandau
para8L’article26al.2par.3
C.p.c.doitrecevoiruneinterprétationlargede
façonàpermettrel’atteintedubutviséparlelégislateurenexigeant
uneautorisationpréalable,soitremédierauxabusetauxeffets
dilatoiresqu’unappeldepleindroit,maisnonsérieux,pouffait
34
engendrerencesmatières.
28Prendreiciunepausedanslalectureetvocaliserlalettre«o»commeRaôulDugay,«Labitttà
Tibi.»dansAllôTôulmônd(NashvilleTN,CapitalRecords,1975),B-2.C’estplusinspirantquela
dépêchedu2017-01-12del’agenceFrancePresse«Lesbabouinssaventaussivocaliser…les
voyelles »humaines »».
29ÇaressembleauxblaguesdesCyniquesoùlecommenteursportifdécrivait«enbilingue»une
coursehippique.
30Gouachepréparatoire(1926-1927)deMarcChagall(1887-1985)pourlesFablesdeLaFontaine.31ExpositionChagall:couleuretmusiqueauMuséedesbeaux-artsdeMontréal,du28janvierau11
juin2017.
32ModernWarehouseImportsInccSanginesi,2017COMC218(Registraire;2017-02-20)A.Bene
aupara19[TradN.Tremblay].Leterme«approuvé»nesemblepasoptimalet«attesté»aurait
sansdouteétépréférable.L’apparentemigrationdesdécisionsdelaCommissiondesoppositionsde
CanLIIàDecisia(Lexum)nedoitpasfairerelâchernotrevigilance.
33Danscescinqextraits,lesitaliquessontmiennes.34Derirepeut-être?Ilyaparfoisdesplaideursclownesquesmaisquandmêmeçamanquede
sérieux…
VilledeSherbrookecSoucy,BJCMQ95-277(QCCM;1995-09-21)lejugeCôté
L’hommeadomestiquélechienilyaplusieurssiècles;aveccertains
autresanimaux,iloccupeuneplaceimportante:ilestlegardienfidèle
desonmaître,lecompagnondejeuxdesesenfants,l’œilde
l’aveugle
35,legardiendutroupeau.Lesservicesqu’ilrendsont
nombreuxetvariés.
SyndicdeChang,2017QCCS997(QCCS–Faillite)laregistraireFlamandaupara2
L’auditiondecettedemandeayanteulieule27septembre2016,
considérantquelerequéranttoutcommeledébiteursereprésentaient
seulsetquelesyndiclibéréestintervenuà »brûlepourpoint »
36au
dossieretn’avaitpasreçucopiedelaprésenterequête.
YeungvTasteofBcFineFoodsLtd,2017FC299(CF;2017-03-22)lejugePhelanau
para8[8]Inevidence,hesoughttoexplaintheexistenceofthisdocumentas
flowingfromamiceinfestationathisofficewhichresultedinthe“mice
eatinghiscopy”oftheagreement.Itisdifficulttoresisttheanalogyto
thestudent’sexcusethatthe“dogatemyhomework”andtoascribe
Au-Yeung’sexcusethesameweightthatateachermightgivetothe
student’sexcuse.
37
Surce,bonnelecture
38!
LaurentCarrière
Rédacteurenchef
39
35L’aveugleestborgne?ExtraitaussicitédansSaguenay(Villede)cBrisson,2005CanLII81165
(QCCM;2005-09-23),St-DavidDeFalardeau(Municipalitéde)cLandry,2013QCCM303(2013-
04-11),Saguenay(Villede)cBoivin,2013QCCM357(2013-11-14)etSaguenay(Villede)cDurand,
2014QCCM424(2014-12-11).
36Onauraitpréférélireàbrûle-pourpoint.«Lorsqu’ontiraituncoupdefeusurquelqu’undetrès
près,àboutportant,onluibrûlaitlepourpoint(vêtementmasculinquicouvraitletorse,utiliséentre
leXIIIeetleXVIIesiècle)»ReversoDictionnaire,en-ligne:
37Cequineconstitueuneexcusequesivousavezdessouris(peurecommandédansledomaine
delarestaurationcommec’étaitlecasdanscetteaffaire)ouunchien.VoirWolseyvTheQueen,
2016TCC236(CCI;2016-10-24)lejugeGrahamaupara24:«Anexplanationthatisentirelywithout
credibilityishardlydifferentthansilence.“Mydogatemyhomework”isonlyanexplanationifyou
haveadog.»
38Enméditantsur«Lavéritédefaitn’estpasplusévidentequel’opinion,etcelaestpeut-êtreune
desraisonspourlesquelleslesteneursd’opinionstrouventrelativementfacilederejeterlavéritéde
faitcommeuneautreopinion»et«Lalibertéd’opinionestunefarcesil’informationsurlesfaitsn’est
pasgarantieetsicenesontpaslesfaitseux-mêmesquifontl’objetdudébat»:HannahArendt,
«Véritéetpolitique»(Paris,Gallimard,1972)[tradClaudeDupontetAlainHuraut],fragmentpublié
dans(Été2017)11Nouveauprojet102,àlap106..
39-2.