Avez-vous pensé à enregistrer votre marque de commerce?
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.cainfo@robic.com
MONTREAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétageMontréal(Québec)CanadaH2Z2B7Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874
QUEBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925Québec(Québec)CanadaG1V0B9Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
AVEZ-VOUSPENSEAENREGISTRERVOTREMARQUEDECOMMERCE?
CATHERINEBERGERON*
ROBIC,SENCRL
AVOCATS,AGENTSDEBREVETSETDEMARQUESDECOMMERCE
Parfois,lavaleurd’unemarquedecommercepeutêtresupérieureàlavaleurdes
biensmatérielsd’unecompagnie.Parexemple,lamoléculed’acidesalicyliquen’est
plusprotégéeparunbrevetdepuislongtemps,maislamarqueAspirin®,enregistrée
auCanadadepuis1899,aunevaleurtrèsimportantepoursontitulaire.Toute
compagnieadoncintérêtàs’interrogersurl’opportunitédeprocéderà
l’enregistrementd’unemarquequipourraitdevenirunatoutetunactifimportants
pourcelle-ciLamarquesertàidentifierlasourced’unproduitoud’unserviceetsert
deréférencepourlesconsommateursquilaperçoiventbiensouventcommeungage
dequalité.LesconsommateurssaventquelemédicamentAspirin®estunproduit
del’entrepriseBayeretcertainsperçoiventmêmequeleproduitoriginalestplus
efficacequelegénérique.Lamarquepeutdoncaussiêtreperçuecommelerefletde
lanotoriétédelacompagnie.Onn’aqu’àpenserauxproduitsdeluxecommeles
parfumsChristianDior®ouauxservicesdedivertissementCirqueduSoleil®.
Avecunefonctionsiprimordialeetunevaleurparfoisinestimable,ilestnormalque
lestitulairesdemarquesdecommerce,c’est-à-direceuxquilesexploitent,cherchent
àenmaximiserlaprotection.Unedesfaçonsdelefaireestl’obtentiond’un
enregistrementdemarquedecommerceauprèsduBureaudesmarquesde
commercedel’OfficedelapropriétéintellectuelleduCanada(OPIC).
AuCanada,unemarquegénèredesdroitsdeparsonemploi,maisl’enregistrement
confèredenombreuxavantages,notammentquantà:
a)l’emploidelamarquedecommerce,
b)l’inscriptiondutitre,
c)saprotection,
d)sonenregistrementàl’étranger,
e)l’emploiprojetédelamarque,
f)l’enregistrementd’unnomdedomaine,
g)l’emploidelamarquedansuneautrelanguequelefrançais,
h)lalicence.
Lespointssuivantsvontillustrerquelquesexemplesdesinnombrablesavantagesà
l’obtentiond’unenregistrementdemarquedecommerceauCanada:
©CIPS,2012.*DeROBIC,S.E.N.C.R.L.,uncabinetmultidisciplinaired’avocatsetd’agentsdebrevetsetdemarques
decommerce.PubliédansleBulletinÉté2012(vol.16no2)ducabinet.Publication068.152F.
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.cainfo@robic.com
MONTREAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétageMontréal(Québec)CanadaH2Z2B7Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874
QUEBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925Québec(Québec)CanadaG1V0B9Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
2
a)ledroitàl’emploiexclusifdelamarquedecommerce
L’enregistrementd’unemarquedecommerceconfèreàsontitulaireledroit
exclusifdel’employer,etdoncdelaprotéger,àtraversleCanada,etce,mêmesi
lamarquen’estenréalitéemployéequedansunerégionlimitéedupays.Au
contraire,unemarquenonenregistréen’estprotégeablequedansleslimitesdu
territoireoùelleestemployéeetoùelleaacquisuncertain«goodwill»dûàsa
reconnaissanceetsanotoriété(dontlapreuveincombeàsontitulaire).
b)l’inscriptiondutitredelamarque
L’enregistrementauregistrefédéraldesmarquesdecommercerendlamarque«
publique»,c’estunepreuveconcrèteetunereconnaissancepubliquedudroit
exclusifquepossèdeletitulairedelamarquepartoutauCanada.D’autresne
pourrontenregistrerlamêmemarqueouunemarquecréantdelaconfusion.En
effet,leBureaudesmarquesdecommercerefuseral’enregistrementd’unemarque
decommercesubséquentesiellecréedelaconfusionavecunemarqueenregistrée
antérieure(ouunemarqueencoursd’enregistrement).
Deplus,l’enregistrementsertaussidefreinpourlestiersquisongeraientàutiliser
unemarquesimilaire.Eneffet,desrecherchesauregistrepermettentdedéterminer
ladisponibilitéd’unemarque.
c)laprotectiondelamarque
L’enregistrementd’unemarquedecommerceprocureàsontitulaireunpluslarge
éventailderecoursjudiciairesàconsidérerencasd’usurpationdesdroitsdanssa
marqueetàl’encontred’untiersquiemploieraitauCanada:
i)unemarqueidentiquepourdésignerdesproduitsouservicesidentiquesaux
siens,
ii)unemarquequicréedelaconfusionaveclasienne,ouiii)unemarque
susceptibled’entraînerladiminutiondelavaleurdu«goodwill»attachéà
samarqueenregistrée.
Telunbouclier,l’enregistrementd’unemarquedecommercepeutservirdemoyen
dedéfenseparsontitulairepoursuividansuneactionenconcurrencedéloyale(dite
de«passing-off»).
Unefoisenregistrée,lamarque,qu’ellesoitinscritesurunproduit,unemballageou
dansunepublicité,peutêtreaccompagnéedusymbole®,signifiantaux
consommateurs(etauxconcurrents!)qu’ils’agitd’unemarquedecommercedûment
enregistréeauprèsdel’OPIC.
d)l’enregistrementàl’étranger
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.cainfo@robic.com
MONTREAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétageMontréal(Québec)CanadaH2Z2B7Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874
QUEBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925Québec(Québec)CanadaG1V0B9Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
3
Pourlespersonnesousociétéscanadiennesfaisantaffairesàl’étrangerouayant
desprojetsd’exportation,l’enregistrementd’unemarquedecommerceauCanada
peutfaciliterl’obtentiondesonenregistrementdanscertainspaysétrangers.
L’enregistrementpeutservirdebasededépôtdanscespays,sansmêmeavoirà
démontrerouàdéclarerl’emploidelamarquedanscespaysoùilestdemandé.
Deplus,etsousréservedecertainesconditions,unedemanded’enregistrementà
l’étrangerfaitedanslessixmoisdelademandecanadiennepermetderevendiquer
danscetautrepayslamêmedatededépôtqueledépôtdelademandeauCanada,
cequilaisseunecertainemargedemanœuvreàceuxquiconsidèrentuneprotection
àl’extérieurdupays.
e)l’emploiprojeté
Déposerunedemanded’enregistrementsurlabased’unemploiprojetéauCanada,
c’est-à-direlorsquelamarquen’apascommencéàêtreexploitée,comporte
égalementsesavantages.Unteldépôtsertà«réserver»unemarquedecommerce
durantlapériodededéveloppementdesproduitsquiseraientcommercialiséssous
cettemarque.Celapeutconstituerunebarrièreauxdemandesd’enregistrement
subséquentescréantdelaconfusion.
f)lesnomsdedomaine
Souventletitulaired’unemarquesouhaiteraégalementprotégerlenomdedomaine
associéàlamarque.Parfois,destiersopportunistesvontessayerderéserverdes
nomsdedomainepourdesnomsqu’ilsn’utilisentpaseux-mêmes.Heureusement,
danslescasd’arbitrageenmatièredenomsdedomaine,unenregistrementde
marquedecommercecorrespondantaunomdedomainefaisantl’objetdeladispute
constitueunélémentdepreuvesuffisantpourdémontrerlesdroitsduplaignantdans
laditemarquedecommerce.Aussi,unenregistrementdemarquedecommerce
faciliteralapreuveàétablirdanslesprocéduresjudiciairesentreprisesàl’encontre
de«cybersquatteurs».
g)l’emploid’uneautrelanguequelefrançaisdanslamarque
PourlesproduitsetservicescommercialisésouoffertsauQuébec,lesmarquesde
commercedansuneautrelanguequelefrançaispeuventengendrerdesproblèmes
deconformitéauxexigenceslinguistiquesimposéesparlaChartedelalangue
françaiseetsesrèglements.Or,l’Officequébécoisdelalanguefrançaiseconsidère
qu’unemarquedecommerceenregistrée(enanglaisparexemple)constitueune
exceptionàcesexigencesetpermetl’emploid’unemarquedecommerce
enregistréedansuneautrelanguequelefrançais.
h)lalicencedelamarque
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.cainfo@robic.com
MONTREAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétageMontréal(Québec)CanadaH2Z2B7Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874
QUEBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925Québec(Québec)CanadaG1V0B9Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
4
Lamarquedecommerceenregistréepeutreprésenterunesourcederevenus
supplémentairelorsqu’ellefaitl’objetd’unelicence(c’est-à-direlorsquesontitulaire
autoriseuntiersàl’exploitersouscertainesconditions,toutengardantlapropriété)
oud’unefranchise,pourunproduitouserviceenparticulieret/ouunterritoire
particulier.
Cettelisted’avantagesdel’enregistrementd’unemarquen’estbiensûrpas
exhaustive.Ilseraitdifficiledetouslesénumérer,sanscompterquechaque
enregistrementdemarquedecommercecomportesespropresavantagesdansle
contextequiluiestspécifiqueselonlesproduitsoulesservicescorrespondantàla
marque.Danstouslescas,unequestiondemeure:avez-vouspenséàenregistrer
votremarquedecommerce?
ROBIC,ungrouped’avocatsetd’agentsdebrevetsetdemarquesdecommercevouédepuis1892à
laprotectionetàlavalorisationdelapropriétéintellectuelledanstouslesdomaines:brevets,dessins
industrielsetmodèlesutilitaires;marquesdecommerce,marquesdecertificationetappellations
d’origine;droitsd’auteur,propriétélittéraireetartistique,droitsvoisinsetdel’artisteinterprète;
informatique,logicielsetcircuitsintégrés;biotechnologies,pharmaceutiquesetobtentionsvégétales;
secretsdecommerce,know-howetconcurrence;licences,franchisesettransfertsdetechnologies;
commerceélectronique,distributionetdroitdesaffaires;marquage,publicitéetétiquetage;poursuite,
litigeetarbitrage;vérificationdiligenteetaudit.ROBIC,agroupoflawyersandofpatentand
trademarkagentsdedicatedsince1892totheprotectionandthevalorizationofallfieldsofintellectual
property:patents,industrialdesignsandutilitypatents;trademarks,certificationmarksandindications
oforigin;copyrightandentertainmentlaw,artistsandperformers,neighbouringrights;computer,
softwareandintegratedcircuits;biotechnologies,pharmaceuticalsandplantbreeders;tradesecrets,
know-how,competitionandanti-trust;licensing,franchisingandtechnologytransfers;e-commerce,
distributionandbusinesslaw;marketing,publicityandlabelling;prosecutionlitigationandarbitration;
duediligence.
COPYRIGHTER
IDEASLIVEHERE
ILATOUTDEMÊMEFALLUL’INVENTER!
LAMAÎTRISEDESINTANGIBLES
LEGERROBICRICHARD
NOSFENÊTRESGRANDESOUVERTESSURLEMONDEDESAFFAIRES
PATENTER
R
ROBIC
ROBIC+DROIT+AFFAIRES+SCIENCES+ARTS
ROBIC++++
ROBIC+LAW+BUSINESS+SCIENCE+ART
THETRADEMARKERGROUP
TRADEMARKER
VOSIDÉESÀLAPORTÉEDUMONDE,DESAFFAIRESÀLAGRANDEURDELAPLANÈTE
YOURBUSINESSISTHEWORLDOFIDEAS;OURBUSINESSBRINGSYOURIDEASTOTHE
WORLD
ROBIC,S.E.N.C.R.L.www.robic.cainfo@robic.com
MONTREAL1001,Square-Victoria-BlocE-8eétageMontréal(Québec)CanadaH2Z2B7Tél.:+1514987-6242Téléc.:+1514845-7874
QUEBEC2828,boulevardLaurier,Tour1,bureau925Québec(Québec)CanadaG1V0B9Tél.:+1418653-1888Téléc.:+1418653-0006
5
MarquesdecommercedeROBIC,SENCRL(«ROBIC»)