Biotech : Nouvelles pratiques au bureau des Brevets
BIOTECH:NOUVELLESPRATIQUESAUBUREAUDESBREVETS
GABRIELLEMOISAN*
LEGERROBICRICHARD,
S.E.N.C.R.L.
A
VOCATS,AGENTSDEBREVETSETDEMARQUESDECOMMERCE
Suiteauxrécentesdécisionsjurisprudentiellesetmodificationslégislativestouchantle
mondedelabiotechnologieauCanada,l’Officedelapropriétéintellectuelledu
Canada(l’«OPIC»)adûadaptersespratiquesetparlefaitmême,modifierle
chapitre17surlabiotechnologieduRecueildespratiquesdubureaudesbrevets
(«Recueil»).CeRecueilsertdeguideàl’applicationdelaLoisurlesbrevets(la
«Loi»)etdesesRègles.
Malgrélefaitquelechapitre17estreliéseulementàlaBiotechnologie,l’OPIC
précisequecetterévisionduchapitreprésente«unintérêtpourlesspécialistesde
touteslesdisciplines».
Lerésuméci-dessousmetenévidencecertainspointsd’ordregénéralsoulevésdans
cenouveauchapitre,telqu’envigueurdepuisle14janvier2009.
I.Sujetsnonspécifiquesàlabiotechnologie
Critèresdenouveautéetd’évidence
Lescritèresdenouveautéetd’évidenceapplicablesàtoutedemandedebrevetau
CanadaontétéréévaluésdansladécisionApotexInc.c.Sanofi-SynthelaboCanada
Inc.,rendueparlaCourSuprêmesurunbrevetdesélectionennovembre2008.Le
Recueilreflèteégalementceschangements.Pouruneanalyseplusdétailléedela
questiondescritèresdenouveautéetd’évidenceenbrevets,consultezundenos
articlessurcesujet.
Brevetsdesélection
Enmatièredebrevetsdesélection,leRecueilmentionneégalementquelorsque
l’inventionportesurlasélectiond’uneoudeplusieursespèces(quin’ontpasété
©CIPS,2009.
*DeLEGERROBICRICHARD,S.E.N.C.R.L..uncabinetmultidiscipliaired’avocatsetd’agentsde
brevetsetdemarquesdecommerce.PubliédansleBulletinPrintemps2009(vol.13no1)du
cabinet.Publication068.104F
2
préparéesauparavant)appartenantàungenredonné(cedernierayantdéjàfait
l’objetd’unedivulgation),ilfautque(i)l’objetdelasélectionsefondesurunavantage
important,(ii)latotalitédesmembressélectionnéspossèdel’avantageenquestion,et
(iii)l’avantagesoitunequalitéouuncaractèrespécialcommunàtouslesmembres
sélectionnés.
II.Sujetsspécifiquesàlabiotechnologie
Objetdel’invention
L’objetd’uneinventiondoitrépondreàladéfinitiondel’article2delaLoi.AuCanada,
alorsquelestribunauxontstatuéquelesformesdeviesupérieuretellesqueles
animauxetlesplantesnesontpasbrevetables,unecelluleanimaleouvégétaleest
brevetable.
Suiteàcesdécisions,leRecueilassociemaintenantàcesformesdevienon-
brevetables,lesovocytesfécondésetlescellulessouchestotipotentes(àl’exception
descellulessouchesembryonnaires,multipotentesetpluripotentes)quipeuventse
développerpourformerunanimal,ainsiquelesorganesetlestissus.
Cependant,certainesstructuresartificielles,analoguesauxorganesettissusetqui
sontlerésultatd’uneinterventiontechniquepeuventêtredéterminéescommeétant
brevetables.
SontégalementconsidéréscommenonbrevetablesparleRecueil,lesprocédés
visantàproduiredesformesdeviequiseconformentessentiellementauxloisdela
natureetlesmoléculesdéfiniesuniquementparleurscoordonnéesatomiques
tridimensionnelles.
Quantauxméthodesmédicalesetchirurgicales,cellesquiontpourobjectifde
prévenir,guérirouatténuerunétatpathologique(excluantlesétatsnaturelstelsque
lavieillesse,lagrossesseetlacalvitie)sontconsidéréescommenonbrevetables.
Toutefois,lesrevendicationsditesd’«usage»(parexemple:utilisationducomposéY
commeagentantiarythmique)sequalifientdebrevetablesetce,enautantqu’ellesne
comprennentpasuneétapequiconstitueunactemédicalouchirurgical.
Utilité
LeRecueil(toujoursbasésurlaLoioulajurisprudence)prévoitquel’objetde
l’inventionenbiotechnologiedoitégalementprésenteruneutilitéquidoitêtreétablieà
ladatedudépôtdelademandedebrevet.Àtitred’exemple,onpréciseques’ilest
préditquelamoléculerevendiquéepeuttraiterplusieursmaladies,ilfautenétablir
sonutilitépourchacunedecesdernières,notammentaumoyend’exemples
pratiques.
3
Descriptiondel’invention
Silebrevetvisedesnouvellesséquencesdenucléotidesetd’acidesaminés,elles
doiventêtredécritesdansunlistagedeséquence,répondantàlanorme
internationaledite«PCT»(PatentCooperationTreaty).Depuisjuin2007,pourles
nouvellesdemandes,celistagedeséquencesdoitêtredéposédansunformat
électronique.
Autresremarques
Danslescasoùdesélémentsduchapitresemblentcontredireunepratiqueexposée
dans(i)unautrechapitredumanuelayantunedatedeparutionantérieure(n’ayant
pasfaitl’objetd’unemiseàjour),(ii)unénoncédepratiqueantérieur,ou(iii)une
décisionducommissairedesbrevetsdéjàpubliée,lapratiquedécritedanslechapitre
17réviséaurapréséance.
Lerésuméfournici-dessusn’estpasuneprésentationexhaustive.Uneversion
électroniqueduchapitreestdisponiblesurlesitesuivantdel’OPIC.Untexteplus
détailléanalysantlechapitreestdisponiblesurleliensuivant
ROBIC,ungrouped’avocatsetd’agentsdebrevetsetdemarquesdecommerce
vouédepuis1892àlaprotectionetàlavalorisationdelapropriétéintellectuelledans
touslesdomaines:brevets,dessinsindustrielsetmodèlesutilitaires;marquesde
commerce,marquesdecertificationetappellationsd’origine;droitsd’auteur,propriété
littéraireetartistique,droitsvoisinsetdel’artisteinterprète;informatique,logicielset
circuitsintégrés;biotechnologies,pharmaceutiquesetobtentionsvégétales;secrets
decommerce,know-howetconcurrence;licences,franchisesettransfertsde
technologies;commerceélectronique,distributionetdroitdesaffaires;marquage,
publicitéetétiquetage;poursuite,litigeetarbitrage;vérificationdiligenteetaudit.
ROBIC,agroupoflawyersandofpatentandtrademarkagentsdedicatedsince1892
totheprotectionandthevalorizationofallfieldsofintellectualproperty:patents,
industrialdesignsandutilitypatents;trademarks,certificationmarksandindicationsof
origin;copyrightandentertainmentlaw,artistsandperformers,neighbouringrights;
computer,softwareandintegratedcircuits;biotechnologies,pharmaceuticalsand
4
plantbreeders;tradesecrets,know-how,competitionandanti-trust;licensing,
franchisingandtechnologytransfers;e-commerce,distributionandbusinesslaw;
marketing,publicityandlabelling;prosecutionlitigationandarbitration;duediligence.
COPYRIGHTER
IDEASLIVEHERE
ILATOUTDEMÊMEFALLUL’INVENTER!
LAMAÎTRISEDESINTANGIBLES
LEGERROBICRICHARD
NOSFENÊTRESGRANDESOUVERTESSURLEMONDEDESAFFAIRES
PATENTER
R
ROBIC
ROBIC+DROIT+AFFAIRES+SCIENCES+ARTS
ROBIC++++
ROBIC+LAW+BUSINESS+SCIENCE+ART
THETRADEMARKERGROUP
TRADEMARKER
VOSIDÉESÀLAPORTÉEDUMONDE,DESAFFAIRESÀLAGRANDEURDELAPLANÈTE
YOURBUSINESSISTHEWORLDOFIDEAS;OURBUSINESSBRINGSYOURIDEASTOTHE
WORLD
MarquesdecommercedeLEGERROBICRICHARD,
SENCRL(«ROBIC»)